Χρειαζόταν, εν τέλει, όλη αυτή η σπινθηροβόλος περιέργεια,
όλη η ακαταμάχητη τόλμη που χαρακτηρίζουν, άλλωστε,
τη συμπεριφορά του διανοούμενου Μαν Ρέι, για να
μπορέσουν τα τόσα αντιφατικά και γοητευτικά συνάμα
χαρακτηριστικά, τα οποία επιλέγει να μας δώσει,
να γίνουν ένα και μοναδικό ον, στο πρόσωπο του οποίου
μας έμελλε να δούμε την τελευταία ενσάρκωση της Σφίγγας.
Η φετινή περιοδική έκθεση για το καλοκαίρι του 2015 που οργανώνει το Ίδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Χώρα της Άνδρου είναι θεματική, αφιερωμένη στον πολυσχιδή Man Ray και αφορά τη Γυναίκα ιχνηλατώντας «τα πρόσωπά της». Κατά τον André Breton, φίλο και συνοδοιπόρο του στο μεγάλο κίνημα του Σουρεαλισμού, ο Man Ray υπήρξε από τους λίγους που κατάφεραν να αναδείξουν με την τέχνη του φακού μια ανέκδοτη θεματολογία η οποία, χωρίς να αφήνει κανέναν αδιάφορο, συναρπάζει, εκπλήσσει, αιφνιδιάζει.
Η Γυναίκα, ανώνυμη ή επώνυμη, καταξιωμένη ή αγνοημένη, μούσα ή ερωμένη, δημιούργημα ακόμα της φαντασίας του καλλιτέχνη απαθανατίζεται και αναδεικνύεται σε κυρίαρχη φιγούρα με κάθε μέσο και τρόπο σε ολόκληρη την πορεία της δημιουργίας του. Μέσα από 150 έργα όλων των ειδών: φωτογραφίες, ζωγραφικά έργα, χαρακτικά, σχέδια, γλυπτά και ready-mades. Θα αναγνωρίσει θρυλικές μορφές όπως την Gertrude Stein, την Peggy Guggenheim, την Kiki de Montparnasse, την Lee Miller, την Coco Chanel, την Ava Gardner, την Catherine Deneuve και άλλα δημοφιλή ονόματα της τέχνης, του θεάματος και της παρισινής κοσμικής ζωής. Ο επισκέπτης θα διαπιστώσει επίσης πως το σουρεαλιστικό κίνημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην τέχνη του Man Ray ανακαλύπτοντας έργα που επισκιάστηκαν από τη φωτογραφία.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που οργανώνεται στην Ελλάδα μια τόσο μεγάλη έκθεση με έργα του, σε σύνολο 150 και τα περισσότερα προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές.
«Είχαμε στο νου μας από καιρό να ετοιμάσουμε μια έκθεση για τον Man Ray, μας λέει η επιμελήτρια της έκθεσης» Μαρία Κουτσομάλλη. «Προετοιμάζουμε την έκθεση από το 2012, μας παίρνει πολύ χρόνο προκειμένου να βρούμε τους δανειστές. Αυτή είναι η πρώτη φορά που οργανώνεται στην Ελλάδα μια τόσο μεγάλη έκθεση με έργα του, σε σύνολο 150 και τα περισσότερα προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές. Βλέποντας το εύρος της δημιουργίας αυτού του καλλιτέχνη διαλέξαμε μια θεματολογία σχετικά με τη γυναίκα, η οποία αναδεικνύει αυτό που έχουμε όλοι στο υποσυνείδητό μας για τον Man Ray; Ότι είναι ένας καλλιτέχνης που ήξερε να χαρίζει στη γυναίκα, μια αύρα, ένα χάρισμα που μπορεί και η ίδια να μην είχε".
