Την Κυριακή που μας πέρασε ήταν η μέρα του έκτου Οpen Walk Athens, του γνωστού ανοιχτού περιπάτου που διοργανώνουν κάθε χρόνο οι Atenistas με στόχο να μυήσουν τους Αθηναίους σε άγνωστες πτυχές της πόλης και των ανθρώπων της. Η φετινή βόλτα στην «αθέατη Αθήνα» περιλάμβανε 17 πολύ ενδιαφέροντα σημεία, το καθένα με τη δική του ιστορία και συμβολισμό.
Ένα από αυτά ήταν και η ταράτσα της Στοάς Ανατολής. Ο χάρτης έγραφε για το σημείο: «Η Στοά Ανατολής διατηρεί την πρώιμη μορφή της αθηναϊκής αυλής/στοάς: ελεύθερο τον διάδρομο κίνησης στο εσωτερικό του κτιριακού συνόλου, αλλά την ίδια στιγμή υπαίθριο και ανοιχτό. Στο υπόγειο λειτουργούσε το ξακουστό εστιατόριο της περιοχής που φιλοξενούσε συχνά κόσμο από το υπουργείο Πολιτισμού, πριν μεταφερθεί από την οδό Αριστείδου, ενώ ακόμα και σήμερα είναι ζωντανό από τα τυπογραφεία, τη στιγμή που στο ισόγειο και στους ορόφους έχουν απομείνει ελάχιστα καταστήματα. Εδώ μπορεί κανείς να βρει από τα πιο μικρά καταστήματα στην Αθήνα, μερικά μόλις τ.μ., που, παρά το μέγεθός τους, ήταν εξαιρετικά εργαστήρια. Χαρακτηριστικό της είναι οι διάδρομοι/μπαλκόνια σε κάθε όροφό της. Ανεβαίνοντας τις σκάλες στον τελευταίο όροφο, αποκαλύπτεται η ταράτσα σαν ένα νησί σε έναν αθηναϊκό ακάλυπτο περικυκλωμένο από «θάλασσα» γειτονικών ψηλών κτιρίων. Μπορεί να μοιάζει απίθανο, αλλά σε αυτή την ταράτσα και κατ' επέκταση σε ολόκληρη τη στοά πραγματοποιήθηκε ένα από τα μεγαλύτερα και πιο πετυχημένα πάρτι της πόλης, με την παρουσία περίπου 2.500 ατόμων».
Εκτός από τον ρομαντισμό τους, οι στοές διατηρούν ακόμα κάποια πρακτικά πλεονεκτήματα, όπως η άνετη πρόσβαση, τα χαμηλά ενοίκια και οι εμπορικές «πιάτσες» που δημιουργούνται εύκολα στο εσωτερικό τους.
Όχι μόνο η ταράτσα αλλά ολόκληρη η στοά μοιάζει με αυτόνομη νησίδα, απομονωμένη από το χάος του κέντρου. Περικυκλωμένη και σαφώς οριοθετημένη από ψηλά κτίρια, δεν είναι δύσκολο να τη φανταστούμε στα χρόνια της ακμής της ως ένα μικρό χωριό με συγκεκριμένους κατοίκους και επισκέπτες. Εδώ επικρατούν άλλοι ρυθμοί, πιο ανθρώπινοι. Η βουή της πόλης μένει απ' έξω, όπως και το πολύ κρύο και η ακραία ζέστη. Πελάτες και εργαζόμενοι στα τυπογραφεία, φωτοτυπεία και λοιπά καταστήματα αναμειγνύονται με αυτούς των γραφείων, του καφέ και του εστιατορίου. Γνωρίζονται όλοι μεταξύ τους, ενδιαφέρονται ο ένας για τον άλλον, μοιράζονται κοινά άγχη και προβληματισμούς αλλά και το πελατολόγιό τους, είναι συγκάτοικοι, μια μεγάλη οικογένεια.
