Τον Ιούλιο του 2020, μια νεαρή ορειβάτης παγιδεύτηκε σε μια κατολίσθηση βράχων στον λεγόμενου «Διάδρομο του Θανάτου» στο όρος Μοντ Μπλαν, την υψηλότερη κορυφή της Ευρώπης ευρέως γνωστό και ως Λευκό Όρος στη χώρα μας.
«Είναι πολύ τυχερή που οι πέτρες που έπεσαν δεν ήταν μεγαλύτερες, καθώς θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι», εξηγεί ο Λουντοβίκ Ραβανέλ, Γάλλος γεωμορφολόγος και βετεράνος αλπινιστής. Τελικά, η γυναίκα αποκόμισε μόνο ελαφριά τραύματα και απεγκλωβίστηκε από την υπηρεσία διάσωσης του βουνού, αλλά τα πλάνα από το περιστατικό, τα οποία είναι διαθέσιμα στο YouTube, είναι συγκλονιστικά.
«Οι περισσότεροι άνθρωποι που ανεβαίνουν στο Μοντ Μπλαν δεν έχουν επίγνωση του κινδύνου που διατρέχουν», λέει ο Ραβανέλ.
Περίπου 100 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο στο Μοντ Μπλαν
Περίπου 100 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο στην οροσειρά Μοντ Μπλαν, η οποία περιλαμβάνει 11 διαφορετικές κορυφές. Μόνο στη γαλλική ανάβαση στην κορυφή του Λευκού Όρους, κατά μέσο όρο περίπου δέκα ορειβάτες ετησίως έχουν χάσει τη ζωή τους από το 2018. Αυτό σημαίνει ότι περισσότερα άτομα σκοτώνονται στην προσπάθεια τους να σκαρφαλώσουν το Λευκό Όρος από ότι στο όρος Έβερεστ, μια κορυφή σημαντικά υψηλότερη και πιο περίπλοκη στην ανάβαση από εκείνες της σειράς Μοντ Μπλαν.
Ο λόγος πίσω από αυτόν τον ανησυχητικό αριθμό θανάτων είναι εν μέρει το πόσο πολλά άτομα προσπαθούν να φτάσουν στην κορυφή του Μοντ Μπλαν, περίπου 20.000 κάθε χρόνο.
Ο αριθμός αυτός είναι πάνω από 25 φορές μεγαλύτερος από τον αριθμό των ορειβατών που ανεβαίνουν από την πιο δημοφιλή πλευρά του Έβερεστ στο Νεπάλ και περιλαμβάνει πολλούς αρχάριους, μερικοί από τους οποίους επιχειρούν την ανάβαση χωρίς οδηγούς.
Ο Ραβανέλ ίσως είναι σε θέση να κατανοεί τους κινδύνους και τη δυναμική των υψηλότερων πλαγιών του Λευκού Όρους καλύτερα από τον καθένα. Ο 42χρονος μεγάλωσε στην πόλη Σαμονί των Γαλλικών Άλπεων, στους πρόποδες του Μοντ Μπλαν. Ως έφηβος, ο Ραβανέλ αφιερώθηκε στη νοτιοδυτικότερη γωνιά των Άλπεων ως ορειβάτης και κατέκτησε για πρώτη φορά το Λευκό Όρος σε ηλικία μόλις 17 ετών. Με την πάροδο του χρόνου, θα εξελισσόταν σε έναν από τους κορυφαίους αλπινιστές της Γαλλίας, εκπροσωπώντας και την εθνική ομάδα της χώρας τη δεκαετία του '90.
Όμως οι θάνατοι αρκετών φίλων και συναθλητών ενώ ορειβατούσαν, τον έκαναν να προβληματιστεί και τον έστειλαν πίσω στα έδρανα. Σε ηλικία 20 ετών, ο Ραβανέλ άρχισε σπουδές γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Savoy Mont Blanc, στο Σαμπερί της Γαλλίας, όταν ανακάλυψε το πραγματικό του «κάλεσμα».
«Ερωτεύτηκα την επιστήμη», εκμυστηρεύεται ο Ραβανέλ, πλέον γεωμορφολόγος που διδάσκει τώρα στη σχολή από την οποία αποφοίτησε. Το πανεπιστήμιο είναι αφιερωμένο στη μελέτη των Άλπεων, μια από τις πιο εκτεταμένες οροσειρές της Ευρώπης που εκτείνεται σε οκτώ χώρες.
Οι κατολισθήσεις βράχων έχουν αυξηθεί δραστικά
Αφού ο Ραβενέλ μεταπήδησε στη γεωμορφολογία, εστίασε την προσοχή του στον τρόπο με τον οποίο η υπερθέρμανση του πλανήτη μεταβάλλει τις συνθήκες του αλπικού τοπίου. Έκτοτε, μελετά τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στις πιο ψηλές πλαγιές της Ευρώπης. Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρήσει πώς οι κατολισθήσεις βράχων έχουν αυξηθεί δραστικά, καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνει τους παγετώνες και τα πεδία πάγου των Άλπεων, μεταβάλλοντας το έδαφος των βουνών.
Η Εσθονή γυναίκα που εγκλωβίστηκε στον «Διάδρομο του Θανάτου» μπορεί να μην το γνώριζε, αλλά παραλίγο να πέσει θύμα της κλιματικής κρίσης.
