Μπορεί η Βόρεια Κορέα να εξελιχθεί σε μεγάλη απειλή για την παγκόσμια ειρήνη; Τι αλλάζει στη γεωπολιτική σκακιέρα; Το τελευταίο χρονικό διάστημα η ένταση ανάμεσα στη Δύση και το κράτος της Πιονγκγιάνγκ κλιμακώνεται διαρκώς. Η ισχυρή πυρηνική δοκιμή της προηγούμενης Κυριακής αλλά και οι ανοιχτές απειλές του Κιμ Γιονγκ Ουν για έναν ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο εντείνουν την παγκόσμια ανησυχία και καθιστούν τον κίνδυνο μιας «πυρηνικής αντιπαράθεσης» το βασικότερο ζήτημα της διεθνούς πολιτικής. Γι' αυτό ζητήσαμε τη βοήθεια του καθηγητή Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωματιδίων του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθανάσιου Γεράνιου, ώστε να μας εξηγήσει τι ακριβώς αφορά ο πυρηνικός κίνδυνος σήμερα, τις συνέπειες και τι κρύβει η επόμενη μέρα.
Oι πυρηνικοί κίνδυνοι σήμερα
Σήμερα, πολλά κράτη έχουν αποκτήσει πυρηνικά όπλα, και μάλιστα χωρίς να έχουν υπογράψει το Σύμφωνο Μη Πυρηνικής Ανάπτυξης (Ινδίες, Πακιστάν, Β. Κορέα, Ισραήλ). Το γεγονός αυτό οδηγεί σε διασπορά των πυρηνικών όπλων, άρα σε μεγαλύτερη πιθανότητα χρήσης τους. Η πιθανότητα αυτή αυξάνεται περισσότερο όταν κάποιο πυρηνικό κράτος προκαλεί με δοκιμές πυραύλων που μπορούν να μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές. Το επιστημονικό περιοδικό «Bulletin of the atomic scientists» στο εξώφυλλο κάθε τεύχους του απεικονίζει ένα ρολόι οι δείκτες του οποίου δείχνουν την ώρα λίγο πριν από τα μεσάνυχτα. Αυτή συμβολίζει το κατά πόσο πλησιάζουμε ή απομακρυνόμαστε από έναν πυρηνικό πόλεμο (00:00), ανάλογα με τις σχέσεις των πυρηνικών κρατών μεταξύ τους και την παγκόσμια πυρηνική ισορροπία. Σήμερα, οι δείκτες είναι δυόμισι λεπτά πριν από τα μεσάνυχτα. Από το 1947, μόνο μία φορά, το 1953, οι δείκτες ήταν πιο κοντά στις 00:00. Το ρολόι τότε έδειχνε δύο λεπτά πριν από τα μεσάνυχτα.
Η καταστροφική χρήση των πυρηνικών
Οι πυρηνικές κεφαλές έχουν εξελιχθεί τόσο ώστε η εκρηκτική ισχύς να είναι χίλιες φορές μεγαλύτερη από την ισχύ της βόμβας στη Χιροσίμα (ουρανίου, 15 kt ΤΝΤ) και στο Ναγκασάκι (πλουτωνίου, 19 kt ΤΝΤ). Η αρχή λειτουργίας της βασίζεται στη σύντηξη ελαφρών πυρήνων, σε αντίθεση με τις παλιές βόμβες, που λειτουργούν με τη σχάση βαρέων πυρήνων. Έτσι, η καταστροφή που προκαλείται είναι πολύ μεγαλύτερη και η ραδιενέργεια πολύ περισσότερη απ' ό,τι αυτή που εκλύεται από τη βόμβα σχάσης. Είναι γνωστό το αποτέλεσμα στον ανθρώπινο πληθυσμό των ιαπωνικών πόλεων (150.000 νεκροί επιτόπου και τουλάχιστον άλλοι τόσοι από τη ραδιενέργεια). Ένας διηπειρωτικός πύραυλος (εμβέλειας 10.000 χιλιομέτρων) μπορεί να μεταφέρει δέκα πυρηνικές κεφαλές σύντηξης και να τις εκτοξεύει σε ανεξάρτητους στόχους. Το αποτέλεσμα της καταστροφής, αν οι κεφαλές αυτές καλύψουν μία πόλη εκατομμυρίων κατοίκων, θα είναι ο πλήρης αφανισμός πληθυσμού και κτιρίων. Και αυτό είναι μόνο η αρχή, γιατί η αντίπαλη πλευρά, έστω με μια καθυστέρηση, θα απαντήσει ανάλογα. Αν αναλογιστούμε ότι το αποτέλεσμα αυτό προκαλείται μόνο με δύο διηπειρωτικούς πυραύλους πολλαπλών πυρηνικών κεφαλών και το σημερινό παγκόσμιο πυρηνικό οπλοστάσιο ως προς αυτό τον τύπο πυραύλου ξεπερνά τους χίλιους, μπορούμε να καταλάβουμε το μέγεθος του κινδύνου.
