Με την μικροσκοπική οθόνη να χοροπηδάει μπροστά στα μάτια μας, την χαμηλή ποιότητα ήχου και τις διαρκείς διακοπές, το να παρακολουθήσεις μια ταινία κατά την διάρκεια πτήσης δεν θεωρείται μια εμπειρία που σε απορροφά ολοκληρωτικά. Ωστόσο, εκείνοι που ταξιδεύουν συχνά μπορεί να έχουν βρεθεί οι ίδιοι ή να έχουν δει άλλους να δακρύζουν παρακολουθώντας ακόμα και τις πιο σαχλές ταινίες όταν βρίσκονται σε αεροπορική πτήση μεγάλης διάρκειας, κάτι που δεν θα συνέβαινε ποτέ αν βρίσκονταν επί γης.
Ο φυσικός και τηλεπαρουσιαστής Brian Cox και ο μουσικός Ed Sheeran έχουν επίσης εξομολογηθεί ότι γίνονται υπερβολικά συναισθηματικοί όταν παρακολουθούν ταινίες στο αεροπλάνο. Σε μια νέα έρευνα που διεξήγαγε το αεροδρόμιο του Gatwick, το 15% των ανδρών και το 6% των γυναικών δήλωσαν πως είναι πιθανότερο να κλάψουν όταν βλέπουν μια ταινία εν πτήσει, παρά στο σπίτι τους.
Στοιχεία από πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν πως το να ίπτασαι 35.000 πόδια (10.000μετρα) πάνω από το έδαφος, εντός ενός σφραγισμένου μεταλλικού σωλήνα μπορεί να παίξει πολλά παιχνίδια στο μυαλό μας, να αλλάξει την διάθεση και τον τρόπο που λειτουργούν οι αισθήσεις μας.
Μια μεγάλη αεροπορική εταιρεία μάλιστα έχει φτάσει στο σημείο να κάνει ανακοινώσεις "συναισθηματικής υγείας" πριν από την προβολή περιεχομένου που μπορεί να ταράξει τους επιβάτες της.
Υπάρχουν πολλές θεωρίες σχετικά με το γιατί η πτήση μπορεί να κάνει τους επιβάτες πιο ευάλωτους στο κλάμμα: στενοχώρια όταν αφήνουν πίσω τους αγαπημένους τους, ο ενθουσιασμός για το ταξίδι, το ότι τους λείπει το σπίτι τους. Υπάρχουν όμως και ενδείξεις πως εν μέρει ευθύνεται και το ταξίδι αυτό καθεαυτό.
Στοιχεία από πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν πως το να ίπτασαι 35.000 πόδια (10.000 μετρα) πάνω από το έδαφος, εντός ενός σφραγισμένου μεταλλικού σωλήνα μπορεί να παίξει πολλά παιχνίδια στο μυαλό μας, να αλλάξει την διάθεση και τον τρόπο που λειτουργούν οι αισθήσεις μας, ακόμα και να μας προκαλέσει φαγούρα.
"Στο παρελθόν το πεδίο αυτό δεν έχει ερευνηθεί πολύ καθώς για τους υγιείς ανθρώπους δεν αποτελεί στ' αλήθεια πρόβλημα," λέει ο Jochen Hinkelbein, πρόεδρος της Γερμανικής Εταιρείας Αεροδιαστημικής Ιατρικής και αναπληρωτής ιατρικός διευθυντής Επειγόντων Περιστατικών στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας. "Καθώς όμως τα αεροπορικά ταξίδια έχουν γίνει πιο προσιτά και πιο δημοφιλή, ηλικιωμένοι και άνθρωποι που δεν έχουν βέλτιστη φυσική κατάσταση ταξιδεύουν συχνότερα με αεροπλάνο. Αυτό έχει αναζωογονήσει το ενδιαφέρον για το πεδίο αυτό."
