«Σοκ στο πανελλήνιο – μετανάστες κατέβασαν εικόνα της Παναγίας!», «Τρίζουν τα κόκαλα του Κολοκοτρώνη – δελτίο ειδήσεων με μαντίλα στην ΕΡΤ!», «Σάλος – η Μέρκελ είχε βγάλει σέλφι με τον τζιχαντιστή των Βρυξελλών!». Και πάει λέγοντας... Στα ελληνικά αποδίδονται ως φάρσες, «μούφες» ή μηνύματα εξαπάτησης μέσα από τα οποία κατασκευάζονται αστικοί μύθοι. Θεωρούνται κάτι σαν «μάστιγα» του Διαδικτύου ένεκα οι ταχύτητες και η μαζικότητα του μέσου, μολονότι βέβαια η ακούσια ή, συνηθέστερα, εκούσια διασπορά φημών και ψευδών ειδήσεων είναι πανάρχαια ιστορία, όπως διαπιστώνει κανείς επισκεπτόμενος το ιντερνετικό Museum of Hoaxes που «στεγάζεται» από το 1997 στο hoaxes.com, ιστότοπο αφοσιωμένο στη διάψευσή τους, όπως και ο «δικός μας» ellinikahoaxes.gr. Κοινά τους χαρακτηριστικά το «γαργάλημα» των ενστίκτων, ο εύκολος εντυπωσιασμός, η υπερβολή (που, πράγματι, όσο μεγαλύτερη, τόσο πιο πιστευτή) και η απαραίτητη συνωμοσιολογική σος.
Δεν αναφέρομαι φυσικά σε χιουμοριστικά έντυπα ή ιστοσελίδες τύπου onion και koulouri, ούτε στα διάφορα «αθώα», πλακατζίδικα, αφελή ή απλώς «ψεκασμένα» hoaxes – από τους fake σκελετούς γιγάντων που ξεθάβονται κάθε τόσο, τις μπανάνες με... AIDS και τον Χίτλερ που ζει ακόμα στη Λατινική Αμερική (όπου διέφυγε μέσω Ελλάδος, εννοείται) μέχρι το –ιδιαίτερα εμπνευσμένο, ομολογουμένως!– «κάλεσμα» σε φεστιβάλ δημόσιου αυνανισμού στην Πράγα. Έστω κι αν παρορμητικά πιστέψεις αρχικά κάτι τέτοιες κοτσάνες, κάτι που στοιχηματίζω (δικαιολογώντας και εαυτόν) ότι και στους πιο «ξύπνιους» έχει κάποτε συμβεί, το πολύ να κάθεσαι ύστερα να γελάς με την πάρτη σου, επικροτώντας το «ταλέντο» του –πραγματικού ή φανταστικού– ρεπόρτερ.
Έτσι, η «μούφα» μετατρέπεται σε ευρύτερα πιστευτή είδηση που, ωσότου διαψευστεί, έχει ήδη δημιουργήσει αθροιστικά τις εντυπώσεις που επιδιώκει.
Το ζήτημα είναι η κατευθυνόμενη, ψευδής, «φαιόχρωμη» (παρα)πληροφόρηση που στοχοποιεί πρόσωπα, πολιτικές παρατάξεις, κοινωνικές ομάδες, κινήματα, φυλές, πιστεύω, σεξουαλικότητες και ό,τι άλλο δεν συνάδει με την, κατά κανόνα, επίσης «φαιόχρωμη» κοσμοθεωρία των «πηγών» της. Κι ενώ τέτοια χαμερπή μέσα απευθύνονται, κατά κανόνα, σε κοινό όχι ακριβώς ζηλευτού πνευματικού επιπέδου, βλέπεις πολλές τέτοιες ειδήσεις να αναπαράγονται με μια ύποπτα χαρακτηριστική ευκολία κι από μεγαλύτερα, προσβάλλοντας σαν μολυσματικές ιώσεις το συλλογικό ασυνείδητο. Έτσι, η «μούφα» μετατρέπεται σε ευρύτερα πιστευτή είδηση που, ωσότου διαψευστεί, έχει ήδη δημιουργήσει αθροιστικά τις εντυπώσεις που επιδιώκει.