Οι συνέπειες ενός πυρηνικού πολέμου
Η μεταβολή στο κλίμα της Γης, η δραματική μείωση της θερμοκρασίας και η επιρροή στο οξυγόνο, στο όζον, στα φυτά και στην τροφική αλυσίδα. Αναφερόμαστε στον λεγόμενο «πυρηνικό χειμώνα». Στην περίπτωση εκτεταμένου πυρηνικού πολέμου στο βόρειο ημισφαίριο, όπου υπάρχει και το σύνολο των πυρηνικών όπλων, λόγω των πολλαπλών εκρήξεων το σύννεφο της σκόνης που θα σηκωθεί από την επιφάνεια του εδάφους θα εμποδίζει τις ηλιακές ακτίνες να φτάνουν στη Γη. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να προκληθεί συσκότιση και πτώση της μέσης θερμοκρασίας κατά περίπου 30 βαθμούς Κελσίου. Άρα, ό,τι έχει μείνει από την πυρηνική καταστροφή και δεν έχει επηρεαστεί από τη ραδιενέργεια (μονοκυτταρικοί οργανισμοί) χωρίς θερμότητα και φως θα εξαφανίζεται προοδευτικά, π.χ. καλλιέργειες, δέντρα και φυτά. Αυτή η διαδικασία με την επικράτηση παγετώνων επί περίπου επτά μήνες υπολογίζεται να διαρκέσει έναν χρόνο.
Για να εξασφαλίσει την επιβίωσή της σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης, η Βόρεια Κορέα κατασκεύασε τους σταθμούς του μετρό σε σημαντικό βάθος. Έχουν σχεδιαστεί για να λειτουργούν ως καταφύγια σε περίπτωση πολέμου. Μάλιστα, έχουν φτιαχτεί μεγάλες ατσαλένιες πόρτες για να εμποδίσουν την είσοδο της ακτινοβολίας στους χώρους προστασίας.
Πόσο απειλητικά είναι όμως τα πυρηνικά όπλα της Βόρειας Κορέας;
Με τη βοήθεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, από το 1950 η Β. Κορέα κατόρθωσε να αποκτήσει μέσα σε 30 χρόνια την πυρηνική πρώτη ύλη. Και αυτό έγινε χάρη στη λειτουργία του πυρηνικού σταθμού στη Γιονγκμπιόν, με την ανάκτηση πλουτωνίου ως υποπροϊόντος, σε ποσότητα αρκετή για την κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας. Η εντύπωση πως τα πυρηνικά καταφύγια μπορούν να μας θωρακίσουν από τη ραδιενέργεια και να σώσουν ζωές είναι απατηλή και παραπλανητική. Απατηλή, γιατί δεν μπορεί να παραμείνει κανείς πάνω από έναν μήνα κλεισμένος σε ένα καταφύγιο και κάποτε θα πρέπει να βγει στην επιφάνεια, μέσα σε μια ατμόσφαιρα έρημη, γεμάτη από αόρατη ραδιενέργεια, έχοντας κερδίσει έναν μήνα έρημης ζωής. Παραπλανητική, γιατί αμβλύνονται τα κίνητρα για έναν πυρηνικό αφοπλισμό, αφού πιστεύει κανείς ότι θα επιζήσει σε μια πυρηνική καταστροφή. Η Β. Κορέα παρουσιάζει τα πυρηνικά της όπλα ως πολύ ανώτερα απ' ό,τι υπολογίζεται από τα δεδομένα που συγκεντρώνουν οι κατασκοπευτικοί δορυφόροι των ΗΠΑ και τα δεδομένα των σεισμικών μετρήσεων που προκαλούνται από τις πυρηνικές δοκιμές της. Για παράδειγμα, τον Απρίλιο του 2012 ανακοινώθηκε από τη Β. Κορέα μια δοκιμή ενός διηπειρωτικού πυραύλου. Όμως από Δυτικούς αναλυτές απεδείχθη ότι αυτός δεν ήταν τίποτε άλλο από μια ψεύτικη απομίμηση πραγματικού διηπειρωτικού