«Η Flow βοηθά τη συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων να βελτιώσουν την κατάθλιψή τους» αναφέρεται στο τελευταίο e-mail της Flow Neuroscience, μιας εταιρείας με έδρα τη Σουηδία, η οποία έχει γίνει πρωτοσέλιδο τον τελευταίο χρόνο με αυτό που περιγράφει ως «καινοτόμο θεραπεία διέγερσης του εγκεφάλου», την οποία οι ασθενείς μπορούν να χρησιμοποιούν στο σπίτι τους.
Οι χρήστες του Flow λαμβάνουν ένα ακουστικό που παρέχει μικρούς ηλεκτρικούς παλμούς σε μια περιοχή στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται ραχιαίος προμετωπιαίος φλοιός, ο οποίος συνδέεται με τη λήψη αποφάσεων, τα κίνητρα, τον προγραμματισμό και τη μνήμη εργασίας, λειτουργίες που μειώνονται στην κατάθλιψη.
Σύμφωνα με τον Alex O'Neill-Kerr, επισκέπτη καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Νορθάμπτον και ψυχίατρο που ειδικεύεται στις θεραπείες νευροδιαμόρφωσης για την κατάθλιψη, η ιδέα προκύπτει από έρευνες που έδειξαν ότι τα συμπτώματα της κατάθλιψης συνδέονται με τη μειωμένη συνδεσιμότητα μεταξύ των νευρώνων στη μία πλευρά του εγκεφάλου. Επισημαίνει μελέτες που χρησιμοποιούν μια μορφή απεικόνισης του εγκεφάλου που ονομάζεται τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), οι οποίες έχουν δείξει μια ευδιάκριτη ανισορροπία στα πρότυπα του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται η γλυκόζη από τους εγκεφάλους των καταθλιπτικών ατόμων σε σύγκριση με τα μη καταθλιπτικά άτομα.
«Μπορείτε να κοιτάξετε έναν μη καταθλιπτικό εγκέφαλο και η χρήση της γλυκόζης είναι ίση και στις δύο πλευρές, από μπροστά προς τα πίσω, το ίδιο», λέει. «Αν κοιτάξετε έναν καταθλιπτικό εγκέφαλο, η αριστερή πλευρά φαίνεται να μην κάνει τίποτα. Δεν φαίνεται να υπάρχει καμία δραστηριότητα, ενώ στη δεξιά πλευρά, υπάρχει συχνά υπερδραστηριότητα. Έτσι, άρχισε να δημιουργείται η ιδέα ότι η κατάθλιψη έχει να κάνει με αποσυνδεδεμένους νευρώνες στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου και ότι ίσως θα μπορούσαμε να βρούμε κάτι για να το διορθώσουμε αυτό» εξηγεί ο Alex O'Neill-Kerr.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτό οδήγησε σε έναν τομέα θεραπείας γνωστό ως επαναλαμβανόμενη διακρανιακή μαγνητική διέγερση (rTMS), η οποία χρησιμοποιεί μαγνητικά πεδία για την ταυτόχρονη διέγερση της αριστερής πλευράς του εγκεφάλου ενώ αναστέλλει τη δεξιά.
Στις ΗΠΑ, οι συσκευές και τα πρωτόκολλα rTMS έχουν λάβει κανονιστική έγκριση για την κατάθλιψη και έχουν δείξει σταθερή αποτελεσματικότητα σε κλινικές δοκιμές σε ένα εύρος ασθενών, από ήπια έως σοβαρή νόσο. Ενώ το rTMS χρησιμοποιείται πλέον ευρέως σε πολλές χώρες, η χρήση του παραμένει περιορισμένη στο Ηνωμένο Βασίλειο λόγω του κόστους που συνεπάγεται η αγορά των απαιτούμενων μηχανημάτων και η δημιουργία ειδικών κέντρων θεραπείας.
«Το NHS έχει δυστυχώς μείνει πολύ πίσω από τις ΗΠΑ και τον Καναδά όσον αφορά το rTMS, το οποίο είναι τουλάχιστον εξίσου αποτελεσματικό με τα αντικαταθλιπτικά, αν όχι περισσότερο» λέει η Camilla Nord, η οποία διευθύνει το Εργαστήριο Νευροεπιστημών Ψυχικής Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge. «Αλλά πρέπει να γίνεται στην κλινική από εκπαιδευμένο τεχνικό ή νοσηλευτή» σημειώνει.
Ύφεση των συμπτωμάτων κατάθλιψης σε κλινική δοκιμή φάσης 2
Η τεχνολογία της Flow αποτελεί παράδειγμα μιας συναφούς τεχνολογίας που ονομάζεται διακρανιακή διέγερση συνεχούς ρεύματος (tDCS), η οποία επιχειρεί να επιτύχει παρόμοιο αποτέλεσμα με το rTMS, αλλά μέσω της εφαρμογής χαμηλού επιπέδου ηλεκτρικών ρευμάτων στον εγκέφαλο αντί για μαγνητικά πεδία. Επειδή αυτό είναι ασφαλέστερο, μπορεί να χορηγείται από τους ίδιους τους ασθενείς στο σπίτι τους, καθιστώντας το πολύ πιο αποδοτικό από πλευράς κόστους.
Η Flow Neuroscience δήλωσε στον Observer ότι περισσότεροι από 400 ασθενείς του NHS έχουν λάβει Flow μέχρι σήμερα, ενώ η θεραπεία προσφέρεται σε ασθενείς στο Νορθχαμπτονσάιρ, το Λέστερσιρ και το δυτικό Λονδίνο. Δεκαπέντε άλλα ιδρύματα του NHS συζητούν με την εταιρεία για τη δημιουργία των δικών τους προγραμμάτων Flow.
