Η νέα τραγωδία στη Γαλλία επαναφέρει τη συζήτηση γύρω από την άνοδο του ισλαμικού εξτρεμισμού, μια συζήτηση που συχνά γίνεται από την επήρεια ισχυρών πεποιθήσεων και ιδεοληπτικών εμμονών. Ας προσπαθήσουμε να εξετάσουμε, όσο πιο ψύχραιμα γίνεται, κάποιες από τις ερμηνείες ή τα κλισέ που θα ακουστούν αυτές τις μέρες.
«Φταίει ο διαχρονικός δυτικός ιμπεριαλισμός»
Αδύναμη εξήγηση. Αποικίες είχαμε και στη Νότια Αμερική και στην Αφρική και στη νοτιοανατολική Ασία. Στις χώρες αυτές δεν εμφανίστηκαν αντίστοιχα φαινόμενα τρομοκρατίας. Η τρομοκρατία που ζήσαμε με τους Δίδυμους Πύργους, τις επιθέσεις στη Μαδρίτη, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες, στην Κωνσταντινούπολη και τώρα στη Νίκαια συνδέεται με μια συγκεκριμένη εξτρεμιστική εκδοχή του Ισλάμ και όποιος το παραβλέπει απλώς στρουθοκαμηλίζει.
«Η Δύση πληρώνει τα λάθη της»
Μισή αλήθεια. Οι επεμβάσεις στο Ιράκ, στη Συρία και στη Λιβύη πράγματι αποσταθεροποίησαν ολόκληρες περιοχές μέσα στις οποίες βρήκαν πρόσφορο έδαφος δράσης οι τζιχαντιστές. Οι ευθύνες της Δύσης ως προς αυτό είναι αυταπόδεικτες.
Όμως, η 11η Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη, οι βομβιστικές επιθέσεις στην Τανζανία και στην Κένυα το ’98 κ.ά. προηγήθηκαν της επέμβασης στο Ιράκ. Οι επιθέσεις σε Μαδρίτη και Λονδίνο προηγήθηκαν των επεμβάσεων σε Συρία και Λιβύη.
Επίσης, μην ξεχνάμε ότι επεμβάσεις της Δύσης υπήρξαν και υπέρ μουσουλμανικών πληθυσμών, όπως π.χ. σε Βοσνία και Κόσοβο. Μάλιστα, σήμερα στο Κόσοβο λέγεται ότι υπάρχουν θύλακες ισλαμιστών, αν και η «χώρα» έχει ευνοηθεί από τη Δύση. Γιατί οι Σέρβοι που βομβαρδίστηκαν από το ΝΑΤΟ δεν άρχισαν να ανατινάζουν Δυτικούς; Συνεπώς, παρά τις αναντίρρητες ευθύνες και τα υπαρκτά λάθη της Δύσης, ούτε ως προς αυτό προκύπτει απόλυτη συσχέτιση.
Δεν υπάρχει ένα Ισλάμ. Στον κόσμο ζουν 1,5 δισ. μουσουλμάνοι. Αν ο εξτρεμισμός ήταν εγγενές στοιχείο όλου του Ισλάμ, ο πλανήτης θα είχε ήδη ανατιναχθεί. Το μετριοπαθές Ισλάμ πρέπει να είναι μέρος της μάχης ενάντια στον εξτρεμισμό για πολλούς, αυτονόητους λόγους
«Φταίνε η φτώχεια και η περιθωριοποίηση»
Επίσης απλουστευτικό. Ο Μπιν Λάντεν ήταν ζάπλουτος. Οι δράστες της 9/11 ήταν μεσοαστοί, απόφοιτοι Πολυτεχνείου. Οι Σαουδάραβες και Καταριανοί που χρηματοδοτούν τρομοκρατικά δίκτυα είναι ζάπλουτοι. Σε χώρες της Αφρικής ή της νοτιοανατολικής Ασίας υπάρχει μεγαλύτερη φτώχεια απ’ ό,τι στη Συρία ή το Ιράκ, χωρίς ανάλογα φαινόμενα. Πάμφτωχα ή περιθωριοποιημένα άτομα υπάρχουν και μεταξύ χριστιανών ή άθεων. Δεν έγιναν τρομοκράτες.