Ο Hinkelbein είναι ένας μεταξύ ελαχίστων ερευνητών που εξετάζουν πως οι συνθήκες που βιώνουμε κατά την διάρκεια των πτήσεων επηρεάζουν το ανθρώπινο σώμα και το μυαλό.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι θάλαμοι αεροσκάφους είναι περίεργα μέρη για να βρίσκεται ένας άνθρωπος. Πρόκειται για ένα παράξενο περιβάλλον όπου η πίεση ομοιάζει εκείνη που θα βιώναμε στην κορυφή ενός βουνού 2,4 χλμ. Η υγρασία είναι χαμηλότερη και από τις πιο ξηρές ερήμους της γης ενώ ο αέρας που διοχετεύεται στον θάλαμο ψύχεται μέχρι και τους 10°C για να εξισορροπηθεί η υπερβολική θερμότητα που εκλύεται από τα σώματα και όλες τις ηλεκτρονικές συσκευές.
Η μειωμένη ατμοσφαιρική πίεση στις πτήσεις μπορεί να μειώσει το επίπεδο οξυγόνου στο αίμα των επιβατών από 6 έως 25%, μια πτώση που σε ένα νοσοκομείο θα ανάγκαζε τους γιατρούς να χορηγήσουν οξυγόνο στον ασθενή. Για τους υγιείς επιβάτες αυτό δεν προκαλεί προβλήματα αλλά στους ηλικιωμένους και άτομα που αντιμετωπίζουν αναπνευστικές δυσκολίες η επιπτώσεις μπορούν να είναι πιο δυσμενείς.
Ωστόσο υπάρχουν και κάποιες μελέτες που δείχνουν πως ακόμα και σχετικά χαμηλά επίπεδα υποξίας μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα μας να σκεφτόμαστε καθαρά. Σε επίπεδα οξυγόνου που ισοδυναμούν με ύψη άνω των 3,6 χλμ. οι υγιείς ενήλικες αρχίζουν να εμφανίζουν μετρήσιμες αλλαγές στην μνήμη, την ικανότητα τους να κάνουν υπολογσμούς και να λαμβανουν αποφάσεις. Για τον λόγο αυτόν οι κανονισμοί αεροπλοΐας επιμένουν πως οι πιλότοι οφείλουν να φοράνε επιπλέον μάσκες οξυγόνου αν η πίεση της καμπίνας ισούται με ύψη άνω των 12.500 ποδιών.
Επίσης η πίεση σε ύψη άνω των 7.000 ποδιών (ή 2,1χλμ) έχει αποδειχθεί πως στην πραγματικότητα αυξάνει τον χρόνο αντίδρασης – κακά νέα για όσους απολαμβάνουν να παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή τους κατά την διάρκεια της πτήσης.
Υπάρχει επίσης έρευνα που υποδεικνύει πως είναι πιθανό να σημειωθούν μικρές απώλειες στο επίπεδο των γνωσιακών επιδόσεων και συλλογισμών στα επίπεδα οξυγόνου που υφίστανται στα 8.000 πόδια (2,4χλμ), δηλαδή στις συνθήκες που επικρατούν στους θαλάμους επιβατών στα αεροπλάνα. Για τους περισσότερους αυτό μάλλον δεν επηρεάζει τον τρόπο σκέψης.
"Ένας υγιής άνθρωπος, όπως ο πιλότος ή κάποιος επιβάτης, δεν θα αντιμετωπίσει γνωσιακά προβλήματα στο ύψος αυτό" λέει ο Hinkelbein. "Όταν όμως μιλάμε για ασθενείς, κάποιον που έχει γρίππη ή άλλα προϋπάρχοντα προβλήματα, η υποξία μπορεί να μειώσει ακόμα περισσότερο τον κορεσμό οξυγόνου ώστε οι γνωσιακές απώλειες να γίνουν αντιληπτές."
Ο Hinkelbein λέει όμως πως η ήπια υποξία μπορεί να έχει και άλλες, πιο εύκολα αναγνωρίσιμες συνέπειες. Μας κάνει να νιώθουμε κουρασμένοι. Μελέτες σε υποβαρικούς θαλάμους όπου συμμετείχε μη εγκλιματισμένο στρατιωτικό προσωπικό κατέδειξαν πως η βραχυπρόθεσμη έκθεση σε ύψη τουλάχιστον 10.000 ποδιών ή 3 χλμ μπορεί να αυξήσει την κούραση, αλλά τα συμπτώματα εμφανίζονται ήδη από χαμηλότερα υψόμετρα σε κάποιους ανθρώπους.
