Αποσπάσματα ενός αρχαιοελληνικού κειμένου που περιγράφει μία γοτθική εισβολή στην Ελλάδα κατά τον τρίτο αιώνα μ.Χ., ανακαλύφθηκαν στην Αυστριακή Εθνική Βιβλιοθήκη. Το κείμενο αναφέρεται και σε μία μάχη στα στενά των Θερμοπυλών.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν φασματική απεικόνιση για να ενισχύσουν την ευκρίνεια των αποσπασμάτων ώστε να καταστούν πιο ευανάγνωστα. Η ανάλυση υποδεικνύει ότι τα αποσπάσματα αντιγράφηκαν τον 11ο αιώνα μ.Χ. και προέρχονται από ένα κείμενο που έγραψε τον 3ο αιώνα μ.Χ. ο Αθηναίος συγγραφέας Δέξιππος.
Κατά τον βίο του Δεξίππου η Ελλάδα (τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας) και η Ρώμη προσπαθούσαν να απωθήσουν σειρά γοτθικών εισβολών.
Μη κατορθώνοντας να κατακτήσουν την Θεσσαλονίκη, οι Γότθοι έστρεψαν την προσοχή τους νότια, στην Αθήνα "φαντασιώνοντας τις χρυσές και αργυρές αναθηματικές προσφορές και τα λατρευτικά αγαθά που βρίσκονταν στους ελληνικούς ναούς, καθώς έμαθαν ότι η περιοχή ήταν πλούσια από την άποψη αυτή." έγραφε ο Δέξιππος.
Οι πανεπιστημιακοί Christopher Mallan, από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και Caillan Davenport, του Πανεπιστημίου του Κουήνσλαντ στην Αυστραλία μετέφρασαν πρόσφατα ένα από τα αποσπάσματα στα Αγγλικά. Το μεταφρασμένο κείμενο αναφέρεται εκτενώς στο Journal of Roman Studies, όπου περιγράφεται η μάχη στις Θερμοπύλες: Στην αρχή του αποσπάσματος "φάλαγγες μάχης" των Γότθων, ενός λαού που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη και τους οποίους οι Ρωμαίοι θεωρούσαν βαρβάρους, επιτίθενται στην Θεσσαλονίκη.
"Επιτιθέμενοι ως μια σφιχτοδεμένη ομάδα στην πόλη των Θεσσαλονικέων, προσπάθησαν να την κατακτήσουν," γράφει ο Δέξιππος σύμφωνα με τη μετάφραση των Mallan και Davenport. "Όσοι βρίσκονταν στα τείχη υπερασπίσθηκαν εαυτούς ανδρεία, απωθώντας τις φάλαγγες μάχης με την βοήθεια πολλών."
Μη κατορθώνοντας να κατακτήσουν την Θεσσαλονίκη, οι Γότθοι έστρεψαν την προσοχή τους νότια, στην Αθήνα "φαντασιώνοντας τις χρυσές και αργυρές αναθηματικές προσφορές και τα λατρευτικά αγαθά που βρίσκονταν στους ελληνικούς ναούς, καθώς έμαθαν ότι η περιοχή ήταν πλούσια από την άποψη αυτή" έγραφε ο Δέξιππος.
Μια ελληνική δύναμη συγκεντρώθηκε στο στενό των Θερμοπυλών σε μια προσπάθεια να σταματήσει η προέλαση των Γότθων. "Ορισμένοι [εκ των Ελλήνων] έφεραν μικρά δόρατα, άλλοι πελέκεις, άλλοι ξύλινα ακόντια με χάλκινες και σιδερένιες αιχμές, ή όποιο άλλο όπλο έβρισκε ο κάθε άνδρας," λέει ο Δέξιππος. "Όταν συγκεντρώθηκαν ενίσχυσαν απόλυτα το περιμετρικό τείχος και αφοσιώθηκαν στην προστασία του εσπευσμένα."
Στο κείμενο ο Δέξιππος είπε πως ο διοικητής της ελληνικής δύναμης, ένας στρατηγός ονόματι Μαριανός, προσπάθησε να ενισχύσει το ηθικό των Ελλήνων υπενθυμίζοντας τους τις μάχες που είχαν δώσει οι πρόγονοι τους στις Θερμοπύλες, συμπεριλαμβανομένης της διάσημης μάχης του 5ου αιώνα π.Χ. ανάμεσα στους Πέρσες και τους Σπαρτιάτες με επικεφαλής τον Λεωνίδα.