Η φτώχεια και η περιθωριοποίηση ασφαλώς και παίζουν ρόλο. Είναι ανοησία να το παραβλέπει κάποιος. Όμως δεν μιλάμε για σχέση αιτίου-αιτιατού και νομοτελειακή συσχέτιση. Ο νοσηρός θρησκευτικός φανατισμός είναι το μείζον πρόβλημα.
«Φταίει η μετανάστευση»
Επίσης μισή αλήθεια. Εξυπακούεται πως αν η κατάσταση στα σύνορα γίνει «μπάτε σκύλοι, αλέστε», οι κίνδυνοι αυξάνονται. Κάθε χώρα εξάλλου υποχρεούται (όχι απλώς δικαιούται) να προφυλάσσει τα σύνορά της. Όμως οι δράστες σε Λονδίνο, Παρίσι, Βρυξέλλες και Νίκαια ήταν γεννημένοι στις πόλεις στις οποίες έδρασαν. Δεν ήταν εισαγόμενη αλλά εγχώρια τρομοκρατία. Συνεπώς, αυτό που κυρίως πρέπει να απασχολήσει είναι πώς και υπό ποιες συνθήκες οι δράστες αυτοί οδηγήθηκαν στον εξτρεμισμό.
«Η Ευρώπη ευθύνεται που δεν ενσωμάτωσε τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς»
Μπορεί η πολιτική των δυτικών κρατών να μην απέδωσε πάντα, αλλά αυτό δεν συνιστούσε ούτε διάκριση ούτε ηθελημένη πολιτική γκετοποίησής τους. Κανείς μουσουλμάνος δεν αποκλείστηκε από την εκπαίδευση, την υγεία, την πρόνοια. Θεσμικές διακρίσεις δεν υφίστανται – τουλάχιστον όχι βάσει θρησκεύματος, τουλάχιστον όχι διαφορετικές από αυτές που μπορεί να υφίσταται ο οποιοσδήποτε μη μουσουλμάνος πολίτης.
Μουσουλμάνοι έγιναν υπουργοί στη Γαλλία και στην Ιταλία, βουλευτές σε Γερμανία, Βρετανία, Ελλάδα, Σουηδία κ.ά. Ο γιος Πακιστανού μετανάστη, Σαντίκ Χαν, εξελέγη δήμαρχος του Λονδίνου. Οι μουσουλμάνες Ραμά Γιαντ, Ρασιντά Ντατί, Ναγιάτ Βαλό-Μπελκασέμ, υπήρξαν υπουργοί στη Γαλλία. Δηλαδή, τι άλλο πρέπει να κάνει η Δύση;
Ο σεβασμός των θρησκευτικών και ατομικών ελευθεριών είναι ένα μεγάλο ουμανιστικό κεκτημένο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, για το οποίο δικαίως είμαστε περήφανοι. Το αυτομαστίγωμα και η ενοχικότητα της Δύσης για κάθε ανισόρροπο δολοφόνο πρέπει να τελειώνει.
«Οι μουσουλμάνοι δεν μπορούν να ενσωματωθούν στις δυτικές κοινωνίες. Φταίει η ίδια η φύση του Ισλάμ»
Δεν υπάρχει ένα Ισλάμ. Στον κόσμο ζουν 1,5 δισ. μουσουλμάνοι. Αν ο εξτρεμισμός ήταν εγγενές στοιχείο όλου του Ισλάμ, ο πλανήτης θα είχε ήδη ανατιναχθεί. Το μετριοπαθές Ισλάμ πρέπει να είναι μέρος της μάχης ενάντια στον εξτρεμισμό για πολλούς, αυτονόητους λόγους.
