Είναι το πιο παλιό μαγαζί της Ομόνοιας, κρυμμένο μέσα στη στοά που σχηματίζουν το Σαρόγλειο Μέγαρο και το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων, σημείο αναφοράς της πιο ταλαιπωρημένης πλατείας του κέντρου της Αθήνας, χωνευτήρι όλων των φυλών που πέρασαν κατά καιρούς από εκεί και ακόμα περνάνε και μια αυθεντική καφετέρια που θυμίζει άλλες εποχές. Το Janeiro είναι ένα από τα ελάχιστα μαγαζιά που παραμένουν στη θέση τους εδώ και σχεδόν πενήντα χρόνια και παρόλο που έχει ολοκληρώσει σχεδόν τον κύκλο του, μοιάζει να μην το έχουν αγγίξει ούτε η κρίση ούτε η παρακμή. Ο ιδιοκτήτης του Ανδρέας Σαμαράς το ανέλαβε το 1989 και στα 28 χρόνια που το λειτουργεί έχει να θυμάται «πολλά και κραυγαλέα» που συνέβησαν στην Ομόνοια ή μέσα στο μαγαζί. Αυτήν τη στιγμή είναι το μόνο μαγαζί της πλατείας που προκαλεί το ενδιαφέρον εικαστικών, καλλιτεχνικών ομάδων και οργανωτών πάρτι και μετά την Μπιενάλε -που φιλοξενείται στο διπλανό ξενοδοχείο, το «Μπάγκειον»- και το συμπεριέλαβε στις δράσεις του. Επίσης, είναι το μόνο μαγαζί που παραχωρεί τον χώρο του σε ένα από τα έργα του Fast Forward Festival, το οποίο καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος της Ομόνοιας. Αυτό μάλλον συμβαίνει, επειδή ο χρόνος μοιάζει σα να μην έχει περάσει από αυτό το μαγαζί.
«Ήμουν ναυτικός και ήθελα να κάνω μια δουλειά για να μείνω στην Ελλάδα», λέει ο κ. Ανδρέας. «Είχα έρθει από το εξωτερικό, είχα φέρει κάποια χρήματα και ήθελα να γίνω στεριανός. Ήμουν 30 χρονών τότε, έψαχνα για μαγαζιά κι ένας φίλος δικηγόρος μου είπε ότι πωλούνταν αυτό. Ήρθα, το είδα, μου άρεσε η πελατεία κι έτσι το πήρα. Πριν από εμένα το είχε ο κ. Tζάνης. Εξακολουθεί να υπάρχει αυτή η επωνυμία. Δεν πάταγε ποτέ το πόδι του εδώ. Είχε δύο διευθυντές και 18 άτομα προσωπικό. Το όνομα είναι το ίδιο από τη δεκαετία του '70. Έχω κρατήσει την ίδια ταμπέλα από τότε. Δεν ξέρω πώς το εμπνεύστηκε και το έβγαλε έτσι». Το μαγαζί ήταν για πολλά χρόνια στέκι δικηγόρων, αλλά και όσων είχαν υποθέσεις στο Πρωτοδικείο Αθηνών που βρισκόταν λίγο πιο κάτω στη Σταδίου. Η πελατεία του δεν άλλαξε, όταν το Πρωτοδικείο μετακόμισε στην Ευελπίδων.
Έχουν συμβεί πάρα πολλά πράγματα στην Ομόνοια. Ένα βιβλίο μόνο δεν τα χωράει. Ερχόμουν εδώ το πρωί κι έβρισκα πεθαμένους σε διάφορα σημεία. Οκτώ άτομα έχουν πεθάνει στη στοά από ναρκωτικά, όλοι νέα παιδιά.