Η έκθεση χωρίζεται σε τέσσερα μέρη. Το πρώτο είναι αφιερωμένο στις μούσες του Man Ray, στις γυναίκες εκείνες που διαδοχικά τον συνόδευσαν στην καθημερινότητά του και του ενέπνευσαν τις μεγάλες δημιουργίες του. Το δεύτερο είναι σχετικό με την εμπορική παραγωγή του έργου του: φωτογραφίες της μόδας και πορτρέτα επώνυμων και ανώνυμων γυναικών. Τα εν λόγω κλισέ, τα οποία ο ίδιος θεωρούσε δευτερεύοντα καθότι ο σκοπός τους ήταν εμπορικός, ήταν αυτά με τα οποία χτίστηκε η φήμη του και τα οποία του επέτρεψαν να συνεχίσει τις ζωγραφικές ενασχολήσεις του με οικονομική άνεση, σε αντίθεση με αρκετούς από τους φίλους του. Το τρίτο μέρος, στο οποίο οι ταυτότητες υποχωρούν για να αναδειχτούν τα σώματα, αποτελεί μια ωδή στη Γυναίκα της επιθυμίας, στο γυναικείο αυτό ιδεώδες που συντίθεται από μικροσκοπικές λεπτομέρειες, σαρκικές, αισθαντικές και ερωτικές. Το τέταρτο και τελευταίο μέρος στρέφεται και πάλι στη Γυναίκα, όπως ο Man Ray την αντιλαμβάνεται τον καιρό που συνεργάζεται με τους υπερρεαλιστές φίλους του. Απαλλαγμένη από τους καθωσπρεπισμούς και από κάθε είδους συγκινησιακό σύνδεσμο, η γυναίκα γίνεται το πειραματόζωό του, για το καλό και για το κακό. Τα τέσσερα αυτά μέρη που συναπαρτίζουν μία ενότητα, συντίθενται από γυναίκες υπαρκτές, γυναίκες της φαντασίας, μοντέλα που ποζάρουν, πρόσωπα που έχουν επινοηθεί και διαιρούνται και τα ίδια σε απειράριθμες μικρότερες ενότητες που αντιστοιχούν στα αναρίθμητα πρόσωπα της Γυναίκας.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
1890: Στις 27 Αυγούστου στη Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α., ο Melach και η Manya Radnitzsky φέρνουν στον κόσμο το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά τους, τον Emmanuel, τον οποίο συνηθίζουν να αποκαλούν Manny.
1904: Ο Man μετακομίζει στο Μπρούκλιν, εισάγεται σε λύκειο αρρένων όπου παρακολουθεί μαθήματα αρχιτεκτονικής και σχεδίου.
1908: Απορρίπτει μια υποτροφία για σπουδές στην αρχιτεκτονική επιλέγοντας να ακολουθήσει το όνειρό του: τη ζωγραφική.
1910: Φοιτά στη National Academy of Design και Art Students League στη Νέα Υόρκη.
1911: Συνθέτει το πρώτο αφηρημένο έργο του, το Tapestry.
1912: Παρακολουθεί μαθήματα στο Francisco Ferrer Social Center. Στο εξής θα υπογράφει τα έργα του ως «Man Ray», επώνυμο το οποίο οι Radnitzsky λαμβάνουν τότε επίσημα.
1913: Ενθουσιάζεται από τα εκθέματα του Armory Show. Δημοσιεύει το πρώτο του ποίημα, Travail, στην επιθεώρηση Modern School και σχεδιάζει το λογότυπο του περιοδικού The Glebe.
1914: Νυμφεύεται την ποιήτρια Donna Lecoeur (γνωστή και ως Adon Lacroix) στην οποία αφιερώνει τη συλλογή Adonisms, Some Poems by Man Ray και ολοκληρώνει το μνημειακό έργο War.
1915: Συναντά για πρώτη φορά τον Marcel Duchamp που θα τον συστήσει στους κύκλους διανοητών και κοσμικών της εποχής. Θα τους συνδέσει μια δυνατή φιλία. Εκδίδει το ντανταϊστικό φυλλάδιο The Ridgefield Gazook και παρουσιάζει την πρώτη του ατομική έκθεση στη Daniel Gallery.
1916: Φιλοτεχνεί τα πρώτα φωτογραφικά του πορτραίτα και το έργοThe Rope Dancer Accompanies Herself with Her Shadows.
1917: Δημιουργεί την πρώτη του υαλοτυπία και πειραματίζεται με την αερογραφία.
1919: Χωρίζει από τη Donna.
1920: Ιδρύει με τον Duchamp και την Katherine S. Dreier την «Ανώνυμη Εταιρία Α.Ε.».
1921: Φθάνει στο Παρίσι όπου γνωρίζει γάλλους διανοητές αλλά και την Kiki de Montparnasse. Εκτελεί τα πρώτα ραιηγράμματα και φωτογραφίες μόδας με ρούχα του Paul Poiret.
1922: Αποτυπώνει πορτρέτα διανοούμενων και διασημοτήτων τα οποία δημοσιεύονται στο Vanity Fair. Εκδίδει το Champs délicieux.
1923: Παρουσιάζει την ταινία Retour á la raison και συμπράττει σκηνοθετικά με τους Dudley Murphy και Fernand Léger στo Ballet mécanique.
