Ξημερώματα Κυριακής, 10 Σεπτεμβρίου 2017. Το ρολόι έδειχνε περίπου 01.45 π.μ. όταν το δεξαμενόπλοιο «ΑΓΙΑ ΖΩΝΗ ΙΙ», άρχισε να βυθίζεται νοτιοδυτικά της νησίδας Αταλάντης, στον Σαρωνικό Κόλπο, ενώ ήταν αγκυροβολημένο και φορτωμένο με 2.200 μετρικούς τόνους fuel oil και 370 μετρικούς τόνους marine gas oil.
Στις 03:00 π.μ. έφτασε το πρώτο περιπολικό σκάφος του λιμενικού και στις 05:30 π.μ. το πρώτο αντιρρυπαντικό της ίδιας υπηρεσίας. Στις 18:00 το απόγευμα η πετρελαιοκηλίδα είχε προχωρήσει έως τις ακτές Σελήνια και Κυνοσούρα.
Μέσα σε τρία εικοσιτετράωρα η πετρελαιοκηλίδα είχε επεκταθεί μέχρι τον Άγιο Κοσμά και τη Γλυφάδα.
Εστίες ρύπανσης εντοπίζονταν κατά μήκος όλης της ακτογραμμής μεταξύ Αλίμου και Γλυφάδας, ενώ επιβαρυμένα δείγματα βρέθηκαν ακόμη και στη Σαρωνίδα.
Όσο τα συνεργεία έμπαιναν στη μάχη της απορρύπανσης προσπαθώντας να περιορίσουν τη ζημιά, το υπουργείο Υγείας εξέδιδε διαδοχικές ανακοινώσεις απαγορεύοντας το κολύμπι στις εν λόγω περιοχές.
«Αν και θα πρέπει να δω πρώτα στοιχεία, ναι, θα μπορούσε να υπάρχει πρόβλημα. Ότι δεν έχει καθαρίσει ο βυθός είναι σίγουρο. Το ζήτημα είναι σε τι βαθμό εκτίθενται τα ψάρια που αλιεύουμε από εκεί. Είναι σοβαρό θέμα»
To περασμένο Σαββατοκύριακο, στο πρώτο μίνι καλοκαίρι της σεζόν, οι Αθηναίοι άρχισαν να επιστρέφουν μαζικά στις παραλίες.
Είχαν προηγηθεί οι διαβεβαιώσεις των αρχών δια στόματος του υφυπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Νεκτάριου Σαντορινιού, πως οι παραλίες είναι πλέον καθαρές αλλά και η παρουσίαση της σχετικής μελέτης του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ).
«Η περιπέτεια αυτή έχει λήξει» δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Σαντορινιός στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής ενώ σύμφωνα με τη μελέτη του ΕΛΚΕΘΕ που παρουσιάστηκε από τον εντεταλμενό ερευνητή Κωνσταντίνο Παρινό, δεν υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις από τη ρύπανση στη θάλασσα, τις παραλίες και τους θαλάσσιους οργανισμούς.
Σε τηλεφωνική συνομιλία που είχαμε με τον κ. Γιάννη Χατζηανέστη, διευθυντή Ερευνών του ΕΛΚΕΘΕ, μας είπε ότι «η ζημιά περιορίστηκε στο πρώτο τρίμηνο και στις ακτές. Στις έρευνες που έγιναν μετά το τρίμηνο, μετά τον Δεκέμβρη δηλαδή, δεν παρατηρήθηκε κάποιο πρόβλημα».
Όπως μας εξήγησε, «το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίστηκε στη Σαλαμίνα και σε κάποιες ακτές της Γλυφάδας, του Αλίμου και του Αγίου Κοσμά. Η ρύπανση έφτασε μέχρι τη Σαρωνίδα. Στις υπόλοιπες περιοχές είχε αυξηθεί μεν η συγκέντρωση, αλλά η επιβάρυνση ήταν μικρότερη και δεν κράτησε πολύ. Ήδη 15 μέρες μετά το ναυάγιο, οι μετρήσεις άρχισαν να δείχνουν πως η ρύπανση είχε περιοριστεί».
Ζητώντας του να μας αναλύσει την έκταση και το μέγεθος της μόλυνσης, ανέφερε πως σε εκείνο το τρίμηνο μεταξύ Σεπτέμβρη και Δεκέμβρη στις πληγείσες περιοχές του Σαρωνικού είχαν αυξηθεί οι συγκεντρώσεις υδρογονανθράκων πολύ πάνω από τα συνηθισμένα επίπεδα. «Οι φυσιολογικές τιμές μπορεί να είναι και μισό μικρογραμμάριο ανά λίτρο αλλά εμείς σε κάποιες περιοχές βρίσκαμε μέχρι και 1500. Ήταν εξαιρετικά μεγάλη η μόλυνση».
