Την επομένη της 11/09, σε ένα λοφτ του Μανχάταν με θέα στο Σημείο Μηδέν, εκεί όπου στέκονταν οι Δίδυμοι Πύργοι. Ένας άντρας κοιτάζει το κινητό τηλέφωνο που χτυπάει επίμονα. Σε λίγο μια γυναίκα μπαίνει. Το σοκ και των δύο από την καταστροφή και τον όλεθρο εκδηλώνεται γρήγορα στη συνομιλία τους. Αργότερα μαθαίνουμε ότι ο άντρας από τύχη ζει. Θα ήταν ανάμεσα στα θύματα αν την προηγούμενη μέρα δεν αποφάσιζε να επισκεφτεί την Άμπυ, την ερωμένη του. Τώρα σκέφτεται ότι δεν πρέπει να αφήσει ανεκμετάλλευτη αυτή τη μοναδική, απροσδόκητη ευκαιρία: αν συμπεριληφθεί στους νεκρούς των Δίδυμων Πύργων θα μπορέσει να ξεκινήσει μια ολοκαίνουρια ζωή με την Άμπυ, αφήνοντας πίσω τη γυναίκα και τις δύο κόρες του.
Η ιδέα υπάρχει ήδη στο μυθιστόρημα του Λουίτζι Πιραντέλο Ο μακαρίτης Ματίας Πασκάλ (1904). Να εγκαταλείψεις τη ζωή σου για να γεννηθείς εκ νέου δεν είναι εύκολο πράγμα. Στο συγκεκριμένο φόντο, με το κενό των Πύργων ακόμη να καπνίζει, προσλαμβάνει διαστάσεις τερατώδους εγωισμού και μέγιστης δειλίας. Η Άμπυ δεν θέλει να στηρίξει τη ζωή της σε μια δυνατότητα που προέρχεται από το θάνατο και το ζόφο. Είναι ανυποχώρητη – καλεί τον άντρα να αναλάβει τις ευθύνες που δεν ανέλαβε και να τηλεφωνήσει στην οικογένειά του.
Η Εξιλέωση (2002), έργο για δύο πρόσωπα του σαραντατετράχρονου αμερικανού Νιλ Λαμπιούτ, που παρουσιάζεται στο θέατρο Σημείο, στην αρχή δίνει την εντύπωση ότι γράφτηκε από μια ανάγκη εκτόνωσης της οδύνης για το γεγονός της 11ης Σεπτεμβρίου. Σύντομα όμως καταλαβαίνεις γιατί η Εξιλέωση πολλούς ενόχλησε όταν παρουσιάστηκε στη Νέα Υόρκη (με πρωταγωνιστές την Σιγκούρνι Γουίβερ και τον Liev Scheiber). Κάποιοι σχολίασαν ότι οι Νεοϋορκέζοι χρειάζονται την ψυχολογική υποστήριξη που μόνο θετικά παραδείγματα μπορούν να προσφέρουν, και ότι η 11η Σεπτεμβρίου ως πλαίσιο ταιριάζει σε έργα με θέμα τον ηρωισμό και την αυτοθυσία και όχι τον οπορτουνισμό ανθρώπων όπως ο ήρωας του Λαμπιούτ. Γράφτηκε ακόμη ότι ο συγγραφέας θέλησε να εκμεταλλευτεί το –ακόμη φρέσκο– συγκλονιστικό γεγονός για να δώσει ενδιαφέρον σε μια κοινή ιστορία παράλληλης σχέσης.
Τον αδικούν μάλλον. Ο Λαμπιούτ χρησιμοποιεί την 11η Σεπτεμβρίου για να προκαλέσει βίαιη αντίδραση στον μικρόκοσμο του έργου του. Υπό το φως της καταστροφής, το παράνομο ζευγάρι δεν γίνεται παρά να μιλήσει τη γλώσσα της αλήθειας. Στην εξέλιξή της η Εξιλέωση επικεντρώνεται σε ζητήματα ευθύνης, αγάπης, εγωισμού. Ο διάλογος των δύο προσώπων αλλάζει ρυθμούς και ύφος (στη σκηνοθεσία του Νίκου Διαμαντή τουλάχιστον), παλινδρομεί, ανατρέχει στο παρελθόν, εκφράζει έρωτα αλλά και συσσωρευμένο θυμό. Η γυναίκα εδώ είναι σαφώς πιο συγκροτημένη προσωπικότητα – είναι χειραφετημένη και κατά δώδεκα χρόνια μεγαλύτερη από τον εραστή της, που συμβαίνει να είναι και υφιστάμενός της. Οι λέξεις έχουν δύναμη, κι αν ξέρεις περισσότερες από τον άλλον απέναντι σου επικρατείς. Η γυναίκα εδώ φαινομενικά επικρατεί, αλλά ως προς τι; Ο άντρας μπροστά της είναι ένα ασήμαντο, χωρίς ηθική δύναμη ανθρωπάκι – το οποίο ωστόσο αυτή, η δυνατή, έχει ανάγκη. Η Εξιλέωση θυμίζει Χορό του Θανάτου του Στρίντμπεργκ και Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ του Άλμπι, αλλά με καλά εμπεδωμένο τον πιντερικό ρυθμό των παύσεων και σαφή αναφορά στα έργα του Μάμετ.
Σχεδόν ακολουθώντας την περιγραφή του Στρίντμπεργκ για το théâtre intime, o Λαμπιούτ, σταθερά οξύς στον τρόπο που παρατηρεί άτομα και μικρές κοινωνικές ομάδες, έγραψε ένα έργο δωματίου ηλεκτρισμένο και βεβαρημένο ψυχολογικά και συναισθηματικά, παγιδευμένο καθώς είναι μέσα στον ίλιγγο της τρομακτικής καταστροφής. Ο Νίκος Διαμαντής οδήγησε αυτήν τη συνθήκη στο όριό της, σχεδόν εντάσσοντας τους θεατές στον σκηνικό χώρο (δύο κόκκινοι καναπέδες, ένα κόκκινο χαλί διαγωνίως ανάμεσά τους, κι οι θεατές καθισμένοι γύρω). Αυτή η ασυνήθιστη εγγύτητα λειτουργεί σαν καταλύτης και επηρεάζει και τους ηθοποιούς (που είναι εντελώς έκθετοι στο αδηφάγο βλέμμα των θεατών) και τους θεατές, που εμπλέκονται αναγκαστικά όντας οι ίδιοι κατά μία έννοια μέρη της σκηνικής πράξης. Με οδηγό τους ηθοποιούς οι θεατές οδηγούνται με αμείωτο ενδιαφέρον στο μεγάλο συνειδησιακό δίλημμα του τέλους.
Η Ιωάννα Μακρή ερμηνεύει θαυμάσια την Άμπυ, μια γυναίκα γεμάτη αντιθέσεις, επιτυχημένη αλλά «άτυχη» στον έρωτα – άρα μοναχική, δυνατή και αδύναμη, τρυφερή και κυνική· μερικές φορές αντιπαθή, άλλοτε σχεδόν αξιολύπητη. Ο ταλαντούχος Αυγουστίνος Ρεμούνδος υποστηρίζει με την πειστική ερμηνεία του τον καιροσκόπο άντρα της ιστορίας σε βαθμό που να ξεχνάς πως ο ρόλος μάλλον χρειαζόταν έναν ηθοποιό που να μην έχει ένα τόσο «καθαρό» πρόσωπο. Η μετάφραση είναι της Εύας Γεωργουσοπούλου και το ηχητικό σετ του Δημήτρη Κατραντσιώτη.
