Σε ένα απομονωμένο σημείο βόρεια του Βερολίνου, κρυμμένο πίσω από δάση οξιάς και δίπλα σε μια λίμνη, στέκεται μια εγκαταλελειμμένη βίλα που ανήκε κάποτε στον Γιόζεφ Γκέμπελς, τον υπουργό Προπαγάνδας του Χίτλερ. Αυτή η βίλα, που χτίστηκε λίγο πριν την έναρξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αποτελεί σήμερα ένα παραμελημένο μνημείο μιας σκοτεινής εποχής, ενώ η Γερμανία προβληματίζεται σχετικά με το μέλλον της.
Η ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει και κοιτώνες που προστέθηκαν αργότερα από το Κομμουνιστικό Κόμμα για τη στέγαση μιας σχολής ιδεολογικής κατήχησης, ανήκει πλέον στο Βερολίνο. Ωστόσο, η συντήρησή της αποτελεί τεράστιο οικονομικό βάρος για τους φορολογούμενους, ενώ η ιστορική της σημασία καθιστά την πώλησή της δύσκολη. Πρόσφατα, το Βερολίνο αποφάσισε να προσφέρει τη βίλα δωρεάν σε όποιον ενδιαφερόμενο, με την προϋπόθεση ότι η κυβέρνηση θα εγκρίνει τον παραλήπτη.
Αυτή η απόφαση, που ανακοινώθηκε από τον Stefan Evers, τον κρατικό γερουσιαστή υπεύθυνο για τα οικονομικά, προκάλεσε ενδιαφέρον από διάφορους υποψήφιους αγοραστές, συμπεριλαμβανομένου ενός δερματολόγου που ήθελε να ανοίξει ένα κέντρο φροντίδας . Ωστόσο, καμία από τις προτάσεις δεν κρίθηκε κατάλληλη. Ανησυχίες προκάλεσε το ενδιαφέρον της ακροδεξιάς ομάδας Reichsbürger, που αρνείται τη νομιμότητα του σημερινού γερμανικού κράτους και κάποια από τα μέλη της δικάζονται για συνωμοσία ανατροπής της κυβέρνησης.
Το ιστορικό φορτίο της βίλας και οι φόβοι ότι μπορεί να καταλήξει σε λάθος χέρια είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους οι αρχές διστάζουν να την παραχωρήσουν σε ιδιώτες. Όπως εξήγησε ο κ. Evers, η ιστορία του χώρου είναι ο λόγος που το Βερολίνο δεν θα παρέδιδε ποτέ αυτό το κτίριο σε ιδιώτες χωρίς αυστηρό έλεγχο.
Μια εγκαταλειμμένη σκιά του παρελθόντος
Η περίπτωση της βίλας αυτής αναδεικνύει ένα μεγαλύτερο ζήτημα για τη Γερμανία: πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται τα κτίρια που συνδέονται με το μισητό παρελθόν της χώρας. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η κυρίαρχη προσέγγιση ήταν να προχωρήσουν όλοι μπροστά, αγνοώντας την προηγούμενη χρήση των κτιρίων, ώστε να αποφευχθεί η εξύμνηση του παρελθόντος. Παραδείγματα αυτής της προσέγγισης υπάρχουν σε διάφορες πόλεις, όπως το διαμέρισμα του Χίτλερ στο Μόναχο, που σήμερα στεγάζει ένα αστυνομικό τμήμα, χωρίς καμία αναφορά στην προηγούμενη χρήση του.
Η παρουσία αστυνομικών σε αυτά τα μέρη έχει το πλεονέκτημα ότι αποτρέπει τους νεοναζί, που συχνά επισκέπτονται τέτοιους χώρους ως προσκυνητές. Πρόσφατα, η αυστριακή κυβέρνηση αποφάσισε να μετατρέψει το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Χίτλερ σε αστυνομικό τμήμα, μια απόφαση που προκάλεσε αντιδράσεις.
Ωστόσο, η επανεμφάνιση της ακροδεξιάς στη γερμανική πολιτική σκηνή έχει οδηγήσει σε μια στροφή προς τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης, με σκοπό να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος. Όπως δήλωσε ο ιστορικός Πίτερ Λόνγκεριχ, οι Γερμανοί έχουν επίγνωση της ανάγκης για συμφιλίωση με το παρελθόν τους, και αυτό αποτελεί μέρος μιας συνεχούς διαδικασίας.
Η βίλα, που κάποτε ήταν το κέντρο της κοινωνικής ζωής του Γκέμπελς και της οικογένειάς του, είναι σήμερα μια εγκαταλελειμμένη σκιά του παρελθόντος. Η συντήρηση της ιδιοκτησίας κοστίζει 280.000 ευρώ ετησίως, ενώ η αποκατάστασή της θα ήταν εξαιρετικά δαπανηρή και θα έθετε επιπλέον ζητήματα για τους συντηρητές, που πρέπει να ισορροπήσουν μεταξύ της διατήρησης της ιστορίας και της αποτροπής εξύμνησης του ναζιστικού καθεστώτος.
Η βίλα διαθέτει αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες που ήταν δημοφιλείς στους ηγέτες των Ναζί, όπως παράθυρα που μαζεύονται στο πάτωμα για να δημιουργήσουν ανοιχτούς χώρους, μια τεχνική που χρησιμοποιήθηκε και στο εξοχικό του Χίτλερ στις Βαυαρικές Άλπεις. Στην πίσω πλευρά του κτιρίου υπάρχει επίσης ένα καταφύγιο, σε περίπτωση ανάγκης.
Εκτός από τη ναζιστική κληρονομιά, η βίλα φιλοξένησε και ένα διεθνές κομμουνιστικό κολέγιο νεολαίας από τη δεκαετία του 1940 μέχρι την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Αυτή η πλευρά της ιστορίας του τόπου συχνά επισκιάζεται από τη ναζιστική κληρονομιά, αλλά είναι εξίσου επώδυνη για τους Γερμανούς.
«Η βίλα χρειάζεται μεταμόρφωση»
Οι δυσκολίες εύρεσης μιας κατάλληλης χρήσης για τη βίλα είναι πολλές, αλλά όπως δήλωσε ο Oliver Borchert, δήμαρχος της Wandlitz, ο χώρος χρειάζεται κάτι περισσότερο από συντήρηση — χρειάζεται μεταμόρφωση. Ο κ. Borchert πιστεύει ότι πρέπει να βρεθεί μια χρήση που να μπορεί να σταθεί απέναντι και να αντανακλά τις σκιές του σπιτιού και της ιστορίας του.
Μια πρόσφατη πρόταση ήρθε από τον ραβίνο Menachem Margolin, πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Εβραϊκής Ένωσης, ο οποίος πρότεινε να μετατραπεί η βίλα σε κέντρο εκπαίδευσης κατά του μίσους. Ο κ. Evers δήλωσε ότι η πρόταση αυτή είναι αξιόλογη, αλλά το ζήτημα είναι η χρηματοδότηση. Ο Walter Reich, πρώην διευθυντής του Μουσείου Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών, τόνισε ότι η Γερμανία έχει την υποχρέωση να συμβάλει οικονομικά στην υλοποίηση ενός τέτοιου έργου, καθώς αυτό είναι μέρος του βάρους της γερμανικής ιστορίας.
Καθώς η φύση κατακλύζει τη βίλα, ο διάλογος για το μέλλον της συνεχίζεται, με τους αρμόδιους να αναζητούν μια λύση που θα τιμά την ιστορική μνήμη και θα αποτρέπει την επανάληψη των λαθών του παρελθόντος.
Με πληροφορίες από New York Times