"Όποτε βρίσκομαι σε αεροπλάνο μετά την απογέιωση νιώθω κουρασμένος και κοιμάμαι εύκολα" εξηγεί ο Hinkelbein. "Δεν είναι η έλλειψη οξυγόνου που με κάνει να χάσω τις αισθήσεις μου, αλλά η υποξία είναι επιβαρυντικός παράγοντας."
Αν κατορθώσετε να κρατήσετε τα μάτια σας ανοιχτά ώστε να δείτε το πλήρωμα να χαμηλώνει τα φώτα μπορεί να νιώσετε ένα άλλο σύμπτωμα της χαμηλής ατμοσφαιρικής πίεσης. Η ανθρώπινη όραση μπορεί να μειωθεί κατά 5-10% σε ύψη μόλις 5.000 ποδιών ή 1,5 χλμ. Αυτό συμβαίνει επειδή τα κύτταρα φωτοϋποδοχείς του αμφιβληστροειδούς χιτώνα (τα οποία είναι απαραίτητα για να βλέπουμε στο σκοτάδι) είναι ιδιαίτερα οξυγονοβόρα και ζορίζονται για να τα καταφέρουν σα ύψη αυτά, με αποτέλεσμα να μην λειτουργούν εξίσου αποτελεσματικά.
Η εναέρια παραμονή μας προκαλεί αναστάτωση και στις άλλες αισθήσεις μας. Ο συνδυασμός της χαμηλής ατμοσφαιρικής πίσεης και υγρασίας μπορεί να μειώσει την ευαισθησία των γευστικών μας καλύκων στις αλμυρες και γλυκές γεύσεις ως και 30%. Μια μελέτη με εντολοδόχο την Lufthansa απέδειξε πως οι αλμυρές νότες στον ντοματοχυμό έχουν καλύτερη γεύση κατά την πτήση.
Ο ξηρός αέρας μας στερεί και μεγάλο κομμάτι της όσφρησης, γι' αυτό και το φαγητό δεν μας ενθουσιάζει. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές αεροπορικές εταιρείες προσθέτουν επιπλέον καρυκεύματα στα πιάτα τους ώστε να είναι πιο εύγευστα. Φυσικά υπάρχει και η θετική πλευρά της άμβλυνσης της όσφρησης μας καθώς η αλλαγή ατμοσφαρικής πίεσης κάνει τους επιβάτες να πέρδονται πιο συχνά.
Αν δεν αρκεί η προοπτική του να εισπνέετε γενναιόδωρες δόσεις σωματικών αερίων των συνεπιβατών σας επί ώρες για να νιώσετε άβολα, απ' ότι φαίνεται η μείωση της πίεσης κάνει επιπλέον τους επιβάτες να νιώθουν αμήχανα. Μία μελέτη του 2007 έδειξε πως έπειτα από περίπου τρεις ώρες οι άνθρωποι αρχίζουν να παραπονιούνται πως νιώθουν άβολα.
Σε συνδυασμό με την χαμηλή υγρασία, δεν είναι να απορεί κανείς πως μας είναι δύσκολο να καθόμαστε ακίνητοι επί μακρόν κατά την διάρκεια της πτήσης. Μια μελέτη Αυστριακών ερευνητών έχει αποδείξει πως οι διηπειρωτικές πτήσεις μπορούν να ξηράνουν το δέρμα μας μέχρι και 37%, κάτι που προκαλεί φαγούρα. Τα χαμηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής πίεσης και υγρασίας μπορούν επίσης να ενισχύσουν τις συνέπειες της κατανάλωσης αλκοόλ και του χανγκόβερ. Για όσους φοβούνται στις πτήσεις υπάρχουν και κάποια άλλα νέα.
"Τα επίπεδα άγχους αυξάνουν με την υποξία" εξηγεί η Valerie Martindale, πρόεδρος της Αεροδιαστημικής Ιατρικής Ένωσης του King's College. Το άγχος δεν είναι η μόνη πτυχή της διάθεσης μας που επηρεάζεται από την πτήση. Πολλές μελέτες έχουν αποδείξει πως το να βρίσκεσαι σε μεγάλο υψόμετρο μπορεί να αυξήσει αρνητικά αισθήματα όπως ένταση και αψύτητα ενώ μειώνει τα επίπεδα ενέργειας και επηρεάζει το πώς αντιμετωπίζουμε το στρες.
