Το περιεχόμενο της έκθεσης «Obsession: Nudes by Klimt, Schiele, and Picasso from the Scofield Thayer Collection», που εγκαινιάζεται σήμερα στο Met Breuer της Νέας Υόρκης, έχει ήδη καταφέρει να διχάσει το φιλότεχνο κοινό.
Κι αυτό γιατί στον απόηχο του κινήματος #MeToo και των δεκάδων περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης, που βλέπουν τον τελευταίο καιρό το φως της δημοσιότητας, ζωγράφοι όπως ο Έγκον Σίλε και ο Πικάσο, έχουν γίνει αντικείμενο κριτικής και «αμφισβήτησης» λόγω του τρόπου που μεταχειρίζονταν τις γυναίκες.
Η συγκεκριμένη έκθεση, περιλαμβάνει έργα των Γκουσταβ Κλιμτ, Έγκον Σίλε και Πάμπλο Πικάσο με θεματολογία τη σεξουαλικότητα και το γυμνό, τα οποία προέρχονται από την συλλογή του Scofield Thayer, ενός πρωτοπόρου εκδότη περιοδικών και φανατικού θαυμαστή της ερωτικής τέχνης.
Ο Thayer έζησε στη Βιέννη μεταξύ 1921 και 1923, όπου τον κούραρε ο Φρόιντ. Εκεί ήρθε σε επαφή με καλλιτέχνες σχεδόν άγνωστους τότε στους Αμερικανούς συλλέκτες, αγοράζοντας έναν μεγάλο αριθμό από ακουαρέλες και σχέδια των Σίλε και Κλιμτ. Η «μανία» για αυτά τα έργα, είχε ως αποτέλεσμα να συγκεντρώσει μέσα σε λίγα χρόνια περίπου 600 αντιπροσωπευτικά έργα Αμερικανών, Αυστριακών, Γάλλων, Γερμανών, Νορβηγών, Ρώσων και Ισπανών καλλιτεχνών.
Η επιλογή των έργων γινόταν με επίκεντρο το περιοδικό τέχνης και λογοτεχνίας «Dial», που είχε εκείνον τον καιρό. Σε αυτό συνδύαζε πίνακες Μοντέρνας Τέχνης με γραπτά των EE Cummings, TS Eliot, Virginia Woolf, Ezra Pound και DH Lawrence. Βέβαια, τα έργα τέχνης δεν προορίζονταν μόνο για το περιοδικό, αφού πολλά τα αγόραζε «για προσωπική ευχαρίστηση», όπως είχε παραδεχθεί σε γράμμα προς τη μητέρα του.
«Τα περισσότερα έργα της έκθεσης δεν εμφανίστηκαν ποτέ στο Dial, προφανώς λόγω της ερωτικής φύσης τους, την οποία ακόμη κι ένα τόσο προοδευτικό περιοδικό δίσταζε εκείνη την εποχή να δημοσιεύσει, για να μην κατηγορηθεί για χυδαιότητα», εξηγεί ο James Dempsey, συγγραφέας του βιβλίου The Tortured Life of Scofield Thayer και συνεπιμελητής της έκθεσης.
Το 1926 ο Thayer έπαθε νευρικό κλονισμό και εγκατέλειψε την Ευρώπη. (Ο Dempsey θεωρεί πως πιθανότατα έπασχε από σχιζοφρένεια). Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, παρουσίασε την συλλογή του στην Montross Gallery της Νέας Υόρκης και μετά, για τα επόμενα 50 χρόνια, φυλασσόταν δωρεάν στο Worcester Art Museum. Μετά τον θάνατό του, πέρασε στα χέρια του Met, κατόπιν επιθυμίας του.
Η νέα έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά όλα μαζί αυτά τα έργα, ενώ συμπίπτει και με την συμπλήρωση 100 χρόνων από τους θανάτους των Κλιμτ και Σίλε.