Τα περί αδυναμίας ενσωμάτωσης επίσης αμφισβητούνται. Παιδιά μουσουλμάνων εργάζονται, σπουδάζουν, ζουν τη ζωή τους στη Δύση. Αν μπόρεσαν κάποιοι να ενσωματωθούν, μπορούν και άλλοι. Και, εν πάση περιπτώσει, αυτός πρέπει να είναι ο στόχος της Δύσης: να ενταχθούν στο πολιτικό και κοινωνικό μοντέλο της ΚΑΙ για λόγους δικής της προστασίας.
Αυτό που πολλοί μοιάζουν να μην καταλαβαίνουν είναι ότι οι μουσουλμάνοι δεν έρχονται μόνο απ’ έξω. Είναι ήδη στην Ευρώπη. Αποτελούν το 7% του πληθυσμού και το 2050 υπολογίζεται ότι θα είναι το 9%. Το να αποδώσουμε σε όλους αυτούς τάσεις εξτρεμισμού, περιθωριοποιώντας τους λόγω θρησκεύματος, εκτός από αξιακά απαράδεκτο, συνιστά εγκληματική ανοησία, καθώς τους σπρώχνουμε στην αγκαλιά των πραγματικών εξτρεμιστών.
Ο στόχος της Δύσης πρέπει να είναι να βγουν περισσότεροι Χαν και Ρασιντά και λιγότεροι Τζιχάντι Τζον και Αμπντεσλάμ.
Μόνο που αυτό θέλει σχεδιασμό και σοβαρή δουλειά. Και, δυστυχώς, οι αφορισμοί πουλάνε περισσότερο.
«Να μην αφήσουμε τον φόβο να μας νικήσει, ο μεγάλος κίνδυνος είναι ο ρατσισμός και η ισλαμοφοβία»
Τρία πουλάκια κάθονται... Ο φόβος μπροστά στις βόμβες και τους πυροβολισμούς είναι λογικός και ανθρώπινος. Και η ισλαμοφοβία είναι φυσικό επακόλουθο, όταν τροφοδοτείται από φρικτά γεγονότα. Αν θες να αντιμετωπίσεις αυτά τα φαινόμενα, αντιμετώπισε πρώτα το πρόβλημα καθαυτό. Το να κάθεσαι μοιραίος και άβουλος, να τρως βόμβες στα μετρό και σφαίρες στα θέατρα, να μην αντιδράς, να μην προστατεύεις τις κατακτήσεις της ίδιας σου της κοινωνίας και μετά να αναρωτιέσαι γιατί ενισχύονται οι κάθε λογής ακραίοι και δημαγωγοί είναι σκέτη ηλιθιότητα. Με ευχολόγια και κλισέ ούτε τις επιθέσεις θα αποτρέψεις ούτε τον ρατσισμό.
«Η λύση είναι...» ή «δεν υπάρχει λύση»
Δεν υπάρχει μία λύση. Μακάρι να υπήρχε. Υπάρχουν όμως συνδυαστικές δράσεις. Στρατιωτικές, οικονομικές, διπλωματικές, διοικητικές. Που όλες μαζί μπορεί να αποδώσουν και να μειώσουν τους κινδύνους. Όμως και πάλι δεν έχουν εγγυημένη επιτυχία, καθώς υπάρχουν μορφές τρομοκρατίας που απλώς δεν παλεύονται. Ούτε το καλύτερα οργανωμένο κράτος στη Γη δεν μπορεί να αποτρέψει έναν διαταραγμένο φανατικό από το να αυτοκτονήσει, παίρνοντας κι άλλους μαζί του. Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα.
Όμως, όσο δύσκολη και αν φαντάζει η όποια λύση, πρέπει να επιδιωχθεί. Η Δύση οφείλει να κινηθεί πιο επιθετικά. Να πάψει να βλέπει αμήχανα να χύνεται το αίμα των πολιτών της. Οφείλει να χτυπήσει τον εξτρεμισμό με όλη τη δύναμη, τους πόρους και τα μέσα που μπορεί να διαθέσει. Για να μην ηττηθεί ψυχολογικά και ουσιαστικά μέσα στο σπίτι της. Για να δείξει ότι το πνεύμα που την έκανε κραταιά δύναμη δικαίου και ελευθερίας παραμένει ζωντανό.
