Φόβο και πανικό έχει δημιουργήσει η ραγδαία και παγκόσμια εξάπλωση του κορωνοϊού, με την απομόνωση να εντείνει το αίσθημα μοναξιάς ενώ πιο έντονες έχουν γίνει επίσης διάφορες ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, όπως το υπερβολικό πλύσιμο των χεριών.
Αυτό που βλέπουμε στην εξελισσόμενη πανδημία του κορωνοϊού, παρατηρώντας ενέργειες του γενικού πληθυσμού, όπως η μεγάλη αύξηση των πωλήσεων στα σούπερ μάρκετ ή η κατακόρυφη πτώση των χρηματιστηρίων παγκοσμίως, είναι ότι υπάρχει άγχος και αυξημένη αβεβαιότητα για το τι θα συμβεί στο μέλλον, εξηγεί η αναπληρώτρια καθηγήτρια Επικοινωνίας και ΜΜΕ στη Δημόσια Υγεία, Έφη Σίμου.
«Οι εικόνες με άδεια ράφια, άδειους δρόμους και ερημωμένες πόλεις που γίνονται viral μπορεί να δημιουργήσουν μια αυξημένη αίσθηση επείγουσας ανάγκης, η οποία μπορεί να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερο πανικό. Ελλοχεύει επίσης ο κίνδυνος να προκληθούν φαινόμενα ρατσισμού και διάλυσης της κοινωνικής συνοχής», τονίζει η κ. Σίμου, από το Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας - Σχολή Δημόσιας Υγείας.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις από την καραντίνα
Η καραντίνα, εξηγεί η κ. Σίμου, είναι συχνά μια δυσάρεστη εμπειρία για όσους υποβάλλονται σε αυτήν. Η απώλεια της ελευθερίας, η απομάκρυνση από αγαπημένα άτομα, η αβεβαιότητα σχετικά με την εξέλιξη της κατάστασης, ο φόβος και η πλήξη μπορούν, μερικές φορές, να δημιουργήσουν δραματικές επιπτώσεις.
«Και όπως καταγράφονται από μελέτες διεθνώς αυτές μπορεί να είναι: ευερεθιστότητα, συναισθηματική εξάντληση, κακή διάθεση, αϋπνία, μειωμένη ικανότητα συγκέντρωσης, κακή διάθεση, άγχος και συμπτώματα μετατραυματικού άγχους, φόβος, νευρικότητα, σύγχυση, θυμός, θλίψη και απογοήτευση. Κάποιες μελέτες αναφέρουν μακροπρόθεσμες αλλαγές στην συμπεριφορά ατόμων μετά την περίοδο απομόνωσης, όπως η αποφυγή κοινωνικών επαφών και καθυστέρηση της επιστροφής στην κανονικότητα για αρκετούς μήνες», αναφέρει η ίδια.
Όπως τονίζει, η επιτυχής χρήση της καραντίνας ως μέτρο δημόσιας υγείας απαιτεί τη μείωση στο μέτρο του δυνατού, του πανικού και των αρνητικών συνεπειών που συνδέονται με αυτήν.
Πώς να διαχειριστείτε καλύτερα το «Μένουμε Σπίτι»
1. Φροντίστε την υγεία σας
Επιλέξτε υγιεινές τροφές και ροφήματα που θα ενδυναμώσουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Πλένετε συχνά τα χέρια σας. Καθαρίστε τακτικά σταθερές επιφάνειες, όπου υπάρχει πιθανότητα να παραμείνει ο ιός. Αερίστε συχνά τους εσωτερικούς χώρους. Αποφύγετε το συνωστισμό σε κάθε μέρος που αυτός παρατηρείται.
