Το Ιστορικό Μεταλλευτικό Τοπίο της Σερίφου στο World Monuments Watch

«Το πρόγραµµα Watch υπογραµµίζει τη δέσµευση του World Monuments Fund να διασφαλίσει ότι η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς τιµά το παρελθόν αλλά συµβάλλει ενεργά και στη διαµόρφωση ενός πιο βιώσιµου, συµπεριληπτικού και ανθεκτικού µέλλοντος για κοινότητες σε όλο τον κόσµο και πέρα από αυτόν», δήλωσε η Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύµβουλος, Bénédicte de Montlaur.

Η ανοιχτή πρόσκληση υποβολής υποψηφιοτήτων για τον κύκλο 2025 προσέλκυσε πάνω από 200 συµµετοχές, οι οποίες πέρασαν από εκτενή εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση πριν από την τελική επιλογή από ανεξάρτητη επιτροπή διεθνών ειδικών. Η ανάλυση των υποψηφιοτήτων αποκάλυψε συγκεκριµένες τάσεις ανά τον κόσµο: Στην υποσαχάρια Αφρική η κλιµατική αλλαγή αναδείχθηκε ως κρίσιµο ζήτηµα, ενώ στις χώρες της Ασίας και του Ειρηνικού η ταχεία αστικοποίηση προβάλλει ως επείγουσα πρόκληση. Οι υποψηφιότητες από την Ευρώπη και τη Βόρεια Αµερική ανέφεραν την ανεπαρκή χρηµατοδότηση και έλλειψη πόρων, ενώ εκείνες από τη Λατινική Αµερική και την Καραϊβική ανέδειξαν ως κύριο µέληµα τον τουρισµό. Για την περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής οι πολεµικές συγκρούσεις και οι φυσικές καταστροφές αναφέρθηκαν ως κρίσιµα ζητήµατα.

Πολλά από τα µνηµεία που περιλαµβάνονται στον κύκλο 2025 του προγράµµατος Watch καταδεικνύουν πώς η προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς µπορεί να προσφέρει λύσεις για τόπους και κοινότητες που αντιµετωπίζουν αυτές τις προκλήσεις, µε διδάγµατα για παρόµοιες περιπτώσεις παγκοσµίως. Η πλήρης λίστα παρατίθεται στο τέλος του δελτίου.

«Για πρώτη φορά, η Σελήνη συµπεριλαµβάνεται στο πρόγραµµα Watch, αντανακλώντας την επείγουσα ανάγκη αναγνώρισης και προστασίας των τεκµηρίων που µαρτυρούν τα πρώτα βήµατα της ανθρωπότητας πέρα από τη Γη — µια καθοριστική στιγµή στην κοινή µας ιστορία», δήλωσε η de Montlaur. «Αντικείµενα όπως η κάµερα που µετέδωσε τηλεοπτικά την προσσελήνωση, ένας αναµνηστικός δίσκος που άφησαν οι αστροναύτες Άρµστρονγκ και Όλντριν, και εκατοντάδες άλλα συµβολίζουν αυτήν την ιστορία. Ωστόσο, αντιµετωπίζουν αυξανόµενους κινδύνους καθώς εντείνεται η δραστηριότητα στη Σελήνη, δίχως να υπάρχει το κατάλληλο πλαίσιο προστασίας. Η συµπερίληψη της Σελήνης υπογραµµίζει την παγκόσµια ανάγκη για προληπτικές και συλλογικές στρατηγικές προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς — είτε στη Γη είτε πέρα από αυτήν — που αντανακλούν και διαφυλάσσουν την κοινή µας ιστορία».

Facebook Twitter

Συγκρούσεις και φυσικές καταστροφές

Οι ζηµιές στον πολιτισµό από φυσικές καταστροφές, ένοπλες συγκρούσεις και σκόπιµες πράξεις δεν περιορίζονται στα κτίρια και τις υποδοµές, αλλά έχουν βαθύτερο αντίκτυπο στις πληγείσες κοινότητες. Το WMF στηρίζει και αναδεικνύει πρωτοβουλίες ανάκαµψης που προέρχονται από τις τοπικές κοινωνίες και αποτελούν σύµβολα ανθεκτικότητας.

