Ως σημαντική πρωτοβουλία που θα παίξει καταλυτικό ρόλο στην απανθρακοποίηση των ελληνικών νησιών και στην εκπλήρωση των κλιματικών στόχων της Ελλάδας καταγράφεται η σύσταση του Ταμείου Απανθρακοποίησης Νησιών από την κυβέρνηση. Το ταμείο συστάθηκε μετά την υπογραφή της τριμερούς σύμβασης ανάμεσα στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 21 Νοεμβρίου στη Νάξο, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
H Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (PPF) του ΤΑΙΠΕΔ έχει αναλάβει τη διαχείριση του έργου (project management), καθώς ορίστηκε από την Κυβερνητική Επιτροπή ως φορέας ωρίμανσης των έργων, διενέργειας των διαγωνισμών και παρακολούθησης της εκτέλεσης των συμβάσεων.
Πώς ενισχύεται χρηματοδοτικά το ταμείο και ποιες επενδύσεις θα τρέξει
Μέσω του Ταμείου θα χρηματοδοτηθούν βιώσιμες επενδύσεις για την ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας των ελληνικών νησιών, με τη δημιουργία ανθεκτικότερων υποδομών, τη βιώσιμη διαχείριση των υδάτων, την προώθηση της ηλεκτροκίνησης και τον πράσινο μετασχηματισμό της γεωργίας, του τουρισμού και της ναυτιλίας.
Το Ταμείο θα χρηματοδοτηθεί από τα αναμενόμενα έσοδα του πλειστηριασμού 25 εκατ. δικαιωμάτων του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ), που υπολογίζονται επί του παρόντος συνολικά σε 1,6 δισ. ευρώ, ενώ το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των δράσεων ορίζεται έως το τέταρτο τρίμηνο του 2032. Οι επενδυτές που θα αναλάβουν να υλοποιήσουν τα έργα μπορούν να λάβουν χρηματοδότηση έως και 60% από το Ταμείο.
Οι τρεις πυλώνες του έργου
Ο συνολικός προϋπολογισμός του Ταμείου θα επιμεριστεί σε τρεις πυλώνες, όπως ορίστηκαν από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και περιλαμβάνουν συγκεκριμένες δράσεις.
— Νέες εγκαταστάσεις Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ)
Τουλάχιστον το 50% του συνολικού προϋπολογισμού του Ταμείου αφορά σε έργα ανάπτυξης συστημάτων ΑΠΕ και αποθήκευσης στα νησιά, που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο αυτού του πυλώνα. Στα επιλέξιμα έργα συμπεριλαμβάνονται μικρές επενδύσεις, που στοχεύουν σε αυτοκατανάλωση κατοικιών και επιχειρήσεων, αλλά και μεγαλύτερες, όπως είναι τα υβριδικά συστήματα παραγωγής ενέργειας, τα οποία συνδυάζουν ΑΠΕ με συστήματα αποθήκευσης. Επίσης, έμφαση δίνεται στη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων.
— Διασυνδέσεις των νησιών
Στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα θα χρηματοδοτηθούν έργα ηλεκτρικών διασυνδέσεων των νησιών. Μεταξύ αυτών είναι η ηλεκτρική διασύνδεση των Δωδεκανήσων, ενώ παράλληλα επιταχύνεται η ολοκλήρωση επιμέρους διασυνδέσεων των Κυκλάδων.
— Εγκαταστάσεις για την αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ
Στον τρίτο πυλώνα θα κατευθυνθούν πόροι για την ανάπτυξη συστημάτων cold ironing σε λιμάνια νησιών, με σκοπό την τροφοδότηση των πλοίων με ηλεκτρική ενέργεια όσο παραμένουν στο λιμάνι, καθώς και για την ανάπτυξη υποδομών φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα στα νησιά. Σημαντικά έργα του τρίτου πυλώνα είναι, επίσης, αυτά για την κατασκευή ταμιευτήρων στα νησιά, που ταυτόχρονα στοχεύουν τόσο στην ηλεκτροπαραγωγή και στην αποθήκευση όσο και στην καλύτερη διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων των νησιών.