"Ω Έλληνες, η περίσταση για την διαφύλαξη μας, για την οποία συγκεντρωθήκατε και την γη στην οποία στρατοπεδεύετε, είναι πραγματικά αρμόζουσες για να ανακαλέσετε τις αναμνήσεις ενάρετων πράξεων" λέει η ομιλία του Μαριανού στα στρατεύματα του, σύμφωνα με την μετάφραση. "Διότι οι πρόγονοι σας, μαχόμενοι στον τόπο αυτό σε παλαιότερες εποχές, δεν απογοήτευσαν την Ελλάδα ούτε της στέρησαν την ελευθερία της."
"Σε παλαιότερες επιθέσεις υπήρξατε φοβεροί για τους εχθρούς σας," λέει ο Μαριανός. "Βασιζόμενος σε αυτά τα πράγματα, τα μελλοντικά γεγονότα δεν μου φαίνονται άνευ ελπίδας..."
Το απόσπασμα κλείνει πριν την ολοκλήρωση της ομιλίας του Μαριανού, και η έκβαση της μάχης είναι αβέβαιη λένε οι ερευνητές.
Το απόσπασμα των Θερμοπυλών είναι ένα από τα πολλά που έχει γράψει ο Δέξιππος, και ανακαλύφθηκε σε ένα βιβλίο στην Αυστριακή Εθνική Βιβλιοθήκη, το οποίο αναφερόταν στην εισβολή των Γότθων στην Ελλάδα.
Ο Μαριανός πιθανά εκφώνησε μία ομιλία ή περισσότερες στα στρατεύματα του, οι ερευνητές όμως πιστεύουν πως η ομιλία που καταγράφεται στο κείμενο αυτό κατά πάσα πιθανότητα να επινοήθηκε από τον Δέξιππο, κάτι που οι αρχαίοι ιστορικοί έκαναν συχνά.
Παρότι κανείς δεν διαθέτει μία συγκεκριμένη ημερομηνία για την εν λόγω μάχη των Θερμοπυλών, οι ερευνητές εκτιμούν ότι διεξήχθη γύρω στα 250 με 260 μ.Χ.
Το απόσπασμα των Θερμοπυλών είναι ένα από τα πολλά που έχει γράψει ο Δέξιππος, και ανακαλύφθηκε σε ένα βιβλίο στην Αυστριακή Εθνική Βιβλιοθήκη, το οποίο αναφερόταν στην εισβολή των Γότθων στην Ελλάδα. Το απόσπασμα σχετικά με την μάχη στις Θερμοπύλες δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 2014 στα γερμανικά στο περιοδικό Βιεννέζικες Μελέτες, από τον Gunther Martin και την Jana Grusková, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Βέρνης και το Πανεπιστήμιο Κομένιους της Μπρατισλάβα αντίστοιχα.
Ο Martin και η Grusková έχουν δημοσιεύσει πολλά άρθρα στα γερμανικά και τα αγγλικά για τα άλλα αποσπάσματα. Κάποια από τα αποσπάσματα αναφέρονται σε μία απόπειρα του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Δέκιου (που έζησε από το 201 έως το 251 μ.Χ.) να αναχαιτίσει τις Γοτθικές δυνάμεις, όπως το περιέγραψαν ο Martin και η Grusková το 2014 στο περιοδικό Ελληνικές Ρωμαϊκές και Βυζαντινές σπουδές. Στα αποσπάσματα αυτά ο Δέξιππος αναφέρει πως ο Αυτοκράτορας Δέκιος υπέστη σειρά από αναποδιές, χάνοντας εδάφη και άνδρες.
Όπως ο Μαριανός, ο Αυτοκράτορας Δέκιος επίσης υποτίθεται πως εκφώνησε λόγο για να ανεβάσει το ηθικό των στρατευμάτων του. "Άνδρες, εύχομαι η στρατιωτική δύναμη και τα εδάφη των επαρχιών να ήταν σε καλή κατάσταση και να μην είχαν ταπεινωθεί από τον εχθρό" είπε στους στρατιώτες του ο Αυτοκρατορας Δέκιος (μετάφραση των Martin και Grusková).
"Καθώς όμως οι περιστάσεις της ζωής προκαλούν πολλά δεινά...είναι καθήκον των συνετών ανθρώπων να αποδέχονται όσα συμβαίνουν και να μην χάνουν το πνεύμα τους, ούτε να γίνονται αδύναμοι."
Και πάλι βέβαια, η ομιλία αυτή πιθανά να ήταν επινόησση του Δέξιππου.
Στοιχεία από το Live Science