• Ιστορικός Αστικός Ιστός της Γάζας, Παλαιστίνη: Η παρουσία του ιστορικού αστικού ιστού της Γάζας στον κύκλο 2025 του προγράµµατος Watch αναγνωρίζει την εκτεταµένη καταστροφή στην περιοχή, τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και σε τεµένη, αγορές, εκκλησίες και ιστορικά κτίρια που βρίσκονται στο επίκεντρο του πολιτισµού της Γάζας. Η συµπερίληψη της Γάζας στο πρόγραµµα Watch τονίζει την κρίσιµη ανάγκη προετοιµασίας για την ανάκαµψη, αξιοποιώντας το πολιτιστικό απόθεµα ως σηµείο αναφοράς για τη συλλογική µνήµη και την αίσθηση του ανήκειν.
• Εστία των Εκπαιδευτικών του Κιέβου, Ουκρανία: Σύµβολο της ουκρανικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας, η κατεστραµµένη Εστία των Εκπαιδευτικών (Παιδαγωγικό Μουσείο) αντικατοπτρίζει την κατάσταση που αντιµετωπίζουν οι ουκρανικές κοινότητες και ο πολιτισµός τους εν µέσω του ρωσο-ουκρανικού πολέµου. Η επιλογή της για τον κύκλο 2025 του προγράµµατος Watch υπογραµµίζει τον ρόλο του πολιτιστικής κληρονοµιάς στην ενίσχυση της ενότητας και του ηθικού στην προσπάθεια ανασυγκρότησης.
• Παλαιά Πόλη της Αντιόχειας, Τουρκία: Γνωστή για την πολυπολιτισµική της ιστορία, η Αντιόχεια (Αντάκια) υπέστη εκτεταµένες καταστροφές από τους σεισµούς του 2023, που έπληξαν σχεδόν το 90% της ιστορικής της ζώνης. Η ένταξή της στον κύκλο 2025 του προγράµµατος Watch καλεί σε ευρεία υποστήριξη για την ανοικοδόµηση του ιστορικού κέντρου και των µνηµείων της πόλης, ενισχύοντας την ανθεκτικότητά της σε µελλοντικούς σεισµούς και δηµιουργώντας τη βάση για κοινωνική και οικονοµική ανάκαµψη.

Κλιματική αλλαγή

Η κλιµατική αλλαγή θα συνεχίσει να εντείνεται, θέτοντας σε δοκιµασία κοινότητες σε όλο τον κόσµο και προκαλώντας συχνότερες καταστροφές στο φυσικό και δοµηµένο περιβάλλον, που διαταράσσουν την τοπική φυσιογνωµία. Το WMF αξιοποιεί τις δυνατότητες της πολιτισµικής παράδοσης να βοηθήσει τις κοινότητες να µειώσουν τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου, να προσαρµοστούν και να προετοιµαστούν για επερχόµενες απώλειες εν µέσω της κλιµατικής αλλαγής.

• Aκτές της Ανατολικής Αφρικής: Η άνοδος της στάθµης της θάλασσας, η διάβρωση των ακτών και τα ακραία καιρικά φαινόµενα συγκαταλέγονται στις προκλήσεις που αντιµετωπίζουν οι ακτές της Ανατολικής Αφρικής, ένας κόµβος πολιτιστικών ανταλλαγών για πολλούς αιώνες, που περιλαµβάνει τοποθεσίες όπως η Παλαιά Πόλη της Λαµού, το Οχυρό Χεσούς στην Κένυα και το Νησί της Μοζαµβίκης. Η ένταξή τους στον κύκλο 2025 του προγράµµατος Watch υπογραµµίζει την επείγουσα ανάγκη στήριξης των παράκτιων κοινοτήτων στην προσπάθεια προσαρµογής της πολιτιστικής περιουσίας τους στις εξελισσόµενες περιβαλλοντικές απειλές.
• Ιστορικοί Φάροι του Μέιν, ΗΠΑ: Οι φάροι που κοσµούν τις ακτές του Μέιν αποτελούν πολύτιµα σύµβολα ναυτικής ιστορίας, αλλά αντιµετωπίζουν αυξανόµενες απειλές από την άνοδο της στάθµης των υδάτων και τις εντεινόµενες µετεωρολογικές παλίρροιες. Οι 66 εναποµείναντες φάροι του Μέιν αποτελούν καίριο στοιχείο του παραθαλάσσιου χαρακτήρα της πολιτείας και συνεχίζουν να λειτουργούν ως βοηθήµατα ναυσιπλοΐας και ως µοχλοί της τουριστικής οικονοµίας. Η συµπερίληψη στο πρόγραµµα Watch υπογραµµίζει πως οι φάροι αυτοί αποτελούν σηµαντικά πολιτιστικά σύµβολα και πηγές έµπνευσης για στρατηγικές προσαρµογής και για άλλα παράκτια µνηµεία.