πυραύλου. Στις 23 Απριλίου του 2016 η Β. Κορέα ανακοίνωσε την εκτόξευση πυραύλου από υποβρύχιο, ο οποίος όμως δεν διήνυσε ούτε 30 χιλιόμετρα. Τον Αύγουστο του 2016 δοκιμάστηκε από τη Β. Κορέα πύραυλος τύπου Radong, ο οποίος ανακοινώθηκε ότι διήνυσε απόσταση 1.200 χιλιομέτρων. Αυτός όμως έπεσε 250 περίπου χιλιόμετρα δυτικά από τα διεθνή ύδατα της Ιαπωνίας, στη χερσόνησο Oga, προκαλώντας τις έντονες διαμαρτυρίες της Ιαπωνίας για παραβίαση της ασφάλειάς της (Choe Sang-Hun, 2 August 2016, «North Korea fires ballistic missile into waters off Japan», «New York Times», Retrieved 4 August 2016). Τα σημεία εκτόξευσης των πυραύλων αναγνωρίζονται από την υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπουν κατά την εκτόξευση και κατά τη διαδρομή τους στην ατμόσφαιρα και στο Διάστημα έως ότου επιστρέψουν στην ατμόσφαιρα για να πέσουν κάπου στη θάλασσα. Άρα είναι γνωστή η εμβέλειά τους. Η ηγεσία της Β. Κορέας αποφεύγει συστηματικά να αναφερθεί στην ακρίβεια που έχουν οι πύραυλοί της και το γεγονός ότι διαβεβαιώνει πως έπεσαν στη θάλασσα της Ιαπωνίας δεν αποδεικνύει την ακρίβειά τους. Για παράδειγμα, υπάρχουν πύραυλοι με σφάλμα 40 μέτρα και άλλοι με 400. Και είναι σημαντικό στοιχείο η ευστοχία ενός πυραύλου, αν πρόκειται να χτυπήσει υπόγειο στόχο με μίνι πυρηνικά. Θεωρώ ότι οι περίπου δέκα πυρηνικές κεφαλές που διαθέτει η Β. Κορέα, μαζί με τους πυραύλους που ίσως θα μπορούσαν να τις μεταφέρουν με επιτυχία, αποτελούν σίγουρα μια πυρηνική απειλή. Και δεν θα σταθώ στην προκλητική ρητορική της Β. Κορέας αλλά στα προκλητικά γεγονότα. Ούτε την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου δεν είχαμε τέτοιες προκλητικές πτήσεις σοβιετικών ή αμερικανικών πυραύλων πάνω από άλλα κράτη.
Η ισχύς των πυρηνικών όπλων μπορεί να καταστρέψει πόλεις;
Το 2016 η Β. Κορέα δημιούργησε έναν πολύ εντυπωσιακό διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο, τον Kwangmyongsong, που φημολογείται ότι μπορεί να καταστρέψει όλο το Λος Άντζελες. Το να δημιουργήσει κανείς έναν διηπειρωτικό πύραυλο δεν λέει τίποτα αν δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία. Δηλαδή, να έχει δοκιμαστεί πολλές φορές στην εμβέλεια των 10.000 χιλιομέτρων (περίπου η απόσταση από το Λος Άντζελες), να έχει προσδιοριστεί η ακρίβειά του και να έχει δοκιμαστεί πολλές φορές η πυρηνική κεφαλή που θα μεταφέρει. Ούτε το πρώτο ούτε και το δεύτερο έχουν γίνει. Δεν έχει ανιχνευτεί μέχρι σήμερα δοκιμή βορειοκορεατικού πυραύλου εμβέλειας 10.000 χιλιομέτρων. Και κυρίως δεν έχει καταγραφεί δοκιμή πυρηνικής κεφαλής ισχύος μεγατόνων. Επομένως οι περίπου δέκα πυρηνικές κεφαλές που κατέχει είναι τύπου ουρανίου ή πλουτωνίου με ισχύ 15 με 20 κιλοτόνους ΤΝΤ, δηλαδή του τύπου Χιροσίμας και Ναγκασάκι.