Οι δράσεις που προτεραιοποιούνται
Οι δράσεις που έχουν προτεραιοποιηθεί να υλοποιηθούν αφορούν στα εξής:
- Φωτοβολταϊκά συστήματα σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης ενέργειας μπαταρίας για ενεργειακή αυτονομία
- Υβριδικά συστήματα ΑΠΕ
- Υπεράκτια αιολικά πάρκα και νησιωτική διασύνδεση
- Εγκατάσταση αυτόνομων συστημάτων αποθήκευσης
- Αφαλατώσεις/αντλιοταμίευση/φράγματα/ταμιευτήρες πολλαπλών χρήσεων
- Διασυνδέσεις και ηλεκτρολογικές υποδομές στα Δωδεκάνησα
- Υποθαλάσσιες διασυνδέσεις νησιών στις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα
- Υποδομές ηλεκτροδότησης ελλιμενισμένων πλοίων από την ξηρά (cold ironing)
- Σταθμοί φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων
Τα επόμενα βήματα
Η χώρα θα ετοιμάσει τις προτάσεις της για τις παραπάνω δράσεις εντός τριών μηνών και θα τις αποστείλει προς έγκριση, αφού πραγματοποιηθεί η εξειδίκευσή τους. Στη συνέχεια, θα ξεκινήσει σταδιακά η ωρίμανση των έργων, παράλληλα με την οριστικοποίηση της τελικής μορφής των επιμέρους δράσεων. Στόχος είναι τα πρώτα έργα, που θα ωριμάσει η Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας (PPF) του ΤΑΙΠΕΔ, να δημοπρατηθούν μέχρι τα τέλη του 3ου τριμήνου του 2025. Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί το 2032, οπότε και θα έχουν δημοπρατηθεί όλες οι δράσεις.
ΤΑΙΠΕΔ: «Έργα με οφέλη για το περιβάλλον, την κοινωνία και την οικονομία»
Τα νέα έργα που θα υλοποιηθούν μέσω του Ταμείου προωθούν ένα νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης, συμβάλλοντας παράλληλα στην οικονομική και κοινωνική συνοχή και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Από τις δράσεις θα ωφεληθούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, αλλά και ο πρωτογενής τομέας, καθώς θα επιτευχθεί:
• Μείωση της εξάρτησης από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα.
• Μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αντικαθιστώντας την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα με καθαρές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
• Μείωση του λειτουργικού και ιδιαίτερα του ενεργειακού κόστους των επιχειρήσεων, των νοικοκυριών και των γεωργικών δραστηριοτήτων, με παράλληλη βελτίωση της πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια σε αγροτικές και απομακρυσμένες περιοχές.
• Διασφάλιση της ενεργειακής αυτονομίας, με την αποθήκευση της πλεονάζουσας ενέργειας που παράγεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
• Δημιουργία νέων βιομηχανικών κλάδων που αφορούν στην πράσινη μετάβαση, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της εθνικής βιομηχανίας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Η υπογραφή της τριμερούς σύμβασης
Ειδικότερα, η σύμβαση υπεγράφη σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 21 Νοεμβρίου στη Νάξο, από τον αρμόδιο υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρο Σκυλακάκη, τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Γιάννη Τσακίρη και τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Maroš Šefčovič, παρουσία του πρωθυπουργού, ενώ η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου παρουσίασε τα βασικά σημεία της τριμερούς συμφωνίας.
Οι δηλώσεις
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε: «Η απανθρακοποίηση των νησιών θα αποτελέσει το “κλειδί” για την ανάπτυξή τους, παρέχοντας φτηνότερο ρεύμα, ενισχύοντας τον τουρισμό και προστατεύοντας, παράλληλα, το περιβάλλον και την ατμόσφαιρά τους. Πρόκειται για μία συνολική αντίληψη για την πρόοδο της νησιωτικής Ελλάδας. Αντίληψη με στόχευση διπλή: πρώτον, μια καλύτερη ζωή για τους κατοίκους, με αιχμή την τόνωση της τοπικής παραγωγής και την ανάπτυξη ενός τουριστικού μοντέλου που θα έχει διάρκεια. Γι’ αυτό, άλλωστε, παράλληλα προχωρούν τα τοπικά χωροταξικά σχέδια, όπως και τα μέτρα προστασίας των θαλασσών μας. Και δεύτερον, τη συμμετοχή του Αιγαίου στην πανελλαδική προσπάθεια για μια πράσινη οικονομία, όπως τη θέλει η εποχή μας».
Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης τόνισε: «Η σύσταση του Ταμείου Απανθρακοποίησης των Νησιών είναι ένα εμβληματικό έργο για την Ελλάδα, καθώς θα οδηγήσει σε σημαντικά οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Από τα έργα ΑΠΕ που θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο αυτού, τα ελληνικά νησιά, που σήμερα σε μεγάλο βαθμό βασίζονται σε υγρά ορυκτά καύσιμα για την ηλεκτροδότησή τους, θα αποκτήσουν πρόσβαση σε άφθονη και φθηνή “καθαρή” ενέργεια. Παράλληλα, η ανάπτυξη και η λειτουργία των έργων που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των εκπομπών CO2. Η μείωση αυτή μπορεί να φτάσει συνολικά, για τη διάρκεια ζωής των έργων, έως και τους 15 εκατ. τόνους CO2».
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων Γιάννης Τσακίρης επισήμανε: «Το νέο Ταμείο Απανθρακοποίησης που υπογράψαμε σήμερα αποτελεί όχι μόνο ένα ακόμη ορόσημο στη μακροχρόνια συνεργασία της Ελλάδας, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΤΕπ, αλλά και μια ισχυρή έκφραση της δέσμευσής μας να επιταχύνουμε την πορεία της χώρας προς την κλιματική ουδετερότητα. Σε αυτή την κρίσιμη προσπάθεια, η ΕΤΕπ αναμένεται να παρέχει την εξειδικευμένη τεχνογνωσία της, με στόχο την επιτάχυνση της μετάβασης των ελληνικών νησιών σε χαμηλού άνθρακα ηλεκτρική ενέργεια, ενώ το έργο θα χρηματοδοτηθεί από το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της Ε.Ε.».
Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Maroš Šefčovič υπογράμμισε: «Η σημερινή υπογραφή της τριμερούς συμφωνίας με την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αποτελεί βασικό ορόσημο για τη χρηματοδότηση επενδύσεων που έχουν στόχο την απανθρακοποίηση των ελληνικών νησιών. Η Ελλάδα έχει ένα πολύ φιλόδοξο χαρτοφυλάκιο έργων που αναπτύσσει και το οποίο όχι μόνο θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών άνθρακα και της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα, αλλά θα δημιουργήσει επίσης σημαντικά κοινωνικοοικονομικά οφέλη. Αυτές οι δράσεις υποστηρίζονται από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων ρύπων της Ε.Ε. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό παράδειγμα ευκαιριών που δημιουργούνται από την τιμολόγηση των εκπομπών άνθρακα, διευκολύνοντας τις πράσινες επενδύσεις. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να συνεχίσει να στηρίζει την Ελλάδα, διασφαλίζοντας ότι η πολιτική για το κλίμα συμβαδίζει με τη δίκαιη ενεργειακή μετάβαση και τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα».
Η υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου σημείωσε: «Τα νησιά και η εξεύρεση βιώσιμων λύσεων απέναντι στις προκλήσεις που συνδέονται με τη νησιωτικότητα αποτελούν βασική προτεραιότητα του ΥΠΕΝ κατά την τελευταία πενταετία. Πρωτοβουλίες και έργα όπως η ταχεία πρόοδος των ηλεκτρικών διασυνδέσεων με τις Κυκλάδες, τις Σποράδες και την Κρήτη, το πρόγραμμα GR-Eco Islands και τα “πράσινα” νησιά που υλοποιήσαμε πιλοτικά (Αστυπάλαια, Χάλκη, Τήλος, Άη Στράτης και σύντομα και ο Πόρος) αποτελούν απτό έργο για τα νησιά και τους νησιώτες, δίνοντας ώθηση για περαιτέρω περιφερειακή ανάπτυξη και αποκέντρωση. Αυτή η προσπάθεια διευρύνεται σε όλα τα νησιά της χώρας με την υπογραφή της σημερινής συμφωνίας. Μια πολύ σημαντική συμφωνία, που αναγνωρίζει την ιδιαιτερότητα της Ελλάδας, ως μιας κατεξοχήν νησιωτικής χώρας, και επανατοποθετεί τα ελληνικά νησιά στον παγκόσμιο χάρτη με μια νέα, πιο σύγχρονη ταυτότητα».