Τουρισμός

Ενώ γνωστοί προορισµοί συχνά κατακλύζονται από επισκέπτες, τα λιγότερο προβεβληµένα µνηµεία δυσκολεύονται να παραµείνουν ανοιχτά και να στηρίξουν τις τοπικές οικονοµίες. Το WMF εφαρµόζει στρατηγικές βιώσιµου τουρισµού που στοχεύουν στην παραγωγή τοπικών οικονοµικών οφελών και στην εξισορρόπηση των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων του τουρισµού για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των τοπικών πληθυσµών.

• Βουδιστικά Σπήλαια Μαϊτζισάν και Γιουνγκάνγκ, Κίνα: Δύο από τα σπουδαία βουδιστικά σπήλαια της Κίνας, το Μαϊτζισάν και το Γιουνγκάνγκ, αντιµετωπίζουν προκλήσεις καθώς πλέον υποδέχονται πρωτοφανείς αριθµούς επισκεπτών. Εντάσσοντας αυτές τις ξεχωριστές τοποθεσίες στο πρόγραµµα Watch, το WMF επιδιώκει να συνεργαστεί µε τοπικούς φορείς για την ανάπτυξη βιώσιµων πρακτικών διαχείρισης επισκεπτών.
• Μοναστήρια της Κοιλάδας του Δρίνου, Αλβανία: Στην αγροτική κοιλάδα του Δρίνου της νότιας Αλβανίας, Ορθόδοξα µοναστήρια µε ιστορία αιώνων, σχεδόν άγνωστα στο διεθνές κοινό, µαρτυρούν µια πλούσια πολιτιστική ταυτότητα και καλλιτεχνική παράδοση. Αναδεικνύοντας αυτούς τους χώρους, το WMF επιδιώκει να υποστηρίξει προσπάθειες διαφύλαξης και επανενεργοποίησής τους µέσω υπεύθυνου τουρισµού, διατηρώντας την πολιτιστική κληρονοµιά τους προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.

Με την έλευση της Εποχής του Διαστήµατος, η ανθρωπότητα έκανε πρωτοποριακά άλµατα στην εξερεύνηση του σύµπαντος. Σήµερα, η Σελήνη φιλοξενεί πάνω από 90 ιστορικές τοποθεσίες όπου διαστηµόπλοια έχουν έρθει σε επαφή µε τη σεληνιακή επιφάνεια — συµπεριλαµβανοµένης της «Βάσης της Ηρεµίας», του σηµείου προσσελήνωσης της αποστολής Απόλλων 11, όπου σώζονται πάνω από 100 υλικά τεκµήρια, καθώς και τα αποτυπώµατα από τα πρώτα ανθρώπινα βήµατα στη Σελήνη. Οι τοποθεσίες αυτές αντιπροσωπεύουν το απόγειο της ανθρώπινης επιστηµονικής προόδου, εφευρετικότητας και τόλµης. Ωστόσο, καθώς εισερχόµαστε σε µια νέα εποχή εξερεύνησης του διαστήµατος, πρέπει να διασφαλίσουµε ότι τα ίχνη αυτών των σηµείων σταθµών στην ιστορία της ανθρωπότητας -των πρώτων προσσεληνώσεων-θα διασωθούν. Η ένταξη της Σελήνης στον κύκλο 2025 του προγράµµατος Watch καλεί στη σύναψη διεθνών συµφωνιών και θέσπιση µέτρων προστασίας για τη σεληνιακή κληρονοµιά και προσκαλεί σε έναν ευρύτερο διάλογο για το τι θα σηµάνει η νέα Εποχή του Διαστήµατος για το πολιτισµικό και φυσικό τοπίο της Σελήνης.

