Η τελευταία πρόταση του μακροσκελούς Δελτίου Τύπου του ΔΣ του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, δηλαδή, του συνδικαλιστικού οργάνου των αρχαιολόγων-δημοσίων υπαλλήλων του Υπουργείου Πολιτισμού, οδηγεί ευθέως στην ρήση του Θουκυδίδη «Φόβος μνήμην εκπλήσσει (δηλ. ακυρώνει), τέχνη δε άνευ αλκής ουδέν ωφελεί». Θα μπορούσα να κλείσω την απάντηση μου με αυτή τη φράση.
Ομως από σεβασμό και υποχρέωση προς τα δεκάδες μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων –συνεργατών και μη, άξιων στελεχών του Υπουργείου, που με τιμούν με την εμπιστοσύνη και τη φιλία τους- και οι οποίοι μου απέστειλαν ιδιαίτερα θετικά σχόλια για την συνέντευξη, που σας παραχώρησα, απαντώ στα πέντε σημεία της ανακοίνωσης:
1. Αποδίδοντάς μου την ευθύνη για την «εφεδρεία» και την «διαθεσιμότητα», που εφαρμόστηκαν σε όλον τον δημόσιο τομέα από δύο κυβερνήσεις, μου προσδίδουν ρόλο τουλάχιστον Πρωθυπουργού.
2. Αναφερόμενο το ΔΣ σε πολιτικές πιέσεις και χειραγώγηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου προσβάλλει την εκάστοτε σύνθεσή του και τους έγκριτους επιστήμονες, που έχουν μετάσχει. Ανάμεσα τους και μέλη του Συλλόγου τους.
Η περίπτωση των αρχαιοτήτων στον Σταθμό Βενιζέλου του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου στην Θεσσαλονίκη, αποτελεί αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Η πρώτη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, το οποίο αποτελείται από 17 μέλη, υπήρξε ομόφωνη και σύμφωνη με τις εισηγήσεις. Η τελευταία εκτελεστή πράξη, η απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, το 2014 – με βάση την κατά πλειοψηφία γνωμοδότηση του ΚΑΣ- εκρίθη πρόσφατα απολύτως νόμιμη και πλήρως αιτιολογημένη από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Οσο για την δήθεν αντικατάσταση των «αντιφρονούντων» μελών, επισημαίνω ότι όταν έληξε η τριετής θητεία των μελών το 2013, ο Υπουργός Πολιτισμού –και όχι η Γενική Γραμματέας- προέβη σε νέα σύνθεση, στην οποία δεν συμπεριέλαβε ΚΑΙ μέλη που φήφισαν υπέρ της απόσπασης των αρχαιοτήτων. Επομένως, η επισήμανση του ΔΣ του ΣΕΑ δεν είναι ορθή.
3. Η ανασκαφή της Αμφίπολης έφερε στο φως ένα μοναδικό μνημείο, το οποίο ερευνήθηκε από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών. Η οποιαδήποτε αναφορά στην μη τήρηση των αρχών της επιστήμης προσβάλλει τους ανασκαφείς. Το Υπουργείο Πολιτισμού όφειλε να παράσχει κάθε μέσον και να διευκολύνει με κάθε τρόπο την Εφορεία Αρχαιοτήτων και την ανασκαφέα και αυτό έπραξε. Η προβολή της ανασκαφής συνέβαλε καθοριστικά στην διεθνή προβολή της χώρας. Δύο χρόνια μετά, το μνημείο παραμένει εκτεθειμένο στον χρόνο και τις καιρικές συνθήκες, ενώ φυλάσσεται υποτυπωδώς. Το ΔΣ του ΣΕΑ σιωπά. Η πλημελής προστασία του τύμβου και η διακοπή των αρχαιολογικών ερευνών προφανώς δεν το αφορά. Εκτός και αν ταυτίζεται με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου, που επέλεξε την εγκατάλειψη του μνημείου.
