Η σημαντική νίκη του Εκρέμ Ιμάμογλου στην Κωνσταντινούπολη, οι μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις στο Χονγκ Κονγκ, οι διαδηλώσεις στην Πράγα εναντίον του πρωθυπουργού Μπάμπις, η συνεχόμενη αφύπνιση των νέων της Αλγερίας υπέρ του κράτους δικαίου ‒ είναι πολλά τα σημάδια που δείχνουν πως, ευτυχώς, η δημοκρατία δεν τους κουράζει όλους. Φαίνεται, αντιθέτως, ότι είναι ακόμα σε θέση να συναρπάζει, να εμπνέει, να κινητοποιεί. Όσοι νιώθουν πραγματικά την απειλή για τις ελευθερίες τους και υπολογίζουν το κόστος που έχει η κατάργηση θεσμών και κανόνων δικαίου δεν βαριούνται ούτε περιφρονούν μεγαλοπρεπώς. Με άλλα λόγια, δεν θεωρούν την πολιτική δημοκρατία στάχτη στα μάτια ούτε μεταμφιεσμένο νεοφιλελεύθερο ολοκληρωτισμό.
Για ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, η λεγόμενη «τυπική δημοκρατία» είναι μια ακόμα ιδέα που αξίζει τον κόπο και συχνά το προσωπικό ρίσκο. Απλοί πολίτες συγκρούονται με την αστυνομία για τον τρόπο διορισμού των δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου, για την πολιτική διαφθορά, για τις παρεμβάσεις στον Τύπο, για τη διάκριση των εξουσιών. Θαρραλέες γυναίκες αψηφούν τους ισλαμοσυντηρητικούς και τους άλλους αντιδραστικούς που μπορεί να προέρχονται από διαφορετικά δόγματα. Όλος αυτός ο κόσμος δεν έχει την αξιοθρήνητα μακάρια ιδέα πως τα θέματα αυτά είναι δευτερεύοντα ή λυμένα πράγματα.
Υπάρχουν, τέλος, διανοούμενοι και καλλιτέχνες που δεν δοξάζονται μέσα στη θαλπωρή θεωριών οι οποίες εξασφαλίζουν καριέρες, δίχως κανένα προσωπικό ρίσκο για τους εκφραστές τους. Ας δούμε τους γενναίους Ιρανούς, για παράδειγμα, και ας απομακρυνθούμε, για λίγο, από τον εύκολο προοδευτισμό της κατήχησης πολλών Ευρωπαίων πνευματικών ανθρώπων.
Για ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, η λεγόμενη «τυπική δημοκρατία» είναι μια ακόμα ιδέα που αξίζει τον κόπο και συχνά το προσωπικό ρίσκο. Απλοί πολίτες συγκρούονται με την αστυνομία για τον τρόπο διορισμού των δικαστών του Ανωτάτου Δικαστηρίου, για την πολιτική διαφθορά, για τις παρεμβάσεις στον Τύπο, για τη διάκριση των εξουσιών.
Εδώ και χρόνια ζούμε ένα αξιοπερίεργο πολιτισμικό σχίσμα. Από τη μια, έχουμε το στυλ ενός ριζοσπαστισμού που δεν κρύβει πως του προκαλούν πλήξη οι συμβάσεις της υπαρκτής και γεμάτης ατέλειες δημοκρατίας. Από την άλλη, αναδύονται φωνές στην περιφέρεια, στην ανατολική Ευρώπη, στις χώρες του Μαχρέμπ και σε άλλες περιοχές του πλανήτη που φαίνεται πως εκτιμούν βαθιά τις αρετές της «πληκτικής» δημοκρατίας.
Τηρουμένων των αναλογιών, αυτός ο διχασμός φέρνει στον νου το σοκ των ανθρώπων οι οποίοι έφταναν από τις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού στο Παρίσι ή στη Ρώμη της δεκαετίας του '70. Τότε, πολλοί Δυτικοί πανεπιστημιακοί καθηγητές, καλλιτέχνες ή συγγραφείς δεν ήθελαν να ακούν για τις αστικές ελευθερίες και για τα άλλα «νεκρά» γι' αυτούς πράγματα. Για κάποιους προοδευτικούς των δυτικών χωρών όλα όσα επιδίωκαν οι Ανατολικοευρωπαίοι ήταν ανάξια εκτίμησης, αν όχι ύποπτα και απορριπτέα.
Σήμερα, μια ανάλογη στάση διακρίνεται στις δυτικές πολιτισμικές ελίτ που βλέπουν τη Δύση ως βασίλειο της παρακμής και εγκληματική οργάνωση. Με το πρόσχημα πως δεν υπάρχει πουθενά αληθινή δημοκρατία χλευάζουν, ουσιαστικά, τα πραγματικά κινήματα εκδημοκρατισμού στον κόσμο.
Ίσως, όμως, τελικά να συμβεί και κάτι καλό: αυτά τα κινήματα και η επίμονη παρουσία τους έξω από τα κέντρα του Παλαιού Κόσμου μπορεί να βοηθήσουν τους μελαγχολικούς νεοαστούς και τους μαραζωμένους ριζοσπάστες της Δύσης να επανεκτιμήσουν τα θεμελιώδη. Όπως όταν κάποιος έρχεται σε επαφή με τη σκληρή πραγματικότητα και ύστερα του κόβεται πια η όρεξη για λεκτικά παιχνίδια και για ποίηση των ερειπίων.
Η χαρά των εκατομμυρίων δημοκρατικών πολιτών στη Κωνσταντινούπολη ή των διαδηλωτών στο Χονγκ Κονγκ (που δεν θέλουν το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης της Κίνας) είναι πραγματικά αντίβαρα στην προσποιητή απελπισία μιας ορισμένης τέχνης και στη φαιδρή μανία όσων αναζητούν πάντα ιδεώδεις εξεγερμένους στη θέση των ανθρώπων με σάρκα και οστά.
Καταλαβαίνουμε εν τέλει ότι η δημοκρατία δεν είναι προορισμένη να καλύπτει την ανάγκη μας για νόημα κάθε στιγμή. Υπηρετεί και πιο ταπεινούς στόχους και πιο πεζά όνειρα. Το ότι πολλοί και εδώ και σε άλλες χώρες ψάχνουν πολιτική σεροτονίνη (για να θυμηθούμε το βιβλίο του Ουελμπέκ) δεν σημαίνει ότι όλος ο κόσμος πρέπει να κρατήσει την αναπνοή του μέχρι να βρει το κέφι του ο Δυτικός διανοούμενος. Υπάρχουν αγώνες και καλά στοιχήματα που έχουν προτεραιότητα και ας μην συγκινούν τους τιμητές και τους άλλους προφήτες της παρακμής και των μεγάλων στόχων.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