«Έβγαζα χρήματα μέχρι το 2000, επειδή το Εφετείο ήταν ακόμη στη Σωκράτους. Ανοίγαμε από τις 6 το πρωί και στις 7 το μαγαζί ήταν γεμάτο. Οι ηλικιωμένοι δικηγόροι που πήγαιναν να δικάσουν εκεί, ερχόντουσαν εδώ να πιουν καφέ. Τα δικαστήρια έφερναν 5.000 κόσμο κάθε μέρα που ανεβοκατέβαινε για δουλειές. Ήταν το ειρηνοδικείο, το πταισματοδικείο, το δικαστήριο ενηλίκων και το Αρχείο, αν κάποιος ήθελε να βρει κάποια παλιά υπόθεση. Όλα αυτά έφυγαν τώρα και πήγαν στη λεωφόρο Αλεξάνδρας. Αυτό που μου έχει μείνει πάρα πολύ από τότε ήταν όταν τηλεφωνούσαν για βόμβες κι έπρεπε να αδειάσει όλο το κτίριο. Ποτέ δεν ήταν αλήθεια, βέβαια. Εμείς γελάγαμε κάθε φορά, αλλά ο έλεγχος έπρεπε να γίνει. Αυτό μπορεί να τραβούσε και δυόμισι ώρες, οπότε πέρναγε η ώρα κι έπρεπε να αναβάλουν τα δικαστήρια. Θυμάμαι μια μέρα, λοιπόν, που κατέβηκε μια πρόεδρος με το ευαγγέλιο και με τους μάρτυρες, κάθισε σ' εκείνη τη γωνία και δίκασε στο μαγαζί. Δεν το είχα πάρει χαμπάρι, αλλά όσοι δικηγόροι ήταν εκείνη την ημέρα εδώ, είχαν τρελαθεί. Ήταν δικαστίνα-τσαμπουκάς, δεν μάσαγε», αναφέρει.
«Πότε πήραν τα πράγματα την κάτω βόλτα;». «Από τότε που άρχισε η κρίση. Το 2010, μόλις έφυγαν τα δικαστήρια, η περιοχή έπεσε μέσα σε μια βδομάδα. Μετά το '10 τα τουριστικά γραφεία έλεγαν στους τουρίστες να αποφεύγουν την Ομόνοια με την αιτιολογία της κλοπής και της εγκληματικότητας. Τον πρώτο καιρό δεν κυκλοφορούσε αστυνομία, σαν να ήθελε το κράτος να υποβαθμίσει την περιοχή. Μέχρι και τους μικρούς κάδους για τα σκουπίδια είχε μαζέψει ο δήμος για να βρομίσει η πλατεία. Ήταν η εποχή που είχε γίνει στέκι ναρκομανών. Γινόταν εμπόριο σε όλες τις γωνιές. Τότε μου είχαν σπάσει τα τζάμια εννέα φορές για να κλέψουν. Έχουν συμβεί πάρα πολλά πράγματα στην Ομόνοια. Ένα βιβλίο μόνο δεν τα χωράει. Ερχόμουν εδώ το πρωί κι έβρισκα πεθαμένους σε διάφορα σημεία. Οκτώ άτομα έχουν πεθάνει στη στοά από ναρκωτικά, όλοι νέα παιδιά. Όλοι οι κλέφτες και οι έμποροι όργωναν την πλατεία. Ευτυχώς, αυτά έχουν σταματήσει τώρα. Όταν άρχισαν να κυκλοφορούν οι μπάτσοι με τις μηχανές πριν από δυόμισι χρόνια, φοβήθηκαν κι έφυγαν όλοι. Αργότερα, κάθε πρωί που ερχόμουν ν' ανοίξω, κοιμόντουσαν μέχρι και 100 μετανάστες στη σειρά μέσα στη στοά, πάνω σε χάρτινες κούτες ή σε παλιοκουβέρτες, δεξιά-αριστερά. Με όλα αυτά, άρχισε η κατακόρυφη πτώση των καταστημάτων. Όλα τα υπόγεια της στοάς παλιά ήταν εμπορικά. Τώρα δεν τα παίρνουν ούτε για αποθήκη. Είναι άδεια. Το ίδιο και τα ισόγεια. Κάποτε, όταν η Ομόνοια ήταν στα καλά της, για να νοικιάσεις ένα περίπτερο, έπρεπε να δώσεις 30-40 εκατομμύρια δραχμές αέρα και το νοίκι, όταν άλλαξε το νόμισμα, ήταν πάνω από 3.000 ευρώ. Τώρα τα περίπτερα έχουν πέσει στα 7 κατοστάρικα και δεν μπορούν να κρατηθούν. Αλλάζουν συνέχεια χέρια, τα τελευταία χρόνια έχουν αλλάξει και τα τρία ιδιοκτήτες. Το μεσαίο έχει μείνει κλειστό ενάμιση χρόνο».