"Έχει αποδειχθεί πως κάποιες πτυχές της διάθεσης μας μπορεί να αλλάξουν όταν βρισκόμαστε σε συνθήκες που ισοδυναμούν με τις συνθήκες που επικρατούν σε υψόμετρα 6.000 με 8.000 πόδια" λέει ο Stephen Legg, καθήγητης εργονομίας το Massey Univeristy της Νέας Ζηλανδίας. Αυτό εξηγεί εν μέρει γιατί οι επιβάτες κλαίνε πιο εύκολα όταν βλέπουν ταινίες κατά την διάρκεια πτήσης αν και οι περισσότερες επιπτώσεις εκδηλώνονται σε υψόμετρα άνω των οποίων πετάνε οι εμπορικες πτήσεις.
Από την άλλη υπάρχουν και έρευνες που δείχνουν πως το μεγάλο υψόμετρο μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να νιώσουν πιο χαρούμενοι. Όμως ο Stephen Groening, καθηγητής κινηματογράφου και media στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον πιστεύει πως η χαρά αυτή μπορεί να εκδηλωθεί και ως δάκρυα. Η ανία κατά την πτήση και η ανακούφιση που πρσφέρει μια ταινία στην οθόνη απέναντι από το κάθισμα μας, σε συνδυασμό με την ιδιωτικότητα των ακουστικών μπορεί να οδηγήσει σε δάκρυα χαράς και όχι θλίψης, όπως λέει εκείνος.
"Ο σχεδιασμός της συσκευής ψυχαγωγίας αναπαράγει μία προσομοίωση οικειότητας που μπορεί να προκαλέσει επαυξημένες συναισθηματικές αποκρίσεις" λέει ο Groening. "Τα δάκρυα στο αεροπλάνο είναι στην πραγματικότητα δάκρυα ανακούφισης και όχι στενοχώριας."
Ο Hinkelbein έχει ανακαλύψει και μια άλλη παράξενη επίπτωση της πτήσης στο ανθρώπινο σώμα. Σε μία μελέτη που διεξήγαγε με συναδέλφους από το Πανεπιστήμιο της Κολωνίας και πρόκειται να δημοσιευθεί σύντομα, κατέδειξε πως ακόμα και μόνο 30 λεπτά σε συνθήκες παρόμοιες με εκείνες που επικρατούν σε μια εμπορική πτήση είναι δυνατόν να αλλάξει η ισορροπία των μορίων που συνδέονται με το ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτό υποδεικνύει πως πιθανά η αλλαγή ατμοσφαιρικής πίεσης αλλάζει και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
"Οι άνθρωποι νόμιζαν πως κρύωσαν ή κόλλησαν γρίππη όταν ταξίδευαν εξαιτίας της αλλαγής κλίματος" λέει ο Hinkelbein. "Όμως αυτό ίσως οφείλεται στο ότι αλλάζει κατά την πτήση ο τρόπος με τον οποίο ανταποκρίνεται το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Οφείλουμε να το ερευνήσουμε αυτό πιο ενδελεχώς."
Αν οι πτήσεις αλλάζουν το ανοσοποιητικό μας πιθανά μας καθιστούν πιο ευάλωτους σε λοιμώξεις, αλλά επίσης μπορεί αυτό να επηρεάζει και την διάθεση μας καθώς οι τυχόν αυξημένες φλεγμονές που πυροδοτούνται από το ανοσοποιητικό έχουν συνδεθεί και με την κατάθλιψη.
"Μία άπαξ φλεγμονώδης απόκριση από ένα εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει μια πτώση της διάθεσης μας που επιλύεται εντός 48 ωρών," λέει ο Ed Bullmore, επικεφαλής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. "Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε αν μια 12ωρη πτήση στην άλλη άκρη του κόσμου μπορεί να προκαλέσει κάτι παρόμοιο."
Με στοιχεία από το BBC/ LIFO
σχόλια