2. Εξασφαλίστε επαρκείς προμήθειες
Η ύπαρξη επαρκών βασικών προμηθειών (τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης, φάρμακα) κατά τη διάρκεια της καραντίνας (περίπου 2 εβδομάδες) μπορεί να βοηθήσει στο αίσθημα ασφάλειας και να μειώσει το άγχος της καθημερινής επιβίωσης. Προσπαθήστε να αποφύγετε τις υπερβολές που μπορεί να οδηγήσουν σε κατασπατάληση πόρων.
3. Βελτιώστε την επικοινωνία
Η απομόνωση μπορεί να προκαλέσει δυσφορία και θλίψη. Διατηρείστε τηλεφωνική επαφή με τα αγαπημένα σας πρόσωπα και κυρίως με ηλικιωμένους που βρίσκονται μόνοι ή σε οίκους ευγηρίας και οι οποίοι μπορεί να μην έχουν αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει και να βιώνουν επιπλέον άγχος και ανασφάλεια λόγω της απουσίας σας.
4. Χρησιμοποιήστε σωστά τα social media
Έχουμε τόσα πολλά και εξαιρετικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τώρα είναι η ώρα να το χρησιμοποιήσουμε σωστά για τόνωση του ηθικού και συναισθηματική υποστήριξη. Αντί να μεταδίδουμε κακές ή ψευδείς ειδήσεις που επιτείνουν το φόβο και τον πανικό μπορούμε να βρούμε νέους και δημιουργικούς τρόπους να συνδεθούμε με τους συνανθρώπους μας.
5. Μειώστε την πλήξη
Μέχρι τώρα οι περισσότεροι από εμάς είχαμε ένα μεγάλο παράπονο: «δεν έχω ελεύθερο χρόνο να κάνω πράγματα για μένα». Τώρα μας δίνεται η ευκαιρία να έχουμε πολύ ελεύθερο χρόνο. Αντί να γκρινιάζουμε, ας το δούμε ως ευκαιρία να ασχοληθούμε με δραστηριότητες που δεν είχαμε χρόνο να κάνουμε μέχρι τώρα. Να ασχοληθούμε με ευχάριστες δραστηριότητες που δεν μας κουράζουν, μας κάνουν να ξεχάσουμε τον πανικό και μας χαρίζουν ηρεμία. Μετατρέψτε την ταραχή και την αγωνία για το μέλλον σε ευχάριστο και δημιουργικό χρόνο.
6. Διαχειριστείτε αποτελεσματικά το άγχος
Το άγχος μπορεί επίσης να είναι μεταδοτικό, όσο και ο ιός. Εξασκηθείτε σε τρόπους διαχείρισης του άγχους. Υπάρχουν πολλά χρήσιμα βίντεο που μπορούν να σας βοηθήσουν σε αυτό και να σας απασχολήσουν δημιουργικά απομακρύνοντας το μυαλό σας από το φόβο. Επιπλέον όταν έχουμε άγχος ή είμαστε συναισθηματικά συγκλονισμένοι μειώνεται η ικανότητα μας να προσλάβουμε και να επεξεργαστούμε αποτελεσματικά τις πληροφορίες και τις οδηγίες που πρέπει να ακολουθήσουμε.
7. Αποφύγετε ανθρώπους που αυξάνουν την ανησυχία σας
Υπάρχουν άνθρωποι που βιώνουν δραματικά το άγχος και μπορεί να μας συμπαρασύρουν σε αυτό. Δεν χρειάζεται κλιμάκωση του άγχους, αποφεύγετε ανθρώπους που μπορεί να το επιδεινώσουν και να χαλάσουν την καλή σας διάθεση.