Δεν είναι δύσκολο να παρασυρθεί κανείς από μια ακατάσχετη ρετρολαγνεία όταν βρίσκεται στο εσωτερικό μιας από τις στοές του κέντρου της πόλης. Κάτι που σχεδόν όλες οι στοές της Αθήνας είναι κατασκευασμένες στα τέλη του 19ου αιώνα (με πρώτη τη στοά Μελά στο 54 της οδού Ερμού, δίπλα στην Καπνικαρέα, που χτίστηκε το 1884, εκεί όπου σήμερα βρίσκεται το H&M), κάτι που πολλές από αυτές έχουν μείνει αναλλοίωτες εδώ και δεκαετίες, δεν θέλει και πολύ να σε συνεπάρει η μυρωδιά της παλιάς Αθήνας. Όμως, αν εξαιρέσεις κάποιες, μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού, μεταξύ των οποίων η Σπυρομήλιου (City Link), η Στοά Βιβλίου και η Κοραή, οι υπόλοιπες παραπαίουν και υπολειτουργούν.
Υπολογίζεται ότι μέσα στο εμπορικό τρίγωνο βρίσκονται παραπάνω από 40 στοές με εμβαδόν συνολικής επιφάνειας περίπου 65.000 τ.μ., όσο σχεδόν ένα μοντέρνο εμπορικό κέντρο. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της εταιρείας συμβούλων ακινήτων NAI Hellas, η μέση πληρότητα των μη ανακαινισμένων στοών είναι 54% και των ανακαινισμένων 83%. Η μελέτη υποστηρίζει ότι υπάρχει μέλλον για τις στοές της πόλης ως εναλλακτικά εμπορικά κέντρα, αν ανακαινιστούν και λειτουργήσουν με ενιαίο concept.
Μια κοινή θεματολογία φαίνεται ότι υπήρχε από παλιά. Όπως έδειξε η χαρτογράφηση των πιο γνωστών στοών της πόλης από την αρχιτέκτονα Μάγδα Σγουρίδη και τη φωτογράφο Μαρίλη Ζάρκου, συνήθως οι στοές ήταν θεματικές, δηλαδή συγκέντρωναν επιχειρήσεις κοινού ενδιαφέροντος. Η Στοά Φέξη ήταν γνωστό κέντρο δακτυλογραφήσεων, στη Στοά Λυκούργου έβρισκες καταστήματα με ανδρικά ρούχα, η Στοά Καΐρη ήταν διάσημη για τα καταστήματα με ηλεκτρολογικό εξοπλισμό, στη Στοά Εμπόρων μεταξύ των οδών Βουλής και Λέκκα υπήρχαν, ως επί το πλείστον, μαγαζιά γενικού εμπορίου, στη στοά της Πραξιτέλους πολλά ραφτάδικα, ενώ στη Στοά Ανατολής τυπογραφεία και φωτοτυπεία.
Εκτός από τον ρομαντισμό τους, οι στοές διατηρούν ακόμα κάποια πρακτικά πλεονεκτήματα, όπως η άνετη πρόσβαση, τα χαμηλά ενοίκια και οι εμπορικές «πιάτσες» που δημιουργούνται εύκολα στο εσωτερικό τους. Με δεδομένο ότι το κέντρο δεν έχει πεθάνει ακόμα για τους περισσότερους δημιουργικούς ανθρώπους της πόλης, θα ήταν μακρινό όνειρο να δούμε κάποιες στοές που αργοπεθαίνουν να «εποικίζονται» από νέους επαγγελματίες διαφόρων ειδικοτήτων; Πέρα από τα παραπάνω πλεονεκτήματα, μια «στοά 2.0» θα μπορούσε να γίνει κυψέλη δημιουργικότητας, ένας ιδανικός χώρος ανάπτυξης συνεργιών ανάμεσα στις επιχειρήσεις που θα συστεγάζονταν εκεί. Δεν μιλάμε για μια ουτοπία. Το πρότζεκτ «Ίχνη Εμπορίου» έκανε κάτι παρόμοιο στη Στοά των Εμπόρων και το αποτέλεσμα κρίθηκε επιτυχημένο.
Το άρθρο είναι από την έντυπη έκδοση της LIFO.