«Ολόκληρες οι Άλπεις έχουν πληγεί πολύ σκληρά από την κλιματική κρίση, σκληρότερα από τα περισσότερα μέρη του κόσμου», λέει ο Ραβανέλ, σε μελαγχολικό τόνο.
«Μόνο το 2022 και το 2023, το Μοντ Μπλαν έχει χάσει το 10% του πάγου του. Από το 1950, το μισό», δήλωσε στο περιοδικό Smithsonian.
Ο Ραβανέλ αναρωτιέται τι θα έχει απομείνει από τους παγετώνες του Μπλαν μέχρι να ενηλικιωθούν τα τρία παιδιά του, που είναι επίσης αλπινιστές.
Ο 41χρονος εξηγεί ότι ο πάγος είναι η κόλλα που συγκρατεί τις περιοχές των κορυφών που βρίσκονται σε ύψος άνω των 2.500 μέτρων, όπως το Μοντ Μπλαν, ενωμένες. Όταν αυτή η κόλλα διαλύεται, τα βουνά αρχίζουν να μετατοπίζονται και να καταρρέουν. «Το τότε βουνό γίνεται λιγότερο σταθερό: οι παγετώνες, οι μορένες, οι βραχώδεις όψεις, όλα», λέει.
Το περασμένο καλοκαίρι, οι κατολισθήσεις βράχων σε τμήματα του Μοντ Μπλαν είχαν γίνει τόσο επικίνδυνες που έμπειροι οδηγοί, όπως ο Ραβενέλ, πλέον αρνούνται να κατευθύνουν τους πελάτες τους εκεί.
Πως ο πάγος είναι η «κόλλα» των βουνοκορυφών
Το 2022, ο δήμαρχος του Saint-Gervais, ενός γαλλικού χωριού στους πρόποδες του Μοντ Μπλαν, πρότεινε οι επίδοξοι αλπινιστές να πληρώνουν προκαταβολή 15.000 ευρώ πριν επιχειρήσουν να κατακτήσουν το Μοντ Μπλαν: 10.000 ευρώ για τα έξοδα της επιχείρησής διάσωσης και 5.000 ευρώ για τα έξοδα της κηδείας. Η ιδέα ήταν ότι θα τους επιστρέφονται τα χρήματα μόνο όταν γυρίσουν πίσω σώοι και αβλαβείς. Μικρές κοινότητες όπως το Saint-Gervais δυσκολεύονται να επωμιστούν το οικονομικό βάρος τέτοιου είδους υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, εξηγεί ο Ραβανέλ.
Χρησιμοποιώντας αισθητήρες υψηλής τεχνολογίας και επίγειους σαρωτές λέιζερ, ο Ραβανέλ και οι συνάδελφοί του επιστήμονες μελετούν ακριβώς πώς κυμαίνεται η θερμοκρασία και πώς αντιδρά στο μόνιμο στρώμα πάγου που υπάρχει στις βουνοκορυφές. Αυτό το μόνιμο στρώμα πάγου πλέον θερμαίνεται και τελικά λιώνει καθώς αυξάνονται οι θερμοκρασίες. Τοποθετώντας αισθητήρες σε βαθιές γεωτρήσεις, οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το μόνιμο στρώμα πάγου των Γαλλικών Άλπεων θερμαίνεται κατά 1 έως 1,5 βαθμούς Κελσίου ανά δεκαετία.
Οι μελέτες σχετικά με την εξαφάνιση του μόνιμου πάγου έδειξαν ότι το θερμότερο νερό που παράγεται από το λιώσιμο του μόνιμου πάγου ή από τη βροχή και το λιώσιμο του χιονιού διεισδύει σε ψυχρότερες από αυτό βραχώδεις δομές. Έτσι, πίεση συσσωρεύεται και δημιουργεί ρωγμές στο βράχο, προκαλώντας καταπτώσεις βράχων και χιονοστιβάδες.
Στο Λευκό Όρος λιώνει πάγος 6.000 ετών
Ο γεωμορφολόγος μεταδίδει όσα έχει μάθει για τις Άλπεις καθώς ταξιδεύει μεταξύ Γαλλίας, Ελβετίας και Ιταλίας και παρουσιάζει τα ευρήματά του σε φυσιολάτρες, τοπικούς αξιωματούχους και σχολεία. Ο μετασχηματισμός των βουνών έχει μεγάλη σημασία για τα χιονοδρομικά κέντρα, τους ιδιοκτήτες ακινήτων, τους σχεδιαστές υποδομών αλλά και τους τουρίστες, επισημάνει ο Ραβανέλ.
Πρόσφατα, ο Ραβανέλ σύλλεξε πάγο από μια κορυφή του Μοντ Μπλαν, τον οποίο τα εργαστήρια του πανεπιστημίου υπολόγισαν ως τον παλαιότερο που έχει βρεθεί ποτέ στις περιοχές των Άλπεων: ηλικίας 6.250 ετών.
«Σε αυτόν τον πάγο βρίσκεται η μνήμη των προηγούμενων κλιμάτων», λέει. «Τώρα λιώνει, πράγμα που σημαίνει ότι το βουνό δεν είχε τόσο λίγο πάγο όσο τώρα για περισσότερα από 6.000 χρόνια. Αυτή είναι η κλιματική κρίση».
Με πληροφορίες από Smithsonian