4. Το ΔΣ του ΣΕΑ αναφέρει ότι άλλαξε το Οργανόγραμμα του Υπουργείου «εν μία νυκτί και λίγο πριν την κυβερνητική αλλαγή». Η συζήτηση για την αλλαγή του Οργανογράμματος ξεκίνησε το 2012. Ο ΣΕΑ είχε κατ΄επανάληψη ενημερωθεί για το σχέδιο του Οργανισμού τόσο από τους Υπουργούς όσο και από εμένα. Την περίοδο 2012-2014 το ΔΣ του ΣΕΑ είχε καταθέσει τις απόψεις του προφορικά και γραπτά. Το τελικό σχέδιο του Οργανογράμματος συζητήθηκε στο Κεντρικό Συμβούλιο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, τον Αύγουστο 2013. Ελαβε τη μορφή Προεδρικού Διατάγματος τον Αύγουστο 2014, οπότε και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ. Εφαρμόστηκε τον Οκτώβριο του 2014. Είναι προφανές ότι δεν έγιναν όλα αυτά «εν μία νυκτί», εκτός αν ο χρόνος μετρά διαφορετικά για τους αρχαιολόγους του ΔΣ του ΣΕΑ. Οσο για τους προϊσταμένους, σημειώνω ότι μόνον το... τεράστιο ποσοστό του 8% μετακινήθηκε σε άλλη υπηρεσία, με κριτήριο το δημόσιο συμφέρον.
5. Σχετικά με το ΕΣΠΑ: Θυμίζω στα μέλη του ΔΣ του ΣΕΑ ότι ούτε την χρηματοδοτική περίοδο του ΕΣΠΑ 2007-2013 υπήρχε τομεακό πρόγραμμα για τον Πολιτισμό. Αυτό βεβαίως, δεν εμπόδισε την περίοδο 2009-2014, που είχα την ευθύνη του προγράμματος, να ενταχθούν 643 έργα, στα οποία απασχολήθηκαν περίπου 5.000 εργαζόμενοι.
Ομως, το 2015-2016, που ήταν τα κρίσιμα χρόνια της υλοποίησης των έργων, υπήρξε αδιαφορία της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου για την πορεία τους. Σε ουσιαστικά προβλήματα των φορέων υλοποίησης δεν δινόταν εγκαίρως καμία λύση, ενώ ο κεντρικός συντονισμός ήταν ανύπαρκτος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το ποσοστό απορρόφησης των πόρων να φθάσει μόλις το 92.5%. Σε αντίθεση με το Γ΄ΚΠΣ, το οποίο έκλεισε με δική μας ευθύνη, σε ποσοστό που ξεπέρασε 102%.
Το 92.5% σημαίνει απώλεια πόρων για την πολιτιστική κληρονομιά, επιβάρυνση των πολύτιμων εθνικών πόρων και περιορισμό των κονδυλίων της τρέχουσας περιόδου για τα μνημεία, τουλάχιστον κατά 50 εκ. ευρώ. Η ευθύνη γι αυτό βαραίνει απολύτως την πολιτική ηγεσία της περιόδου 2015-2016. Δεν είδα καμία σχετική ανακοίνωση από το ΔΣ του ΣΕΑ.
Ο αριθμός και η ταυτότητα των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-2020 αποφασίστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ελληνική Κυβέρνηση δια του αρμοδίου Υπουργείου Ανάπτυξης. Η διαδικασία αυτή, για όσους στοιχειωδώς γνωρίζουν, ξεπερνούσε κατά πολύ τα όρια του όποιου Υπουργείου. Το ΔΣ του ΣΕΑ στην περίπτωση αυτή μου προσδίδει ρόλο τουλάχιστον υπερυπουργού.
Σήμερα, με ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου, έχουν ενταχθεί λιγότερα από 20 έργα, ενώ η υλοποίηση τους δεν έχει ακόμη ξεκινήσει. Ωστόσο και αυτά τα ελάχιστα, είναι έργα που ωρίμασαν μέχρι το 2014. Το ίδιο ισχύει και για όσα λέγεται ότι ετοιμάζονται να ενταχθούν. Την διετία 2015-2016 δεν έγινε καμία απολύτως προετοιμασία. Ομως δεν είδα το ΔΣ του ΣΕΑ να πιέζει για επιτάχυνση του ΕΣΠΑ, ούτε να ασκεί πίεση προς την αρμόδια Γενική Γραμματέα για την επαναδιαπραγμάτευση των πόρων -των περίπου 400 εκ. ευρώ που εξασφαλίσαμε- ούτε για επαναδιαπραγμάτευση του ΕΣΠΑ, ώστε να αποκτήσει το Υπουργείο δικό του πρόγραμμα.
Προϋπόθεση άρθρωσης ουσιαστικής κριτικής είναι η γνώση, η αντικειμενικότητα και η απουσία προκαταλήψεων. Μόνον τότε έχομε δημιουργία και διεύρυνση οριζόντων. Από τις ανακοινώσεις και τα δελτία τύπου, που το ΔΣ του ΣΕΑ εκδίδει, από τον Ιανουάριο του 2015 μέχρι σήμερα, προκύπτουν οι εκλεκτικές του συγγένειες, και οι υπόγειες διαδρομές ενίων μελών του.