8. Κάντε ένα διάλειμμα από την πληροφόρηση
Η ραγδαία μετάδοση πληροφοριών, που πολλές φορές μπορεί να είναι υπερβολικές, ψευδείς ή ατεκμηρίωτες μπορεί να εξελιχθεί ως επιδημία φόβου. Επιπλέον η υπερ-πληροφόρηση μπορεί να μας δημιουργήσει σύγχυση και αποπροσανατολισμό από αυτό που πραγματικά είναι σημαντικό και ωφέλιμο για να προστατεύσουμε την υγεία μας. Γι' αυτό είναι χρήσιμο να κάνουμε κάποια διαλείμματα από την ενημέρωση στα ΜΜΕ και τη συμμετοχή μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
9. Μείνετε στο παρόν
Η ζωή είναι απρόβλεπτη. Το μέλλον είναι αβέβαιο και κανείς δεν μπορεί να το προβλέψει. Μην σπαταλάτε το χρόνο σας στο να προβλέψετε τι θα συμβεί. Κανείς δεν το ξέρει. Εκμεταλλευτείτε δημιουργικά κάθε στιγμή της μέρας. Επίσης με το να μένετε επικεντρωμένοι στο παρόν μειώνετε το άγχος και αυξάνετε την αντικειμενικότητα σας, η οποία είναι απαραίτητη σε καταστάσεις κρίσεων, ώστε να λαμβάνετε σωστές αποφάσεις.
10. Αξιοποιείστε τη φαντασία σας
Η σκέψη είναι απολύτως αναγκαία για την κατάκτηση της ελευθερίας και της ηρεμίας. Υπάρχει ένα στοιχείο φαντασίας σε κάθε πανικό. Αξιοποιήστε τη φαντασία σας με θετικούς τρόπους και όχι κατασκευάζοντας σενάρια καταστροφής. Μέσα από τις κοινωνικές επαφές και τα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να μεταδοθεί ή να απομονωθεί και το καλό και το κακό, επισημαίνει η κ. Σίμου.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του κορωνοϊού
Πρόσφατη μελέτη στο ιατρικό περιοδικό The Lancet, με επικεφαλής τη δρ Σαμάνθα Μπρουκς του Τμήματος Ψυχολογικής Ιατρικής του Βασιλικού Κολεγίου (King's) του Λονδίνου, η οποία αξιολογεί τα έως τώρα δεδομένα από όλες τις σχετικές έρευνες, βρήκε ότι η καραντίνα και η απομόνωση διαρκείας μπορούν να οδηγήσουν σε μετατραυματικό στρες, άγχος, κατάθλιψη, αλλά επίσης σε κόπωση, πτώση ηθικού του κοινού και δημόσια αντίδραση τελικά.
Οι επιστήμονες έχουν δείξει επίσης ότι η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά συχνά - αλλά όχι πάντα- μπορούν να επιδράσουν αρνητικά και στη σωματική υγεία ενός ανθρώπου, όχι μόνο στην ψυχική. Οι άνθρωποι που νιώθουν αποκομμένοι από τους υπόλοιπους, σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, είναι πιθανότερο να κρυολογήσουν, να εμφανίσουν καρδιοπάθεια, μειωμένες νοητικές-γνωστικές λειτουργίες, κατάθλιψη και τελικά μικρότερο προσδόκιμο ζωής. Σε βάθος χρόνου η μοναξιά έχει συνέπειες ανάλογες του καπνίσματος ή της παχυσαρκίας.
Οι αορίστου χρόνου καραντίνες είναι πιθανότερο να έχουν περισσότερες αρνητικές παρενέργειες, γι' αυτό, σύμφωνα με τους επιστήμονες, πρέπει να περιορίζονται στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα και το κοινό να έχει από τις αρμόδιες αρχές μια σαφή εξήγηση για τα μέτρα και μια πειστική δικαιολόγηση των θυσιών του. Όπως λένε οι ερευνητές, «οι αρχές δημόσιας υγείας πρέπει να δίνουν έμφαση στο ότι η αυτο-απομόνωση αποτελεί αλτρουιστική επιλογή» (δηλαδή έμπρακτη απόδειξη ενδιαφέροντος για τους άλλους και όχι μόνο αυτο-προστασία).