1924: Συμμετέχει στην ταινία Entr’acte και δημοσιεύει το Violon d’ Ingres στη Littérature.
1925: Φωτογραφίζει το Pavillon de l’Élégance της Διεθνούς Έκθεσης Σύγχρονων Διακοσμητικών και Βιομηχανικών Τεχνών για τη Vogue. Συμμετέχει στην πρώτη έκθεση του σουρεαλιστικού κινήματος στο Παρίσι, αλλά αρνείται να υπογράψει οποιοδήποτε μανιφέστο.
1926: Δημοσιεύει τη Noire et Blanche στη Vogue. Πραγματοποιεί την ταινία Emak Bakia και συμβάλλει στο AnémicCinémaτων Marcel Duchamp και Marc Allégret.
1928: Συμμετοχή στην Expositionsurréalisteκαι στο Σαλόνι των Ανεξάρτητων με τη φωτογραφία. Ολοκληρώνει την ταινία L’Étoiledemer.
1929: Επίσημη προβολή της ταινίας LesMystèresduChâteauduDé. Χωρίζει από την Kiki. Πειραματίζεται στη σολαριζασιόν με τη Lee Miller.
1932: Συμμετοχή στην έκθεση του κινήματος Surréalisme στη Julien Levy Gallery στη Νέα Υόρκη.Χωρίζει από τη Lee Miller, βρίσκεται σε απόγνωση.
1933: Ξεκινά το μνημειώδες έργο À l’heure de l’Observatoire – Les Amoureux. Γνωρίζει τη Méret Oppenheim.
1934: Εκδίδεται το Photographs by Man Ray, 1920 – Paris, 1934, με κείμενα των Tristan Tzara, Paul Éluard, André Breton και Duchamp. Αντιτίθεται στο σταλινισμό στο κείμενο του Breton «Du temps que les surréalists avaient raison» (Όταν οι σουρεαλιστές είχαν δίκιο).
1935: Ξεκινά τη συνεργασία με το Harper’s Bazaar που θα διαρκέσει μέχρι το 1944. Εικονογραφεί τη συλλογή ποιημάτων Facile του Éluard.
1936: Γνωρίζει την Adrienne Fidelin. Συμμετοχές στις εκθέσεις: Cubism and Abstract Art και Fantastic Art, Dada,Surrealism στο MoMA.
1937: Δημοσιεύει το φυλλάδιο La photοgraphie n’est pas l’art (Η φωτογραφία δεν είναι τέχνη) και τη συλλογή Mains libres, με δικά του σχέδια και ποιήματα του Éluard.
1940: Εξαναγκασμένος από το γερμανικό στρατό και χωρίς την Andrienne, φεύγει για τις Η.Π.Α. και εγκαθίσταται στο Hollywood.
1946: Νυμφεύεται τη Juliet Browner σε κοινή τελετή με το γάμο της Dorothea Tanning και του Max Ernst. Συνεργάζεται για το σενάριο Ruth, Roses and Revolvers της ταινίας Dreams that Money can Buy του Hans Richter.
1948: Ζωγραφίζει τη σειρά Shakespearian Equations βασισμένος στα μαθηματικά αντικείμενα του Institut Poincaré.
1951: Εγκαθίσταται με τη Juliet στο Παρίσι, όπου διαμένει μέχρι το θάνατό του.
1953: Συμμετοχή στην ομαδική έκθεση ντανταϊστών και σουρεαλιστών που επιμελείται ο Breton στη γκαλερί Étoile Scellée. Θάνατος της Kiki de Montparnasse.
1958: Αρχίζει τη σειρά Natural Paintings.
1959: Συμμετοχή στην Όγδοη Διεθνή Έκθεση Σουρεαλισμού (ErOS) στο Παρίσι.
1961: Κερδίζει το χρυσό μετάλλιο στη Φωτογραφία στη Μπιενάλε της Βενετίας.
1962: Ατομική έκθεση Man Ray, το φωτογραφικό έργο στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.
1963: Εκδίδει την αυτοβιογραφία του Self Portrait.
1966: Θάνατος του Breton. Μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Los Angeles County Museum of Art.
1968: Θάνατος του Duchamp, τον πλήττει βαθιά.
1974: Ατομική έκθεση στο New York Cultural Center την Man Ray, Inventor, Painter, Poet. Ο Andy Warhol φιλοτεχνεί τότε τα πολλαπλά πορτρέτα του.
1976: Ο Man Ray πεθαίνει στις 18 Νοεμβρίου στο Παρίσι.
σχόλια