Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι τα δικαιώματα των γυναικών θα χάνονταν τόσο εύκολα, δηλώνει η Μαλάλα Γιουφσαζάι.
Μια σφαίρα δεν κατάφερε να τη φιμώσει το 2012 και τώρα η Μαλάλα Γιουσαφζάι δανείζει τη φωνή της στις γυναίκες του Αφγανιστάν. Λίγα μόλις χρόνια από τότε που οι Ταλιμπάν ανέκτησαν τον έλεγχο της χώρας, τα δικαιώματα των γυναικών έχουν διαβρωθεί σε σημείο που τους απαγορεύεται ακόμη και το τραγούδι.
Η Μαλάλα έχει προσωπική ιστορία με τους Ταλιμπάν, καθώς το 2012, ένας ένοπλος από την σκληροπυρηνική ισλαμιστική ομάδα την πυροβόλησε καθώς καθόταν σε σχολικό λεωφορείο. Η ταχύτητα της αλλαγής στο Αφγανιστάν, αν όχι η βαρβαρότητα, έχει εκπλήξει τη Μαλάλα, η οποία από εκείνον τον παραλίγο θανατηφόρο πυροβολισμό στο κεφάλι το 2012 κάνει εκστρατεία για την ισότητα.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι τα δικαιώματα των γυναικών θα διακυβεύονταν τόσο εύκολα», λέει η Μαλάλα στο BBC Asian Network.
«Πολλά κορίτσια βρίσκονται σε μια πολύ απελπιστική, καταθλιπτική κατάσταση από την οποία δεν βλέπουν καμία διέξοδο», λέει η 27χρονη βραβευμένη με Νόμπελ. «Το μέλλον τους φαίνεται πολύ σκοτεινό».
Το 2021, οι Ταλιμπάν ανέκτησαν την εξουσία στο Αφγανιστάν, 20 χρόνια μετά την εισβολή των ΗΠΑ που ανέτρεψε το καθεστώς τους ως συνέπεια των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη. Στα τρεισήμισι χρόνια από τότε που οι δυτικές δυνάμεις εγκατέλειψαν τη χώρα, οι Ταλιμπάν εφαρμόζουν «νόμους ηθικής» και οι γυναίκες στο Αφγανιστάν έχουν χάσει δεκάδες δικαιώματα.
Ο ενδυματολογικός κώδικας σημαίνει ότι πρέπει να είναι πλήρως καλυμμένες και οι αυστηροί κανόνες τους έχουν απαγορεύσει να ταξιδεύουν χωρίς άντρα συνοδό ή να κοιτάζουν έναν άντρα στα μάτια, εκτός εάν έχουν σχέση εξ αίματος ή γάμου. «Οι περιορισμοί είναι τόσο ακραίοι που δεν έχουν νόημα για κανέναν», λέει η Μαλάλα.
Τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) λένε ότι οι κανόνες ισοδυναμούν με «απαρτχάιντ φύλου» και η Διεθνής Αμνηστία θέλει να αναγνωριστεί ως έγκλημα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Ωστόσο, οι Ταλιμπάν υπερασπίστηκαν τους κανόνες τους, ισχυριζόμενοι ότι είναι αποδεκτοί στην αφγανική κοινωνία και ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να σέβεται τους «ισλαμικούς νόμους, τις παραδόσεις και τις αξίες των μουσουλμανικών κοινωνιών».
«Οι γυναίκες έχασαν τα πάντα», λέει η Μαλάλα. «Γνωρίζουν [οι Ταλιμπάν] ότι για να αφαιρέσετε τα δικαιώματα των γυναικών πρέπει να ξεκινήσετε από την ουσία, και αυτό είναι η εκπαίδευση».
Τα Ηνωμένα Έθνη λένε ότι περισσότερα από ένα εκατομμύριο κορίτσια δεν πηγαίνουν σχολείο στο Αφγανιστάν - περίπου το 80% - και το 2022 περίπου 100.000 φοιτήτριες εκδιώχθηκαν από τα πανεπιστήμια της χώρας.
Αναφέρεται επίσης συσχέτιση μεταξύ της έλλειψης πρόσβασης στην εκπαίδευση και της αύξησης των παιδικών γάμων και των θανάτων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού. «Οι Αφγανές ζουν σε πολύ σκοτεινούς καιρούς τώρα», λέει η Μαλάλα. «Αλλά δείχνουν αντίσταση».
Η γεννημένη στο Πακιστάν ακτιβίστρια, που έγινε το νεότερο άτομο που κέρδισε ποτέ Νόμπελ Ειρήνης, είναι εκτελεστικός παραγωγός σε μια επερχόμενη ταινία, που ονομάζεται Bread & Roses (Ψωμί & Τριαντάφυλλα), που καταγράφει τη ζωή τριών Αφγανών γυναικών που ζουν υπό το καθεστώς των Ταλιμπάν. Το ντοκιμαντέρ ακολουθεί τη Zahra, μια οδοντίατρο που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πρακτική της, την ακτιβίστρια Taranom, η οποία φεύγει στα σύνορα και την κυβερνητική υπάλληλο Sharifa, η οποία χάνει τη δουλειά της και την ανεξαρτησία της.
Αλλά η ταινία δεν αφορά μόνο τις ιστορίες τριών γυναικών, λέει η Μαλάλα. «Πρόκειται για τα 20 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες από το Αφγανιστάν, των οποίων οι ιστορίες μπορεί να μην φτάσουν στις οθόνες μας». Το Bread & Roses σκηνοθέτησε η Αφγανή σκηνοθέτις Sahra Mani και η Αμερικανίδα ηθοποιός Jennifer Lawrence ήταν επίσης παραγωγός. Η Μαλάλα λέει ότι, για τις γυναίκες στο Αφγανιστάν, «η ανυπακοή είναι εξαιρετικά προκλητική».
«Παρά όλες αυτές τις προκλήσεις, βγαίνουν στους δρόμους τους και ρισκάρουν τη ζωή τους για να ανοίγουν για έναν καλύτερο κόσμο για τον εαυτό τους». Και οι τρεις γυναίκες που εμφανίζονται στην ταινία δεν ζουν πλέον στο Αφγανιστάν και η Σάχρα και η Μαλάλα ελπίζουν ότι η ταινία θα ευαισθητοποιήσει για το τι αντέχουν οι γυναίκες που παραμένουν.
Η Μαλάλα ελπίζει επίσης ότι το ντοκιμαντέρ θα προκαλέσει μεγαλύτερη διεθνή πίεση στους Ταλιμπάν για την αποκατάσταση των δικαιωμάτων των γυναικών.
Με πληροφορίες από BBC