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Οι άνθρωποι με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ - Obsessive-Compulsive Disorder - OCD) που πάντα έπλεναν υπερβολικά συχνά τα χέρια τους, τώρα -με τις οδηγίες για συχνό πλύσιμο λόγω του κορωνοϊού- βλέπουν το άγχος τους να εντείνεται, κάτι που το μεταδίδουν και στους γύρω τους, π.χ. στην οικογένειά τους.
Η ΙΨΔ συνοδεύεται από διάφορα «τελετουργικά» που κάνουν οι πάσχοντες στην καθημερινή ζωή τους, τα οποία συχνά φαίνονται παράλογα στους άλλους, αλλά για τους ίδιους έχουν ζωτική σημασία. Μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους προσπαθούν για χρόνια -μετά και από θεραπευτικές συμβουλές των ψυχιάτρων και ψυχολόγων- να μην πλένουν μανιωδώς τα χέρια τους. Οι νέες επίσημες συστάσεις για συχνό πλύσιμο χεριών λόγω Covid-19 αναπόφευκτα αναβιώνουν το πρόβλημά τους.
Η πανδημία πυροδοτεί ή αναζωπυρώνει και άλλους ψυχαναγκαστικούς φόβους στους συχνά φοβικούς απέναντι στα μικρόβια ανθρώπους με ΙΨΔ, ιδίως τον γενικότερο φόβο τους για μόλυνση, κάτι που οδηγεί π.χ. σε υπερβολικά «τελετουργικά» καθαριότητας στο σπίτι ή στο σώμα τους. Για μερικούς πάσχοντες από ΙΨΔ, στη σκέψη τους μπορεί να μην υπάρχει πια τίποτε άλλο παρά ο κορωνοϊός.
Οι ψυχίατροι διεθνώς επιβεβαιώνουν ότι η εποχή αυτή είναι δύσκολη για άτομα με ΙΨΔ και θεωρούν ότι τα σχετικά περιστατικά θα αυξηθούν στο μέλλον, αν η πανδημία της νόσου Covid-19 διαρκέσει για καιρό. Σε μερικούς ανθρώπους με κατάλληλο υπόβαθρο (γενετικό ή περιβαλλοντικό-εμπειρικό), η νέα νόσος θα είναι αυτή που για πρώτη φορά θα προκαλέσει μια ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Είναι πάντως σημαντικό να κατανοηθεί ότι όταν οι άνθρωποι με ΙΨΔ πλένουν ακατάπαυστα τα χέρια τους -ακόμη και πολλές φορές απανωτά- μπορεί να μη το κάνουν μόνο επειδή φοβούνται τα μικρόβια, αλλά επειδή αναζητούν ανακούφιση από επίμονες ενοχλητικές σκέψεις, όπως π.χ. ότι κάποιο αγαπημένο πρόσωπο θα πεθάνει, αν δεν κάνουν την τελετουργική ρουτίνα τους, ή ότι κάτι άλλο τρομερό θα συμβεί στους ίδιους.
Καραντίνα vs απομόνωσης
Τέλος, κρίνεται αναγκαία μια διευκρίνιση για την ορολογία. Η καραντίνα είναι ο διαχωρισμός και ο περιορισμός της κίνησης των ανθρώπων που έχουν πιθανώς εκτεθεί σε ιό ή άλλο μεταδοτικό μικρόβιο, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος να κολλήσουν και άλλοι. Η απομόνωση αφορά ανθρώπους που έχουν ήδη διαγνωσθεί με μεταδοτική νόσο. Οι δύο όροι όμως συχνά χρησιμοποιούνται χωρίς διάκριση και στις δύο περιπτώσεις.
Η λέξη καραντίνα πιστεύεται ότι χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη Βενετία το 1127, σε σχέση με τη λέπρα και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ευρέως κατά την επιδημία πανώλης («Μαύρος Θάνατος») στη μεσαιωνική Ευρώπη.
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
σχόλια