Ο κύκλος των χαμένων ποιητών

Η αίσθηση πως η ποίηση έχει απολέσει τη σημασία και το ρόλο που έπαιζε στα εκδοτικά και τα λογοτεχνικά δρώμενα και στη συνείδηση των αναγνωστών είναι τόσο διάχυτη που μοιάζει τετριμμένη. Κοινή διαπίστωση: Εκδίδονται πάρα πολλές ποιητικές συλλογές (φαινόμενο όχι μόνον ελληνικό) που απασχολούν όλο και λιγότερους, ενώ οι ποιητές περιχαρακώνονται ως κλειστή ομάδα.

Ίσως κατοικώ σε άλλο πλανήτη, όμως αισθάνομαι μια κατάφορη αισιοδοξία αναφορικά με το μέλλον της ποίησης. Πηγάζει από την ενστικτώδη μου ανάγκη να αναγνωρίσω το πρόσωπο της κοινωνίας που αναδύεται να καθρεπτίζεται μέσα στο βλέμμα ποιητών. Αναπολώ αρχαίες τηλεοπτικές μνήμες της ΕΡΤ, τους ποιητές που γνώρισα μέσα από ασπρόμαυρες τηλεοράσεις πριν τους γνωρίσω στα βιβλία, την εμβληματική μορφή του Ελύτη να διαβάζει ποιήματά του με φόντο τη θάλασσα, την καθησυχαστική και γαλήνια μορφή του Ρίτσου να κοιτάζει το φακό με ευθύτητα και γλυκύτητα σαγηνευτική, σκόρπια πλάνα του Άλεν Γκίνσμπεργκ να απαγγέλλει με βραχνή φωνή Μπλέικ, και νιώθω πως έρχεται ξανά η ώρα των ποιητών, των αληθινών ποιητών που θα ξαναφέρουν μαζί τους την ποίηση, για να τη βάλουν στην ζωή μας.

Απ' αυτά τα αισθήματα ορμώμενος, αναζήτησα τον Χάρη Βλαβιανό, για να απαντήσει στις ερωτήσεις σχετικά με το μέλλον της ποίησης. Στο κάτω κάτω, ως καθ' όλα αρμόδιος γι' αυτό.

Ποιους αφορά σήμερα η ποίηση;
Μια απέραντη μειοψηφία αναγνωστών, με ισχυρό όμως ειδικό βάρος, που δημιουργεί με τη λογοτεχνία μια αυθεντική και όχι επίπλαστη και εφήμερη σχέση. Μια μειοψηφία που συγκινείται ακόμη από τη μουσικότητα των λέξεων, μένει διαρκώς έκθαμβη από την αιώνια παρθενικότητά τους, και έχει το σθένος να κοιταχτεί στον καθρέφτη της γλώσσας και ν' αναγνωρίσει μέσα της ένα κομμάτι του εαυτού της. Πολλές φορές το πιο μύχιο, και γι' αυτό το πιο πολύτιμο.

Τη θεωρείτε πράγματι περιττή τέχνη;
Αυτή η διατύπωση στον υπότιτλο του βιβλίου μου σκοπίμως αναπαράγει την τρέχουσα αντίληψη για την ποίηση, για να την ανατρέψει στη συνέχεια. Τίποτα το ωραίο δεν είναι περιττό. Κάθε αξιομνημόνευτο ποίημα είναι η καλύτερη απάντηση στο ερώτημα σε τι χρησιμεύει η ποίηση. Όποιος έχει διαβάσει και αγαπήσει ένα ποίημα, ας πούμε του Καβάφη ή του Έλιοτ, του Ελύτη ή του κάμμινγκς, γνωρίζει ότι η αξία ενός πράγματος δεν μετριέται με τη χρήση του. Κληρονομιά των ποιητών της γενιάς μου βέβαια είναι η συνθήκη μιας γενικευμένης αδιαφορίας· αλλά -τι παράξενο!- ενώ οι πάντες αδιαφορούν γι' αυτούς, ταυτόχρονα παραπονιούνται ότι είναι αόρατοι. Γιατί η γωνιά στην οποία κανείς δεν κοιτάει είναι πάντοτε σκοτεινή. Όσοι έχουν συνηθίσει να μη διαβάζουν ποίηση επικαλούνται ως δικαιολογία τη δυσκολία ποιημάτων που δεν έχουν ποτέ διαβάσει. Όποιος όμως θέλει να δει τ' αστέρια να λάμπουν στον ουρανό, πρέπει να φροντίσει να έχει τη νύχτα μέσα του.