Επόμενα βήματα

Μέσω του προγράµµατος Watch το WMF φέρνει αυτά τα 25 µνηµεία στο προσκήνιο µε στόχο την κινητοποίηση τοπικής όσο και διεθνούς υποστήριξης για την προστασία τους. Την επόµενη διετία η οµάδα του WMF θα συνεργαστεί µε τα επιλεγµένα µνηµεία και τους συντελεστές των υποψηφιοτήτων για την αξιολόγηση των τοπικών αναγκών και τον από κοινού σχεδιασµό στρατηγικών υποστήριξης, προστασίας και χρηµατοδότησης. Καθώς συγκεντρώνονται πόροι, το WMF θα στηρίξει επίσης τους τοπικούς εταίρους του στην ανάπτυξη δραστηριοτήτων προστασίας, που µπορεί να περιλαµβάνουν δράσεις ευαισθητοποίησης, µελέτες, έρευνες, εκπαιδευτικά προγράµµατα και έργα αποκατάστασης.

Ήδη, το WMF έχει εξασφαλίσει χρηµατοδότηση 2 εκατοµµυρίων δολαρίων για νέα έργα στα µνηµεία που περιλαµβάνονται στο πρόγραµµα. Η Accor, κορυφαίος διεθνής όµιλος στον κλάδο της φιλοξενίας θα συµπράξει µε το WMF ως εταίρος Βιώσιµου Τουρισµού για αυτόν τον κύκλο. Την επόµενη τριετία, η Accor θα υποστηρίξει έργα σε επιλεγµένα µνηµεία του κύκλου 2025 του προγράµµατος Watch που προάγουν τη σύνδεση µε τις τοπικές κοινότητες, αναβαθµίζουν την εµπειρία των επισκεπτών και συµβάλλουν στην καλή διαχείριση τουριστικών προορισµών.

Ο Κύκλος 2025 του Προγράµµατος Watch

• Μοναστήρια της Κοιλάδας του Δρίνου, Αλβανία

Ένα σύνολο Ορθόδοξων µοναστηριών, κάποτε ζωτικό κοµµάτι του κοινωνικού ιστού της Αλβανίας, απαιτεί νέα πνοή και πόρους µετά από δεκαετίες εγκατάλειψης, καθώς θα µπορούσε να αποτελέσει πρότυπο βιώσιµου τουρισµού µέσω της προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς.

• Σινέ Στούντιο Ναµίµπε, Ανγκόλα

Πενήντα χρόνια µετά την απότοµη διακοπή της κατασκευής του, αυτός ο µοντέρνος κινηµατογράφος βρίσκεται σε εγκατάλειψη, αλλά µια πρωτοβουλία της τοπικής κοινότητας θα µπορούσε να δώσει νέα πνοή στο ηµιτελές µνηµείο.

• Κάπακ Νιάν (Qhapaq Ñan), Οδικό Δίκτυο των Άνδεων (Αργεντινή,

Βολιβία, Ισηµερινός, Κολοµβία, Περού, Χιλή)

Ένα αξιοθαύµαστο προϊσπανικό οδικό δίκτυο απειλείται από αναπτυξιακή δραστηριότητα και την περιβαλλοντική υποβάθµιση, αλλά η κινητοποίηση τοπικών και διεθνών φορέων µπορεί να εξασφαλίσει τη βιώσιµη διαχείρισή του.

• Παρεκκλήσιο της Σορβόννης, Γαλλία

Στο Καρτιέ Λατέν του Παρισιού, αυτό το αριστούργηµα της γαλλικής αρχιτεκτονικής αντιµετωπίζει εδώ και δεκαετίες προβλήµατα συντήρησης που πρέπει να επιλυθούν ώστε να ξανανοίξει µετά από χρόνια τις πύλες του.

