ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Χ. ΧΑΣΑΠΗ
Μπορεί οι Ελβετοί, συγκρινόμενοι με τα άλλα κράτη της Ευρώπης, να διακατέχονται από το άγχος του λαού που ίσως δεν γέννησε πολλούς και αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, όμως είναι αναμφισβήτητα «μάστορες» στην οργάνωση και προώθηση της πολιτιστικής τους ταυτότητας.
Είναι, πράγματι, εξαιρετικά ταλαντούχοι στο να παρουσιάζουν με πολύ προσεγμένο τρόπο κάθε μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης. Δεν είναι μόνο η οικονομική τους υπεροχή που βοηθά σε αυτό αλλά και η συγκροτημένη μέθοδος που έχουν κατακτήσει όσον αφορά την αξιοποίηση της παγκόσμιας αγοράς προς όφελός τους.
Το 1970, στη Βασιλεία, μια όμορφη πόλη-σύμβολο κουλτούρας που έχει το προνόμιο να βρίσκεται στα σύνορα με τη Γαλλία και τη Γερμανία, μια μικρή παρέα από σπουδαίους γκαλερίστες, καλλιτέχνες και συλλέκτες, ανάμεσά τους και ο σπουδαίος Ελβετός Ernst Beyeler, είχε την ιδέα να δημιουργήσει το Art Basel! Κανείς δεν φανταζόταν πως 45 χρόνια μετά θα μιλούσαμε για ένα από τα πιο διάσημα και μακροβιότερα εικαστικά γεγονότα στον κόσμο. Σπουδαίες γκαλερί από κάθε γωνιά του πλανήτη καταφτάνουν στα μέσα του Ιουνίου για να παρουσιάσουν τις νέες τάσεις της τέχνης, να μας συστήσουν ονόματα νέων καλλιτεχνών και, κυρίως, να πουλήσουν σε ανθρώπους που θέλουν να προσθέσουν νέα εκθέματα στις συλλογές και τα μουσεία τους.
Το σίγουρο είναι πως πίσω από τις εικόνες, τις λέξεις και τις παραστάσεις, με λίγα λόγια και πολλές πράξεις, οι Ελβετοί είναι σαν να μας λένε: μπορεί να μην υπήρξαμε απ' τους πρώτους στην Ευρώπη που έφτιαξαν τέχνη, όμως αναγνωρίζουμε το μεγαλείο της και είμαστε ικανοί να το αναδείξουμε, ώστε να κερδίσουμε όλοι.
Χρόνο με τον χρόνο η επισκεψιμότητα και οι απαιτήσεις των εκθετών εκτοξεύονται στα ύψη (χαρακτηριστικά, φέτος άγγιξε τις 100.000 μέσα σε 6 μέρες). Προκειμένου να καλυφθεί η ολοένα αυξανόμενη ανάγκη για χώρο, μια ξεχασμένη και σχεδόν παρηκμασμένη γειτονιά της πόλης μετατράπηκε σε σύγχρονο εκθεσιακό κέντρο. Τα υψηλής αρχιτεκτονικής κτίρια διαθέτουν πλέον μοντέρνες αίθουσες που μπορούν να φιλοξενούν γλυπτά τεράστιας επιφάνειας, βίντεο αρτ και κάθε μορφή υψηλής τέχνης.
Η άριστη ποιότητα της διοργάνωσης, η υποδειγματική φιλοξενία, το κλίμα ασφάλειας που επικρατεί παντού και η πείρα 45 χρόνων έφερε αυτό τον Ιούνιο πάνω από 80 συμμετοχές πολιτιστικών φορέων και μουσείων. Όλα αυτά συνέβαλαν στο να θεωρηθεί φέτος αυτή η έκθεση, χωρίς υπερβολή, κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός. Ενδεικτικά παραθέτουμε τις παρουσίες των: Guggenheim Museum (New York), Institute of Contemporary Arts (London), Los Angeles County Museum of Art, Metropolitan Museum of Art (New York), The Museum of Modern Art (New York), National Gallery of Victoria (Melbourne), Palais de Tokyo (Paris), Serpentine Galleries (London), Tate (London), The Ullens Center for Contemporary Art (Beijing), Whitechapel Gallery (London), Whitney Museum of American Art (New York), Yuan Museum (Beijing).
Από τις 284 γκαλερί, τους 4.000 καλλιτέχνες και τις 33 χώρες που συμμετείχαν, είδαμε υπέροχες και εμπνευσμένες δουλειές. Η γκαλερί της Εsther Schipper στο Βερολίνο μας ενθουσίασε με την παρουσία της συνολικά, μιας και οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν σ' αυτήν (Philippe Parreno, Matti Braun, Daniel Steegmann Mangranι) ανέβασαν τον πήχη αρκετά ψηλά.
Στον χώρο του Αrt Basel Unlimited όπου φιλοξενούνται έργα σπουδαίων καλλιτεχνών οι οποίες καταλαμβάνουν μεγάλους χώρους και ειδικά δωμάτια μπορούσε να δει κανείς φέτος πρωτοποριακές δουλειές, όπως η εξαιρετική περφόρμανς του Julius von Bismarck με τίτλο «Egocentric System», 2015 ή η εκκεντρική δουλειά του David Shrigley «Life Model», 2012 και η... ανατρεπτική «Arab Spring», 2014 του Kader Attia.