Παίζετε έναν ρόλο στα ελληνικά ποιητικά δρώμενα, όπως ο Έζρα Πάουντ στην εποχή του;
Ασφαλώς και όχι. Η εποχή μας δυστυχώς δεν ευνοεί τα κινήματα και τις συλλογικότητες. Απλώς προσπαθώ στο μέτρο των δυνατοτήτων μου, ως διευθυντής ενός περιοδικού και ως υπεύθυνος σειράς ποίησης σε εκδοτικό οίκο, να συμβάλλω στην ανάδειξη νέων αξιόλογων ποιητικών φωνών και να φέρω στην επιφάνεια σημαντικά κείμενα και συγγραφείς, που θα τροφοδοτήσουν και θα γονιμοποιήσουν τη δική μας ποίηση.

Η συμβουλή σας σε έναν φίλο ποιητή: «Να ξαναγεννηθείς».
Δεν αναφερόμουν στο δοκίμιο το οποίο έχετε κατά νου σε κάποιον συγκεκριμένο ποιητή, αλλά σ' ένα κυρίαρχο είδος λογοτέχνη που πιστεύει ότι το μυστικό του επιτυχημένου συγγραφέα είναι να φαίνεται τόσο ρηχός και άξεστος όσο οι αναγνώστες του, ώστε οι αναγνώστες του να πιστεύουν ότι είναι τόσο καλλιεργημένοι όσο εκείνος. Θεωρεί δεδομένο ότι η λογοτεχνία, και δη η ποίηση, πρέπει να γράφεται με «συναίσθημα», λες και ένας μουσικός μπορεί να εκτελέσει ένα κονσέρτο βιολιού ή ένας γλύπτης να σμιλεύσει ένα γλυπτό αν τα χέρια του τρέμουν από φόβο ή τα μάτια του είναι υγρά από θλίψη. Η συναισθηματολογία είναι η αποτυχία του αισθήματος. Όποιος συγγραφέας δεν γνωρίζει αυτήν τη βασική αλήθεια θα πρέπει όντως να «ξαναγεννηθεί». Το ποίημα είναι λεκτικό αρχιτεκτόνημα. Δεν είναι «σπαραξικάρδια» εξομολόγηση.

Αισθάνεστε αισιοδοξία για το μέλλον της ποίησης;
Αφού συνεχίζω να δημοσιεύω ποιητικές συλλογές, μεταφράσεις και δοκίμια που αφορούν στην ποίηση, και να εκδίδω επί δεκαπέντε χρόνια ένα περιοδικό αφιερωμένο αποκλειστικά στην ποίηση, μάλλον νιώθω αισιοδοξία. Μπορεί κάποιες φορές να λυπάμαι για μια κοινωνία που αρνείται να διαβεί το ποτάμι της ποίησης, δεν λυπάμαι όμως για τον ποιητή. Εκείνος θα συνεχίσει να γράφει όσο το νιώθει αναγκαίο, όσο βασανίζεται από αυτό που «υπάρχει μόνο μέσα στη λήθη αυτού που υπάρχει», όσο επείγεται να κοινωνήσει όλα όσα περιέχει η ευαισθησία του, να οικοδομήσει ένα παρόν τελειούμενο μέσα στην ανίατη πενία της ζωής.