• Ιστορικό Μεταλλευτικό Τοπίο της Σερίφου, Ελλάδα

Η Σέριφος, ένας ολοένα δηµοφιλέστερος νησιωτικός προορισµός των Κυκλάδων, διαθέτει µια ανεκτίµητη µαρτυρία του βιοµηχανικού παρελθόντος της χώρας, αλλά απαιτούνται ολοκληρωµένα µέτρα προστασίας και συντήρησης για να αποτραπεί η απώλειά της.

• Πολιτιστικό Τοπίο της Πεδιάδας Μπαρότσε, Ζάµπια

Στη δυτική Ζάµπια εκτείνεται ένα αξιοθαύµαστο τοπίο όπου οι κάτοικοι έχουν διαµορφώσει τον πολιτισµό τους γύρω από τις εποχικές πληµµύρες του ποταµού Ζαµβέζη, αλλά διάβρωση, ξηρασία και άλλες κλιµατικές επιπτώσεις απειλούν αυτές τις ζωντανές παραδόσεις.

• Ιστορικοί Φάροι του Μέιν, Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής

Μπροστά στην εντεινόµενη κλιµατική απειλή για τις ακτές, οι ιστορικοί φάροι του Μέιν µπορούν να αποτελέσουν τη βάση για την ανάπτυξη στρατηγικών προστασίας της παράκτιας ζώνης.

• Το «Μεγάλο Εµπορικό Μονοπάτι», Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής

Η διάσωση ενός ιστορικού µονοπατιού µπορεί να ενισχύσει τους δεσµούς των Ιθαγενών της Αµερικής µε τα προγονικά τους εδάφη, ωστόσο ο τόπος παραµένει ευάλωτος λόγω της υποτίµησης της σηµασίας του και της έλλειψης ουσιαστικής συµµετοχής Ιθαγενών αντιπροσώπων στις αποφάσεις που τον αφορούν.

• Αίθουσες Συνελεύσεων του Μπέλφαστ, Βόρεια Ιρλανδία, Ηνωµένο Βασίλειο

Τοπικές πρωτοβουλίες στοχεύουν στην επισκευή και επαναξιοποίηση ενός από τα παλαιότερα δηµοτικά κτίρια του Μπέλφαστ, τις «Αίθουσες Συνελεύσεων», µετατρέποντάς το σε µουσείο που θα προσφέρει έναν χώρο περισυλλογής για την περίοδο των Ταραχών στη Βόρεια Ιρλανδία.

• Ιστορικοί Χώροι της Χερσονήσου Νότο, Ιαπωνία

Μετά τον καταστροφικό σεισµό του Ιανουαρίου 2024, η αποκατάσταση των ιστορικών κτιρίων σε αυτή τη βαριά πληγείσα περιοχή µπορεί να αποτελέσει καταλύτη για πολιτιστική, κοινωνική και οικονοµική ανάκαµψη.

• Ιστορικά Κτίρια κατά µήκος του Ποταµού Μούσι, Ινδία

Η ιστορική περιοχή κατά µήκος του ποταµού Μούσι στο Χαϊντεραµπάντ µαστίζεται από τη ρύπανση. Ωστόσο, η ανάπλαση που προωθείται, αποτελεί ευκαιρία να διασωθεί η πολιτιστική κληρονοµιά της περιοχής, διατηρώντας την ιστορική της συνέχεια και στηρίζοντας παράλληλα την τοπική κοινωνία.

• Ιστορικά Υδραυλικά Συστήµατα του Μπουτζ, Ινδία

Ιδιοφυή συστήµατα διαχείρισης υδάτων έχουν αντικατασταθεί από σύγχρονες υποδοµές — καθώς όµως η λειψυδρία στην Ινδία εντείνεται, η αναζωογόνηση αυτής της τεχνολογικής παρακαταθήκης θα µπορούσε να ενισχύσει την επάρκεια των υδατικών πόρων.

• Ερείπια του Παλαιού Μπελτσίτε, Ισπανία

Η συντήρηση ενός ιστορικού χωριού που ερειπώθηκε κατά τον Ισπανικό Εµφύλιο και παραµελήθηκε για δεκαετίες θα διασφάλιζε την προστασία του ως τόπου µνήµης και συµφιλίωσης.