Οι σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα πυρηνικά όπλα
Ένα πυρηνικό όπλο, σε αντίθεση με ένα ραδιενεργό, χαρακτηρίζεται από το ωστικό, θερμικό και ραδιενεργό κύμα. Μια βόμβα σύντηξης ισχύος μεγατόνων ΤΝΤ προκαλεί ένα ωστικό κύμα που καταστρέφει όλα τα κτίρια σε απόσταση μέχρι και 50 χιλιομέτρων περίπου. Το θερμικό προκαλεί εγκαύματα 3ου βαθμού σε απόσταση μέχρι και 100 χιλιομέτρων. Το δε ραδιενεργό κύμα μπορεί να προκαλέσει τον άμεσο ή τον αργό θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων. Μεταξύ τους τα πυρηνικά όπλα διακρίνονται σε αυτά που χρησιμοποιούν ως φορέα πυραύλους εκτοξευόμενους από την επιφάνεια της γης, από υπόγεια σιλό, από υποβρύχια, από πλοία επιφάνειας και αεροσκάφη. Η πυρηνική κεφαλή μπορεί να είναι σχάσης (χαμηλής σχετικά ισχύος) ή σύντηξης (χίλιες φορές ισχυρότερη, μεγατόνων).
Πυρηνικά απόβλητα, μια περιβαλλοντική «βόμβα»
Ένας πυρηνικός αντιδραστήρας καταναλώνει ουράνιο για την παραγωγή ηλεκτρικής ισχύος. Το ουράνιο εκλύει μικρή σχετικά ποσότητα ραδιενέργειας πριν χρησιμοποιηθεί και μπορεί κανείς να το πλησιάσει χωρίς πρόβλημα. Όταν όμως χρησιμοποιηθεί, οι σχάσεις που έχουν πραγματοποιηθεί για να παραχθεί η απαιτούμενη θερμότητα έχουν δημιουργήσει νέα ραδιενεργά στοιχεία που ακτινοβολούν πολύ πιο έντονα από το αρχικό ουράνιο. Όταν το καύσιμο καταναλωθεί, γίνεται πυρηνικό απόβλητο του οποίου η ακτινοβολία προκαλεί θάνατο μέσα σε μία εβδομάδα. Το πρόβλημα λοιπόν είναι η επεξεργασία, η μεταφορά και η φύλαξή τους για μια διάρκεια αρκετών χιλιάδων χρόνων, δηλαδή για όσο θα ακτινοβολούν. Το σημαντικότερο είναι ότι κάθε αντιδραστήρας έχει όριο λειτουργίας τα 30-40 χρόνια, γιατί μετά γίνεται έντονα ραδιενεργός και επικίνδυνος για το προσωπικό. Έτσι, πρέπει να σταματήσει τη λειτουργία του, να κλείσει, να διαλυθεί και να γίνει ο ίδιος πυρηνικό απόβλητο. Σήμερα, από τους περίπου 420 πυρηνικούς αντιδραστήρες, οι μισοί και πλέον έχουν γεράσει. Ήδη πάνω από 50 έχουν σταματήσει τη λειτουργία τους ή έχουν γίνει πυρηνικά απόβλητα. Σε περίπου δέκα χρόνια όλοι οι υπόλοιποι αντιδραστήρες θα πρέπει να γίνουν πυρηνικά απόβλητα. Δηλαδή, ενώ αρχικά έχουμε 400 πυρηνικούς αντιδραστήρες, τελικά έχουμε τα πυρηνικά απόβλητα που παρήγαν όλα αυτά τα χρόνια, συν τους ίδιους αντιδραστήρες.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
σχόλια