Η συγγραφέας Άλκη Ζέη πέθανε το βράδυ της Πέμπτης σε ηλικία 97 ετών.
Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες του κόσμου και είχε τιμηθεί για το έργο της από την Ακαδημία Αθηνών. Την είδηση του θανάτου της ανακοίνωσε ο εκδότης της, Νώντας Παπαγεωργίου, λίγο μετά τα μεσάνυχτα.
Είχε γεννηθεί στην Αθήνα τo 1923. Ο πατέρας της, Ζήνων Ζέης, ήταν τραπεζικός υπάλληλος, μεγαλωμένος στην Κρήτη και η μητέρα της, Έλλη, ήταν από τη Σάμο. Μαζί με την αδελφή της, η Άλκη Ζέη έζησε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, όσο η μητέρα τους ανάρρωνε από φυματίωση σε σανατόριο στην Πάρνηθα.
Το πρώτο της μυθιστόρημα, «Το Καπλάνι της Βιτρίνας», θεωρείται από τα κλασικά βιβλία ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, με συνεχείς επανεκδόσεις από το 1963 που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα και αναρίθμητες μεταφράσεις και διακρίσεις στο εξωτερικό. Είναι πιθανώς το πρώτο παιδικό βιβλίο με σαφείς πολιτικές αναφορές στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά.
«Το έγραψα στη Μόσχα με μια νοσταλγία για τα παιδικά μου χρόνια», εξιστορούσε παλιότερα στη LiFO, η μεγάλη συγγραφέας. «Ξεκίνησε επειδή διηγόμουν πολύ τις ιστορίες των παιδικών μου χρόνων με τον παππού μου στα παιδιά μου. Το έγραψα γρήγορα και το έστειλα στον φίλο μου, τον Δημήτρη Δεσποτίδη, που είχε τον εκδοτικό οίκο Θεμέλιο. Δεν μου απάντησε και όταν ήρθα στην Ελλάδα τον ρώτησα, «τι γίνεται με το βιβλίο;». Μου είπε, «να το, στη βιτρίνα είναι». Κυκλοφορούσε πολύ λίγο τότε, αλλά έκανε μεγάλη επιτυχία μετά τη Μεταπολίτευση - και οι γονείς αλλά και οι δάσκαλοι ξενίστηκαν με αυτό το βιβλίο. Σκέφτηκαν, γιατί να μιλάμε στα παιδιά για δικτατορία;»
Σπουδές, εξορία, αυτοεξορία και επιστροφή
Κατά την περίοδο της κατοχής έχει δηλώσει πως είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ παρακινούμενη από τη συγγραφέα Διδώ Σωτηρίου. Παράλληλα σπούδασε φιλοσοφία του θεάτρου στην Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου των Αθηνών και υποκριτική στη δραματική σχολή του Εθνικού Ωδείου Αθηνών.
Το 1943, και ενώ φοιτούσε στην δραματική σχολή, γνώρισε τον μελλοντικό της σύζυγο, το θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου (1913-1990), με τον οποίο παντρεύτηκε το 1945. Το 1948, ύστερα από την ήττα του ΔΣΕ στον εμφύλιο ο αριστερός σύζυγος της διέφυγε στην Τασκένδη και η Ζέη προσπάθησε να τον ακολουθήσει, αλλά την συνέλαβαν και την εξόρισαν στη Χίο λόγω των πολιτικών της πεποιθήσεων.
Ύστερα από προσπάθειες έξι ετών, επανασυνδέθηκε τελικά με τον σύζυγο της στην Τασκένδη το 1954. Απέκτησαν δυο παιδιά,την Ειρήνη (1956) και τον Πέτρο (1959) ενώ στο μεσοδιάστημα, το 1957, μετακόμισαν στη Μόσχα, όπου η Ζέη σπούδασε στο τμήμα σεναριογραφίας του Ινστιτούτου Κινηματογράφου της Μόσχας. Το 1964 επέστρεψε στην Ελλάδα για να ξαναφύγει πάλι το 1967, με τον ερχομό της Χούντας — αυτή τη φορά για το Παρίσι. Οριστικά στην Ελλάδα επέστρεψε μόνο όταν έπεσε η απριλιανή δικτατορία.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην ΕΣΣΔ συνέχισε το γράψιμο και μια σειρά παιδικών διηγημάτων της δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Νεανική Φωνή, που είχε τότε ως συντακτική επιτροπή τον Μάριο Πλωρίτη, τον Τάσο Λιγνάδη και τον Κωστή Σκαλιώρα. Το 1971 ενώ ήταν εξόριστη στο Παρίσι έγραψε τον Μεγάλο περίπατο του Πέτρου, αυτή τη φορά με θέμα την Κατοχή και την απελευθέρωση. Στα ιστορικά της μυθιστορήματα είναι εμφανή τα αυτοβιογραφικά βιώματα των ηρώων της.
Βραβεία και διακρίσεις
Το εφηβικό μυθιστόρημα «Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της» κέρδισε το 2003 το βραβείο εφηβικού μυθιστορήματος του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου (ελληνικό τμήμα της IBBY) και, έναν χρόνο αργότερα, η Ζέη ήταν υποψήφια για το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και το βραβείο Άστριντ Λίντγκρεν λογοτεχνίας. Για τις εκδόσεις των έργων της στις Ηνωμένες Πολιτείες (Το καπλάνι της βιτρίνας, Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου και Κοντά στις ράγες) της απονεμήθηκε το Βραβείο Mildred L. Batchelder της απονεμήθηκε.
Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της και το 2014 αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2015 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
«Από τα μικρά μου χρόνια ως σήμερα, ας μην πω με ακρίβεια πόσα είναι γιατί θα τρομάξω κι εγώ η ίδια, έζησα έναν πόλεμο, δύο εμφύλιους πολέμους, δύο δικτατορίες και δύο προσφυγιές», έλεγε παλιότερα. «Δεν τα έζησα σαν απλός παρατηρητής, αλλά παίρνοντας ενεργό μέρος κάθε φορά κι έτσι και να ήθελα δεν θα μπορούσε το συγγραφικό μου έργο να μην επηρεαστεί από τα γεγονότα αυτά που συγκλόνισαν τον τόπο μας. Άθελά μου η ζωή μου μπλέχτηκε μέσα στην ιστορία κι έγινα κι εγώ ένα κομμάτι της. Το συγγραφικό μου λοιπόν έργο, θέλω δεν θέλω είναι γεμάτο ιστορία. Αν πέτυχα να κάνω τα παιδιά να την ακούσουν τουλάχιστον, το μέλλον θα δείξει».
σχόλια