Ως αντίβαρο τώρα της κοσμικότητας και των διάσημων ονομάτων του Art Basel, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '90, σε ένα παλιό και πρωτοποριακής αισθητικής εργοστάσιο ζυθοποιίας γεννήθηκε το μικρό αδελφάκι του, το LISTE. Αρχικά θα στέγαζε αποκλειστικά νέους γκαλερίστες και καλλιτέχνες, που δεν ήταν εύκολο να προωθηθούν ανάμεσα στους πανίσχυρους μάστερ και τις arrogant γκαλερί της Νέας Υόρκης και του Παρισιού. Σήμερα, όμως, αποτελεί φυτώριο σπουδαίων νέων καλλιτεχνών και την πιο alternative και ουσιαστική εκδοχή της contemporary art. Στο LISTE, λοιπόν, ξεχωρίσαμε την γκαλερί της Francesca Minini και το έργο του υπέροχου καλλιτέχνη Flavio Favelli με τίτλο «China Purple», 2010.
Αξίζει εδώ να αναφερθεί πώς οι κάτοικοι της Βασιλείας σχεδίασαν και το Art Basel Parcours. Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα καλλιτεχνική πλατφόρμα στην οποία συνδυάζονται ευφυώς η ομορφιά της τέχνης και η βόλτα σε μια πόλη με ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική και ξεχωριστή ιστορία. Για παράδειγμα, αυτήν τη χρονιά ο περίπατος στην περιοχή της Mόnsterplatz οδηγούσε τους επισκέπτες σε 21 διαφορετικά σημεία, όπου είχαν τοποθετηθεί έργα επιλεγμένα και προσαρμοσμένα στο περιβάλλον του ιστορικού αστικού τοπίου. Το αποτέλεσμα ήταν πραγματικά αξιέπαινο. Μέσα σε μεσαιωνικές εκκλησίες, κήπους σπιτιών του 14ου και 15ου αιώνα και διάσημα σχολεία, όπως αυτό όπου δίδαξε ο Νίτσε και μαθήτευσε ο Γιουνγκ μπορούσες να βρεις προχωρημένα έργα, contemporary art, περφόρμανς και installations, απόλυτα εναρμονισμένα με τους ιδιαίτερους αυτούς χώρους. Ήταν μια μοναδική εμπειρία, μέσω της οποίας βίωνες τον χρόνο ως τον απόλυτο εικαστικό ρυθμιστή του κόσμου. Δεν μπορούμε να παραλείψουμε, και όχι μόνο από εθνική υπερηφάνεια, την πολύ δυνατή περφόρμανς της Ελληνίδας Alexandra Bachzetsis «Gold, 2004», που τη φιλοξένησε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Βασιλείας.
Ωστόσο, η επιχείρηση «Τέχνη» όλο και επεκτείνεται. Στις αρχές του 2000 τα διορατικά στελέχη του Αrt Basel προέβησαν σε μια κίνηση που έκανε τους Ελβετούς ρυθμιστές του παγκόσμιου χρηματιστηρίου της τέχνης. Το 2001, συνεργάστηκαν με Δύση και Ανατολή και εμπνεύστηκαν το Art Basel Miami, ενώ το 2013 επεκτάθηκαν στο Art Basel Hong Kong.
Οι νέες σχολές Καλών Τεχνών της Βασιλείας και της Ζυρίχης εγκαινιάστηκαν πέρσι σε αξιοζήλευτα κτίρια-πρότυπα, ενώ σχεδιάζεται η ίδρυση ενός πανεπιστημίου Οργάνωσης και Διοίκησης Καλλιτεχνικών Θεσμών με έδρα τη Βασιλεία.
Προς το παρόν, εμείς στα μπραντς και στα γκαλά των μουσείων φάγαμε ελβετικά τυριά, ήπιαμε κρασιά και σαμπάνιες της περιοχής και μάθαμε για συμφωνίες εκατομμυρίων ανάμεσα σε μουσεία και επενδυτές. Παρακολουθήσαμε μάχες ανάμεσα σε επιμελητές και κριτικούς τέχνης που διαφωνούσαν για τις νέες φόρμες. Συμμετείχαμε σε μάταιες φιλολογικές συζητήσεις για τις νέες καλλιτεχνικές τάσεις που αμφισβητούνται από τους συντηρητικούς κύκλους και μάθαμε για την επανάσταση που αργεί να έρθει.
Το σίγουρο είναι πως πίσω από τις εικόνες, τις λέξεις και τις παραστάσεις, με λίγα λόγια και πολλές πράξεις, οι Ελβετοί είναι σαν να μας λένε: μπορεί να μην υπήρξαμε απ' τους πρώτους στην Ευρώπη που έφτιαξαν τέχνη, όμως αναγνωρίζουμε το μεγαλείο της και είμαστε ικανοί να το αναδείξουμε, ώστε να κερδίσουμε όλοι. Σε όλα τα επίπεδα... ό,τι και να σημαίνει αυτό.
σχόλια