Ολόκληρο το κτίριο της στοάς, όπως μας πληροφορεί, ανήκει στο Μετοχικό Ταμείο Στρατού «που δεν νοικιάζει πια καταστήματα, επειδή θέλει να νοικιάσει όλο το κτίριο. Θέλουν να το νοικιάσουν σε ένα ιδιώτη που να έχει χρήματα, να ανακαινίσει όλο το μέγαρο και να κάνει υπενοικίαση σε άλλους. Θέλουν να κάνουν το ίδιο πράγμα όπως με ένα άλλο κτίριό τους, το Attica, πάνω στην Πανεπιστημίου. Από το 2010 ανακοινώνουν ότι δίνεται προς ενοικίαση. Όσοι έρχονται, μόλις ακούν τα 10 εκατομμύρια ευρώ της ανακαίνισης, φεύγουν αμέσως. Έχουν έρθει από παντού, Αγγλία, Τουρκία, Αραβικά κράτη, Ισπανία. Εγώ τους ανοίγω και πηγαίνουν και βλέπουν. Όταν μιλάμε για ανακαίνιση, εννοούμε ριζική ανακαίνιση. Πρέπει να μείνει στα μπετά και να ξηλωθούν όλα. Αν κλείσω, η στοά θα ερημώσει».
«Όταν είχε το σιντριβάνι στη μέση η πλατεία, τα πράγματα ήταν αλλιώς. Και ο κόσμος που είχε ήταν διαφορετικός. Δεν είχε καμία σχέση με τον τωρινό. Παλιά έδινε τα ραντεβού της όλη η Αθήνα εδώ. Και είχε κόσμο 24 ώρες το 24ωρο, ακόμη και το βράδυ είχε κίνηση. Τώρα έχει γίνει το κέντρο των μεταναστών, και όχι μόνο αυτών που έρχονται από Συρία. Γενικά, όλοι οι μετανάστες που έρχονται στην Ελλάδα βλέπουν την Ομόνοια. Έχει γίνει δικός τους ο χώρος, αλλά αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να σταθούν οικονομικά. Δεν ξοδεύουν. Λογικό είναι, ό,τι μεροκάματα κάνουν, τα στέλνουν στην πατρίδα τους. Το βράδυ η πλατεία ερημώνει. Ούτε το μετρό βοήθησε. Με το που ξεκίνησε να λειτουργεί, την ίδια μέρα μειώθηκε το πέρασμα 30-40%. Ο κόσμος μοιράστηκε και ήταν πολύ αφελές που πίστεψαν μερικοί ότι θα ανέβει η πλατεία.
Κάποια στιγμή ακούστηκε ότι θα φτιάξει η κατάσταση. Μας έλεγαν "θα ντρέπεσαι όχι μόνο να πετάξεις κάτι αλλά και να φτύσεις". Πώς; Για να αλλάξει η κατάσταση, πρέπει πρώτα να ανακαινιστεί η πλατεία. Από τον Ιούνιο μέχρι και τον Σεπτέμβριο δεν τολμάς να περπατήσεις εκεί πέρα. Βγάζει τόση λάβα κάτω από τις πλάκες, που δεν αντέχει να περάσει άνθρωπος. Μεγάλο λάθος που την έκαναν έτσι, ενώ με το σιντριβάνι πριν κάπως δρόσιζε. Το είχα προλάβει τότε. Με τη λίγη πρασινάδα που είχε έδινε μια άλλη αίσθηση και όντως έκανε δουλειά αυτό το νερό, έφερνε μια δροσιά».
«Είστε όντως το πιο παλιό μαγαζί στην πλατεία;». «Ναι, όλα έχουν αλλάξει ιδιοκτήτες και ονομασίες, εκτός από τα πολυκαταστήματα. Ο Hondos είναι καινούργιο σχετικά μαγαζί. Ο Μπακάκος, το φαρμακείο, μεταφέρθηκε πιο κάτω. Ο Λαμπρόπουλος έγινε Notos Gallery και το Neon έγινε Βενέτης. To everest έκλεισε. Όταν ήρθε το '91 έδωσε 300 εκατομμύρια για να πάρει τη γωνία. Δεν είχε δοθεί τόσο πολύς αέρας για μαγαζί μέχρι τότε. Αυτή η γωνία του everest έφτιαξε άλλα 160 καταστήματα σε όλη την Ελλάδα, αλλά έκλεισε, γιατί δεν έβγαζε ούτε για να πληρώσει το προσωπικό. Έκλεισε και το Goody's πιο κάτω. Τώρα, και τις δύο γωνίες στην αρχή της Αθηνάς τις έχει πάρει ένας όμιλος που πληρώνει για να είναι κλειστές και να μην τις πάρει άλλος μέχρι να αρχίσει να ανεβαίνει η περιοχή. Μια εποχή, για να επιβιώσω έκανα γλέντια με μετανάστες Βούλγαρους, αλλά τα σταμάτησα επειδή όσοι έρχονταν στην Ομόνοια να γλεντήσουν νύχτα, δεν ήταν σωστοί. Δεν ήξεραν να γλεντήσουν. Δεν είχαν την αίσθηση του γλεντιού. Τσακωνόντουσαν. Μια φορά τσακώθηκαν Κούρδοι και Αλβανοί κι έβγαζα το αίμα με την σκούπα. Από τότε τους είπα "στοπ μάγκες, βρείτε αλλού μαγαζί"».