Μετά το τρίμηνο οι τιμές αυτές επανήλθαν στα φυσιολογικά επίπεδα κατά τον κ. Χατζηανέστη. «Όλες οι μετρήσεις που κάναμε από τον Δεκέμβριο μέχρι τα τέλη Μαρτίου έδειξαν ότι τα επίπεδα συγκεντρώσεων επανήλθαν σε φυσιολογικές τιμές.
»» Στον Σαρωνικό Κόλπο, συνεχίζει, «λέμε πως το φυσιολογικό όριο είναι μέχρι 20 μικρογραμμάρια γιατί η περιοχή έχει διάφορα άλλα θέματα. Δεν είναι και η καθαρότερη. Η μελέτη του ΕΛΚΕΘΕ, ωστόσο, αφορούσε μόνο τη μόλυνση από το δεξαμενόπλοιο και τις επιπτώσεις από το ατύχημα».
Όσο αφορά την πετρελαιοκηλίδα και την επιστροφή των Αθηναίων στις θάλασσες, ο ίδιος επιμένει πως «δεν υπάρχει πρόβλημα να πάει κάποιος να κολυμπήσει στο Σαρωνικό».
Πέρα από την επιφανειακή μόλυνση της θάλασσας από την πετρελαιοκηλίδα, μία σημαντική προέκταση της ρύπανσης είναι και τα πιθανά κατάλοιπα πετρελαιοειδών που μπορεί να έχουν κατακαθίσει στο βυθό. Αν ισχύει κάτι τέτοιο τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος να επηρεαστούν οι θαλάσσιοι οργανισμοί που ζουν και τρέφονται κοντά στον πυθμένα και κατ' επέκταση η τροφική αλυσίδα.
Σύμφωνα με το πόρισμα της έκθεσης του ΕΛΚΕΘΕ, όμως, «οι θαλάσσιοι οργανισμοί φαίνεται ότι δεν έχουν επηρεαστεί, ενώ δε βρέθηκαν ενδείξεις βιοσυσσώρευσης ρυπογόνων ουσιών που προέρχονται από το ναυάγιο. Σε ότι αφορά το θαλάσσιο πυθμένα, τόσο από τις υποβρύχιες βιντεοσκοπήσεις σε βάθη 3-20 m, και μήκος 25 χιλιομέτρων, όσο και από τα δείγματα ιζημάτων που συλλέχθηκαν σε επιλεγμένα σημεία σε μεγαλύτερα βάθη (έως 92 μέτρα) δε διαπιστώθηκε η ύπαρξη κατάλοιπων πετρελαιοειδών».
Την ίδια άποψη έχει και ο κ. Χατζηανέστης: «Φαίνεται πως το πετρέλαιο δεν πήγε στο βυθό. Όλες οι μετρήσεις και οι αναλύσεις που κάναμε δείχνουν αυτό το πράγμα. Αν είχε φτάσει στο βυθό θα επηρέαζε και τους οργανισμούς που ζουν εκεί».
Σχολιάζοντας τα αποτελέσματα της έκθεσης του ΕΛΚΕΘΕ, ο κ. Δημήτρης Κουρέτας, καθηγητής Τοξικολογίας και Φυσιολογίας Ζωικών Οργανισμών στο πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Τοξικολογίας, συμφωνεί πως η εξωτερική καθαριότητα που έγινε στο χώρο «φαίνεται να έχει αποδώσει και δεν υπάρχουν ρύποι στο επιφανειακό νερό».
Αυτό, όμως, που τον ανησυχεί όπως λέει, είναι το πετρέλαιο που έχει καθίσει στον πυθμένα γιατί εκεί δεν έγινε καμία προσπάθεια καθαρισμού.
«Σε πολλά τέτοια ατυχήματα έχουν βρεθεί άθικτα τα ιζήματα που κατακάθισαν από τους ρύπους ακόμη και δέκα χρόνια μετά. Γι αυτό το λόγο υπάρχει και μία ανησυχία για τα αλιεύματα που ζουν στον πυθμένα» εξηγεί ο κ. Κουρέτας και συνεχίζει: «Όσο αφορά την έκθεση του ΕΛΚΕΘΕ, δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα τα πρωτογενή δεδομένα από τις μετρήσεις στα αλιεύματα. Ξεκίνησαν και έκαναν διάφορες δειγματοληψίες για έξι μήνες και στο τέλος είπαν ότι οι βιοδείκτες των αλιευμάτων δείχνουν πως δεν υπάρχει πρόβλημα. Χωρίς, όμως, να δίνουν τιμές».