Δεν είναι όμως μόνο η σπανιότητα των έργων, που έχει πυροδοτήσει συζητήσεις γύρω από την έκθεση, αλλά και η στάση των ζωγράφων απέναντι στις γυναίκες και τον τρόπο που τις απεικονίζουν. Ενδεικτικά, ο βιογράφος του Πικάσο κάνει λόγο για χρήση βίας απέναντι στις συζύγους και τις ερωτικές συντρόφους του, ενώ ο Σίλε είχε συλληφθεί για τη φερόμενη απαγωγή και τον βιασμό ενός 14χρονου κοριτσιού.
Πολλοί έχουν ζητήσει μουσεία και γκαλερί να το αναφέρουν ξεκάθαρα όταν ένας καλλιτέχνης, που φιλοξενούν, έχει κατηγορηθεί για κακομεταχείριση και βία γυναικών, κάτι που μπήκε στη διαδικασία να κάνει το Museum of Fine Arts της Βοστώνης στην πρόσφατη έκθεση έργων τέχνης των Κλιμτ και Σίλε.
Το Met δεν αναφέρεται καθόλου στο θέμα του Πικάσο αλλά αναγνωρίζει τις κατηγορίες εναντίον του Σίλε, τον οποίο και υπερασπίζεται. Όπως εξηγείται στον κατάλογο, «[...] τα στοιχεία δείχνουν πως ένα 14χρονο κορίτσι έφυγε από το σπίτι του και ζήτησε καταφύγιο . Πριν επιστρέψει απείραχτη την επόμενη μέρα, ο πατέρας της είχε προλάβει να καταγγείλει απαγωγή και βιασμό. Η αστυνομία έκανε έφοδο στο στούντιο του Σίλε και κατάσχεσε πολλά από τα ερωτικά έργα του».
Ο Σίλε κρίθηκε αθώος για τις περισσότερες κατηγορίες, αλλά ένοχος για έκθεση ανηλίκων σε άσεμνο υλικό, καθώς τα γυμνά σχέδιά του βρίσκονταν στο στούντιο, όπου συχνά πήγαιναν να παίξουν μικρά παιδιά. Μετά από αυτό ο καλλιτέχνης έπαψε να απασχολεί ανήλικα μοντέλα. Ωστόσο, υπάρχουν τρία έργα που φιλοτεχνήθηκαν το 1918, στα οποία πρωταγωνιστεί ένα 10χρονο κορίτσι. Σε έναν από τους πίνακες φαίνεται η ηβική της περιοχή.
«Δεν υπήρξε ποτέ ενδοιασμός να μην συμπεριλάβουμε τα έργα γυμνών νεαρών κοριτσιών, γιατί γνωρίζουμε πως είναι οι κόρες των μοντέλων, τις οποίες έφερναν μαζί τους στο στούντιο του καλλιτέχνη. Είναι δύσκολο να τοποθετηθούν σε εννοιολογικό πλαίσιο στην σύγχρονη αμερικανική κοινωνία, αλλά αν το επιθυμούν οι επισκέπτες μας, ας το κάνουν», εξηγεί η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια της έκθεσης, Sabine Rewald.
Σε κάθε περίπτωση, τα σχέδια του Σίλε είναι μακράν τα λιγότερο «επικίνδυνα». Τα πρωτεία σε αυτό διεκδικεί το έργο «Erotic Scene (La Douceur)» του Πικάσο, στο οποίο μια γυμνή γυναίκα έχει χωμένο το κεφάλι της ανάμεσα στα πόδια ενός άντρα. Για την ιστορία, ο ζωγράφος είχε αρνηθεί πως δημιούργησε το συγκεκριμένο έργο, επιμένοντας πως «ήταν ένα αστείο φίλων». Ο Thayer αγόρασε τον πίνακα το 1923, που την προηγούμενη χρονιά είχε πουληθεί σε δημοπρασία, κρυμμένος πίσω από έναν πίνακα με μια νεκρή φύση.
Με πληροφορίες από artnet