«Τι θυμάστε περισσότερο όλα αυτά τα χρόνια;». «Έχουν περάσει πολύ γνωστοί από εδώ λόγω των δικαστηρίων, μέχρι και ο Τσίπρας. O Μπαρμπαγιάννης Λάτσης, το '92, καθόταν σ' εκείνη την γωνία. Ο Πάγκαλος, ο Κώστας Καραμανλής. Έχει έρθει από το πιο μεγάλο κεφάλι μέχρι το χειρότερο, που μπήκε φυλακή. Μέχρι και ο Ρωχάμης έχει έρθει εδώ. Μια φορά, μια γυναίκα πήρε μια πορτοκαλάδα και νερό και δεν πρόλαβε να τα πιει, πέθανε. Μου έχει μείνει αυτός ο θάνατος. Αυτό και όταν, πριν βάλω τους Βούλγαρους, είχε έρθει ο Βάσος Ανδριανός για ένα δικαστήριο και μου είχε προτείνει να το κάνουμε μπαράκι, επειδή του άρεσε και ήταν μεγάλο. Ήθελε να το δουλέψει αυτός και ό,τι βγάζαμε, μισά-μισά. Το κάναμε. Περάσαμε για έναν μήνα, αλλά μετά άρχισαν να έρχονται κάτι μυστήριοι τύποι από αυτούς που κυκλοφορούν στην Ομόνοια και το αφήσαμε. Τα ψωνιστήρια πάντα γινόντουσαν εδώ πέρα. Ακόμη και σήμερα γίνονται. Γυναίκες όμως που κάνουν πεζοδρόμιο δεν είχαμε ποτέ από αυτή την πλευρά. Θυμάμαι, στα εγκαίνια είχε μαζέψει πολύ κόσμο και είχε στείλει πρόσκληση μέχρι και στη Βουγιουκλάκη. Δεν ήρθε βέβαια, αλλά είχαν έρθει πολλοί άλλοι καλλιτέχνες για τον Βάσο, επειδή τον ήξεραν. Ο Βάσος μου έλεγε από τότε "θα ξυπνήσεις μια μέρα και θ' ακούσεις ότι ο Βάσος αυτοκτόνησε" κι εγώ του απαντούσα: "Γιατί; Η ζωή είναι γλυκιά". Ήταν απελπισμένος. Δεν πήγαινε καλά η καριέρα του και τον έβλεπα ότι τα έφερνε δύσκολα. Πράγματι, ένα πρωί άκουσα στις ειδήσεις ότι ο Βάσος αυτοκτόνησε. Ήταν καλός άνθρωπος. Δυστυχώς, τα προβλήματα τον έφτασαν εκεί».
«Πώς βλέπετε το μέλλον;». «Έπρεπε να έχω φύγει από το '10, επειδή φαινόταν ότι η Ομόνοια θα έπαιρνε την κάτω βόλτα, επειδή όμως πλησιάζω στη σύνταξη, θα περιμένω άλλα 2 χρόνια. Τελευταία το δίνω για να κάνουν πάρτι και εκδηλώσεις από την Μπιενάλε για να τα βγάλω πέρα. Όλα αυτά τα χρόνια ποτέ δεν έμενα μετά τις 9 το βράδυ. Έχουν περάσει όλες οι εθνικότητες από την πλατεία. Είτε μετανάστης είτε τουρίστας, δεν γίνεται να μην έχει έρθει από δω, κι ας έχει ακούσει για την κακή φήμη της πλατείας. Θα περάσει από περιέργεια για να δει τι είναι αυτή η Ομόνοια για την οποία μιλάνε όλοι».
Café Janeiro, Σταδίου 65, πλ. Ομονοίας
σχόλια