Ένα χαρακτηριστικό, επίκαιρο παράδειγμα τέτοιων χειρισμών είναι το προσφυγικό/μεταναστευτικό, λαμπρό πεδίο δόξης για δημιουργούς και διασπορείς ψευδών ειδήσεων εντός και εκτός Ελλάδας. «Στανταράκι» τους το ανοιχτό ή συγκαλυμμένο ακροδεξιό «ονοματεπώνυμο», όπως μπορεί άνετα να δείξει μια πρόχειρη έρευνα. Υπάρχουν φυσικά και οι διάφοροι έντυποι ή ψηφιακοί «παπατζήδες» της ενημέρωσης (όχι, δεν θα τους διαφημίσω και εδώ) που στο όνομα της όποιας επισκεψιμότητας δεν θα δίσταζαν να «hoaxάρουν» ακόμα και τη μάνα τους. Τα τρία σχετικά με μετανάστες hoaxes της εισαγωγής ήταν από τα πιο πιασάρικα του τελευταίου καιρού, όχι όμως τα μόνα. «Αγανακτήσαμε» έτσι, μεταξύ άλλων, με τον Αφγανό δήθεν παιδεραστή της Ειδομένης, τους μουσουλμάνους μαθητές βελγικού σχολείου που πανηγύριζαν, λέει, για τα χτυπήματα στις Βρυξέλλες, με την ψευδέστατη «μαρτυρία» γιατρού ΜΚΟ που και καλά έψεγε τους «αχάριστους, αμόρφωτους, αγενείς, επιθετικούς» πρόσφυγες, με τους άλλους, πάλι, που τάχα αρνήθηκαν δέματα με βοήθεια του Ερυθρού Σταυρού επειδή έφεραν το χριστιανικό σύμβολο. «Ανατριχιάσαμε» με την «πέτσινη», όπως αποδείχθηκε, έρευνα που ήθελε έναν στους πέντε Βρετανούς μουσουλμάνους να «τρέφει αισθήματα συμπάθειας» για τους τζιχαντιστές, με τους πρόσφυγες που τάχα έκαψαν στασίδια και εικονίσματα εκκλησίας για να ζεσταθούν κάπου στη Βόρεια Ελλάδα, με τη «μοβόρα» δεκαπεντάχρονη τζιχαντίστρια που μαχαίρωσε αστυνομικό στο Ανόβερο (ανήλικη μετανάστρια μουσουλμάνα ψυχρή δολοφόνος, «μπίνγκο» ηθικών πανικών!), με τους 52 τόνους όπλων και πυρομαχικών που μετέφεραν κοντέινερ στα hot spots των «λαθρομεταναστών» (sic) «μεταμφιεσμένα» σε έπιπλα. Τις προάλλες, πάλι, κυκλοφορούσε χάρτης που έδειχνε hot spots «ύποπτα στημένα» σε στρατηγικής σημασίας, υποτίθεται, σημεία της Αττικής. Άλλα «συγγενή» hoaxes φροντίζουν να στοχοποιούν διαρκώς το Ισλάμ, θρησκεία της πλειονότητας των προσφύγων, όπως η «πληροφορία» για τους Σαουδάραβες επιστήμονες που «ανακάλυψαν» ότι οι γυναίκες είναι θηλαστικά και άρα έχουν ίσα δικαιώματα με τα ζώα – την αναπαρήγαγε μάλιστα αυτούσια ιστοσελίδα απευθυνόμενη σε Έλληνες εκπαιδευτικούς.
«Ειδήσεις» σαν τις παραπάνω, που μάλιστα συχνά-πυκνά εμπίπτουν στις διατάξεις του αντιρατσιστικού νόμου –φτάνει να βρεθεί πρόθυμος εισαγγελέας!–, θα ήταν γελοίες αν δεν τις έπαιρνε τόσος κόσμος στα σοβαρά. Η στοιχειώδης άμυνα απέναντί τους επιβάλλει εξονυχιστική έρευνα της εκάστοτε πηγής, έλεγχο των παρατιθέμενων στοιχείων και φωτογραφιών, αποφυγή άκριτης αναπαραγωγής και μια στάλα καθαρό νου.
Το άρθρο από την έντυπη έκδοση της LIFO