Όταν του ζητάω να μου το εξηγήσει λίγο περισσότερο, είναι σαφής: «Δεν έχουμε τα πρωτογενή δεδομένα. Αν υποθέσουμε δηλαδή, όπως λένε στο ΕΛΚΕΘΕ, ότι τώρα δεν υπάρχει πρόβλημα, τι συνέβαινε τον περασμένο Ιανουάριο ή τον Νοέμβριο; Τότε υπήρχε πρόβλημα; Επίσης, τι έχει γίνει με τους ανθρώπους που έφαγαν ψάρια από εκεί; Μήπως δεν τα δίνουν στη δημοσιότητα για να μη μπορέσουμε να τα συγκρίνουμε με όσα συνέβαιναν τους προηγούμενους μήνες; Γι' αυτό, λοιπόν, έχουν την υποχρέωση να τα δημοσιεύσουν και όχι να λένε απλώς ότι δεν υπάρχει πρόβλημα».
«Από τη δική σας εμπειρία θεωρείται ότι υπάρχει πρόβλημα;» τον ρωτάω. «Αν και θα πρέπει να δω τα στοιχεία πρώτα, ναι, θα μπορούσε να υπάρχει πρόβλημα. Ότι δεν έχει καθαρίσει ο βυθός είναι σίγουρο. Το ζήτημα είναι σε τι βαθμό εκτίθενται τα ψάρια που αλιεύουμε από εκεί. Είναι σοβαρό το θέμα» υποστηρίζει ο κ. Κουρέτας.
H WWF που δημοσίευσε και σχετική έκθεση για τη ρύπανση του Σαρωνικού τον περασμένο Δεκέμβριο, έχει καταθέσει, επίσης, μηνυτήρια αναφορά κατά παντός υπευθύνου επιμένοντας πως «πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι ευθύνες θα αποδοθούν με παραδειγματικό τρόπο και ότι μέσα από την εξονυχιστική ανάλυση των αιτιών θα βγούμε καλύτερα προετοιμασμένοι για να προλάβουμε ή να ελέγξουμε αντίστοιχα ατυχήματα στο μέλλον».
Από την πλευρά της Greenpeace, ο υπεύθυνος εκστρατειών του ελληνικού γραφείου της οργάνωσης, Δημήτρης Ιμπραήμ αναφέρει τα εξής: «Οι περιοχές που είχαν επιβαρυνθεί περισσότερο από την πετρελαιοκηλίδα βρίσκονται κυρίως στο Ελληνικό, τη Γλυφάδα και φυσικά την πολύπαθη Σαλαμίνα.
»»Τα ευχάριστα νέα που ανακοίνωσε το ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε οφείλονται κυρίως στη μικρή ποσότητα της διαρροής και τις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες και όχι στην αποτελεσματική αντιμετώπισή του περιστατικού από την Πολιτεία. Θα μπορούσαμε να πούμε ουδέν κακό αμιγές καλό, αλλά τι ακριβώς μας έχει διδάξει αυτή η παραλίγο οικολογική καταστροφή;
»» Ο Σαρωνικός συνεχίζει να επιβαρύνεται καθημερινά από πλοία αμφίβολης αξιοπλοΐας, ενώ την ίδια στιγμή σχεδιάζονται εξορύξεις υδρογονανθράκων σε μεγάλα βάθη στα παρθένα νερά του Ιονίου και της Κρήτης».
Συμπερασματικά λοιπόν, και σύμφωνα πάντα με τους αρμόδιους φορείς, φαίνεται πως τα νερά του Σαρωνικού έχουν καθαρίσει από το πετρέλαιο και οι Αθηναίοι μπορούν να συνεχίσουν και αυτό το καλοκαίρι να κολυμπούν στα νερά του χωρίς να ανησυχούν για τυχόν επιπτώσεις στην υγεία τους.
Φυσικά, αυτό που μένει να διαπιστωθεί είναι αν όντως έχουν κατακαθίσει ιζήματα στο βυθό και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για ψάρια που αλιεύονται εκεί και στη συνέχεια φτάνουν στο τραπέζι μας.
Πάντως, κλισέ ή όχι, το σημαντικότερο απ' όλα είναι αυτή η παραλίγο οικολογική καταστροφή να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε κάτι που θα έπρεπε να ξέρουμε από καιρό: πόσο εύθραυστο είναι το περιβάλλον και πόσο πολύ χρειάζεται την προστασία και τη διαρκή επαγρύπνησή μας. Ας μην το παίρνουμε λοιπόν ως δεδομένο.