• Aκτές της Ανατολικής Αφρικής (Κένυα, Κοµόρες, Μοζαµβίκη, Τανζανία) Η ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονοµιά της Ανατολικής Αφρικής φανερώνει αιώνες επαφών µεταξύ Αφρικανών, Αράβων και Ευρωπαίων, αλλά µετεωρολογικές παλίρροιες και διάβρωση των ακτών απειλούν αυτούς τους τόπους και τις κοινότητες που τους κρατούν ζωντανούς.
• Βουδιστικά Σπήλαια Μαϊτζισάν και Γιουνγκάνγκ, Κίνα

Δύο σύνολα λαξευτών ναών που κόβουν την ανάσα, υφίστανται τις επιπτώσεις του µαζικού τουρισµού, υπογραµµίζοντας την ανάγκη για καινοτόµες στρατηγικές διαχείρισης επισκεπτών.

• Εβραϊκή Πολιτιστική Κληρονοµιά του Ντεµπντού, Μαρόκο

Στην οροσειρά του Άτλαντα στο Μαρόκο, η διάσωση των ιστορικών εβραϊκών µνηµείων απαιτεί συστηµατική καταγραφή και υπεράσπιση, καθώς τα µνηµεία αυτά αποτελούν ζωντανή µαρτυρία µιας αξιοθαύµαστης παράδοσης, όπου διαφορετικές θρησκευτικές κοινότητες συνυπήρχαν µε αµοιβαίο σεβασµό.

• Μοναστήρι Έρντενε Ζου, Μογγολία

Η αντιµετώπιση των κλιµατικών επιπτώσεων σε ένα από τα λίγα βουδιστικά µοναστήρια που σώζονται παρά τις δεκαετίες καταστολής της θρησκείας στη Μογγολία, µπορεί να συµβάλει στην εκπαίδευση των µελλοντικών ειδικών της χώρας στη διαχείριση της µνηµειακής περιουσίας.

• Οικία του Αρχηγού Ογκιαµιέν, Νιγηρία

Το χωµάτινο αυτό κτίσµα, µε ιστορία χιλίων ετών, αντιµετωπίζει αβέβαιο µέλλον καθώς χάνεται η τεχνογνωσία για τη συντήρησή του, αναδεικνύοντας την ανάγκη προστασίας των τοπικών οικοδοµικών παραδόσεων.

• Εστία των Εκπαιδευτικών του Κιέβου, Ουκρανία

Πρώην έδρα του κοινοβουλίου της νεοσύστατης Ουκρανίας και εθνικό σύµβολο, η σηµερινή Εστία των Εκπαιδευτικών υπέστη σοβαρές ζηµιές από πυραυλική επίθεση το 2022, φανερώνοντας τις επιπτώσεις του πολέµου στην πολιτιστική κληρονοµιά, καθώς και τη δύναµη της αποκατάστασης να συµβάλει στην επούλωση των πληγών.

• Ιστορικός Αστικός Ιστός της Γάζας, Παλαιστίνη

Η πρωτοφανής καταστροφή µνηµείων έχει διαρρήξει τους ζωτικούς δεσµούς ανάµεσα στο λαό της Γάζας και το δοµηµένο περιβάλλον.

• Αγροτικά Πεδία Γουάρου Γουάρου, Περού

Ένα πατροπαράδοτο σύστηµα καλλιέργειας στις πληµµυρικές πεδιάδες της λίµνης Τιτικάκα προσφέρει λύσεις για την ανθεκτικότητα και την επισιτιστική ασφάλεια, καθώς οι τοπικές κοινότητες έχουν να αντιµετωπίσουν ξηρασία και µετανάστευση λόγω της κλιµατικής αλλαγής.

• Γλυπτά από Τερακότα στο Μοναστήρι της Αλκοµπάσα, Πορτογαλία Καθώς οι περιβαλλοντικές αλλαγές φθείρουν τα αριστουργηµατικά αυτά γλυπτά, η εκπαίδευση τοπικών τεχνιτών στη συντήρησή τους µπορεί να συµβάλει στην αναβίωση µιας τοπικής καλλιτεχνικής παράδοσης.