Τον Οκτώβριο του 2024, μια κλινική δοκιμή φάσης 2 σε 174 ασθενείς με κατάθλιψη, η οποία χρηματοδοτήθηκε από την εταιρεία, ανέφερε σαφή οφέλη. Στα αποτελέσματα που παρουσιάστηκαν λεπτομερώς στο περιοδικό Nature Medicine, το 45% των ασθενών που έλαβαν ενεργή θεραπεία με τη συσκευή Flow παρουσίασαν ύφεση των συμπτωμάτων τους σε διάστημα 10 εβδομάδων, σε σύγκριση με το 22% εκείνων που έλαβαν μια ανενεργή έκδοση της συσκευής ως εικονικό φάρμακο. Το εύρημα αυτό προωθήθηκε έντονα από την εταιρεία, η οποία το χαρακτήρισε «πρωτοποριακό» στη σελίδα της στο Instagram.
Ωστόσο, η Nord και άλλοι ανεξάρτητοι ερευνητές ψυχικής υγείας λένε ότι υπάρχουν ακόμη ορισμένα βασικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν, τόσο όσον αφορά τη συνολική αποτελεσματικότητα του tDCS ως θεραπεία, όσο και τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί καλύτερα στο πλαίσιο του NHS.
Αποκλίνουσες έρευνες για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας
Σε όλες τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης και τα διαδικτυακά φόρουμ -από το Reddit και το Mumsnet μέχρι μια ομάδα στο Facebook που δημιουργήθηκε από τη Flow Neuroscience- υπάρχουν πολυάριθμες ιστορίες ανθρώπων που περιγράφουν πώς η θεραπεία βοήθησε τα συμπτώματά τους.
Ο Frank Padberg, καθηγητής ψυχιατρικής και ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο LMU του Μονάχου, έχει μελετήσει το tDCS και λέει ότι δεν πρέπει να απορρίψουμε αυτές τις ανεκδοτολογικές αναφορές, αλλά λέει ότι είναι δύσκολο να αξιολογήσουμε μια τεχνολογία με βάση μεμονωμένες ιστορίες.
«Είναι ένα διαδεδομένο φαινόμενο στην ιατρική ότι μεμονωμένοι άνθρωποι αναφέρουν εντυπωσιακές θεραπευτικές εμπειρίες» υποστηρίζει ο Padberg. «Στην κατάθλιψη, υπάρχει ιδιαίτερα ισχυρή ανταπόκριση στο εικονικό φάρμακο και περίπου το 30-40% των ανθρώπων που ζουν με κατάθλιψη ανταποκρίνονται σε εικονικό φάρμακο. Οι αντιδράσεις αυτές ενισχύονται από τις προσδοκίες και γνωρίζουμε ότι είναι υψηλότερες με τις νέες τεχνολογίες» σημειώνει.
Ο περίπλοκος παράγοντας, όπως εξηγούν τόσο ο Padberg όσο και η Nord, είναι ότι ενώ η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Medicine και χρηματοδοτήθηκε από τη Flow ανέφερε θετικά αποτελέσματα, άλλες ανεξάρτητες κλινικές δοκιμές tDCS για την κατάθλιψη έχουν βρει αμελητέα οφέλη.
Όταν ο ίδιος ο Padberg ηγήθηκε μιας μικρότερης δοκιμής έξι εβδομάδων για τη θεραπεία με tDCS το 2023, δεν διαπίστωσε σημαντική μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων μεταξύ ενεργών και ανενεργών συσκευών tDCS. Μια άλλη δοκιμή tDCS διάρκειας έξι εβδομάδων, που δημοσιεύθηκε από ερευνητές στο Σάο Πάολο τον Ιανουάριο του περασμένου έτους, ανέφερε παρόμοια ευρήματα.
«Είδα την καμπάνια της Flow Neuroscience και τη βρήκα λίγο υπερβολικά σίγουρη για την ερμηνεία των πρόσφατων ευρημάτων. Η δοκιμή είναι σαφώς σημαντική, αλλά χρηματοδοτήθηκε από τη Flow, ενώ αυτές οι άλλες δύο δοκιμές δεν χρηματοδοτήθηκαν από τη βιομηχανία. Τα συνολικά μικτά ευρήματα μπορεί απλώς να αντικατοπτρίζουν ότι το tDCS δεν είναι μια ιδιαίτερα αποτελεσματική παρέμβαση» λέει ο Padberg.
Η Nord επισημαίνει ότι το συνολικό μοτίβο των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τις κλινικές δοκιμές τα τελευταία επτά χρόνια ήταν περιέργως ανάμεικτο. Ίσως εξαιτίας αυτού, η Υπηρεσία Προηγμένων Παρεμβάσεων του Dundee, μια κλινική του NHS Scotland που παρέχει εξειδικευμένη θεραπεία σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη και Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, δημοσίευσε μια κάπως αποθαρρυντική αξιολόγηση τον Οκτώβριο του 2023.
«Με βάση τα δημοσιευμένα στοιχεία, δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι το tDCS είναι μια χρήσιμη θεραπεία για ασθενείς με οτιδήποτε άλλο εκτός από ήπια κατάθλιψη», ανέφερε στην αξιολόγησή της η κλινική.
Με πληροφορίες από Guardian
