Σε γενικές γραμμές ο Βρετανός γιατρός Chris van Tulleken ακολουθεί μια ισορροπημένη διατροφή και μόνο το 20% - 30% των τροφών του ανήκουν στα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα.
Για να διαπιστώσει όμως τις συνέπειες στην υγεία του, αποφάσισε να κάνει ένα πείραμα πάνω στον ίδιο του τον εαυτό και για έναν ολόκληρο μήνα τρφόταν κατά 80% υπερεπεξεργασμένες τροφές. Μπορεί να φαντάζει τολμηρό ή υπερβολικό εγχείρημα αλλά ένας στους πέντε στο Ηνωμένο Βασίλειο ακολουθούν παρόμοια καθημερινή διατροφή.
Τα τρόφιμα κατηγοριοποιούνται ως μη επεξεργασμένα - ελάχιστα επεξεργασμένα (π.χ απλές τομάτες), επεξεργασμένα (τομάτες σε κονσέρβα) και υπερεπεξεργασμένα (έτοιμη σάλτσα τομάτας). Αν μία δίαιτα με πολλά σκευάσματα της τρίτης κατηγορίας δεν συνίσταται, η περιστασιακή κατανάλωσή τους δεν αυξάνει τους κινδύνους για την υγεία, εξηγεί η διαιτολόγος Ro Huntriss.
Προς το παρόν δεν έχει γίνει εκτεταμένη έρευνα για την επίδραση των τροφίμων αυτών στους οργανισμούς μας, ιδίως μεταξύ παιδιών και εφήβων που τρώνε, κατά μέσο όρο, αναλογικά μεγαλύτερες ποσότητες από τους ενήλικες.
Όμως σχεδόν η μισή από την ενέργεια που εξασφαλίζεται μέσω φαγητού στη Βρετανία προέρχεται από τέτοια προϊόντα και υπάρχει έντονη ανησυχία πως αυτού του είδους η διατροφή ωθεί τους ανθρώπους να καταναλώνουν περισσότερες θερμίδες και να μπαίνουν στο φάσμα της παχυσαρκίας. Ένας στους τέσσερις ενήλικες στη Βρετανία είναι υπέρβαρος, καθώς και ένα στα πέντε παιδιά ηλικίας 10 έως 11 ετών.
«Ήθελα να δω τι αντίκτυπο θα είχε πάνω μου μία δίαιτα με πολλά υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα», εξηγεί ο Δρ. Chris Van Tulleken, παρουσιαστής του ντοκιμαντέρ του BBC What are we Feeding our Kids? (Τι ταΐζουμε τα παιδιά μας;)
Για το πείραμα, ο Tulleken αύξησε το ημερήσιο ποσοστό τέτοιων τροφών στο διαιτολόγιό του από το 30% στο 80% για τέσσερις εβδομάδες. Μετά από έναν μήνα, ανέφερε αίσθημα καψίματος στο στομάχι, νωχελικότητα, κακή ποιότητα ύπνου, χαμηλή λίμπιντο και πιο συχνά αρνητικά συναισθήματα. «Ένιωθα δέκα χρόνια πιο μεγάλος. Δεν συνειδητοποίησα ότι οφειλόταν στο φαγητό μέχρι που σταμάτησα αυτή τη δίαιτα». Πήρε εφτά κιλά σε τέσσερις εβδομάδες.
Σαρώσεις της εγκεφαλικής του δραστηριότητας έδειξαν πως περιοχές που ήταν υπεύθυνες για το αίσθημα της ανταμοιβής, είχαν συνδεθεί με άλλες που ευθύνονται για τις επαναληπτικές, «αυτόματες» συμπεριφορές. «Το να τρέφομαι με υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι κάτι που απλά μου λέει ο εγκέφαλός μου να το κάνω, χωρίς εγώ να το θέλω», λέει, σχολιάζοντας πως η αντίδρασή του ήταν παρόμοια με αυτή σε ουσίες που θεωρούνται εθιστικές, όπως ο καπνός, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά.
Οι αλλαγές στην εγκεφαλική δραστηριότητα δεν ήταν μόνιμες αλλά «αν μπορεί να το κάνει αυτό, μέσα σε τέσσερις εβδομάδες στον 42χρονο εγκέφαλό μου, τι κάνει στα αναπτυσσόμενα μυαλά των παιδιών μας», σχολιάζει. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς γιατί τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα έχουν αυτή την επίδραση, αλλά ο Tulleken εκτιμά πως για αυτό ευθύνεται ο συνδυασμός του τρόπου κατανάλωσης με το περιεχόμενό τους.
Πόσο τρώμε
Ο Δρ. Tulleken μιλά με έναν από τους έμπειρους ερευνητές του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας, τον Δρ. Kevin Hall που συνέκρινε δύο διαφορετικές δίαιετες με ίδια ποσοστά λίπους, ζάχαρης, αλατιού και φυτικών ινών. Η μία αποτελείτο από μη επεξεργασμένα τρόφιμα και η άλλη από 80% υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα. Οι συμμετέχοντες και των δύο ομάδων είχαν απεριόριστη πρόσβαση σε τρόφιμα και σταματούσαν να τρώνε μόνο όταν το ήθελαν.
Η έρευνά του κατέδειξε ότι τα άτομα που έτρωγαν κατά κύριο λόγο υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, κατανάλωναν, κατά μέσο όρο, περίπου 500 επιπλέον θερμίδες σε ημερήσια βάση, παίρνοντας ένα κιλό μέσα σε δύο εβδομάδες.
Οι εξετάσεις αίματος που τους έγιναν, έδειξαν μία αύξηση του επιπέδου της ορμόνης που είναι υπεύθυνη για την πείνα και μείωση της ορμόνης που μας κάνει να αισθανόμαστε «πλήρεις» όταν έχουμε φάει αρκετά.
Τα ευρήματα αυτά είναι συνεπή με την προσωπική εμπειρία του Tulleken. Η «ορμόνη της πείνας» είχε αυξηθεί κατά 30% στο δικό του πείραμα και αυτό ίσως «ενθάρρυνε» την κατανάλωση.
Ο Hall παρατήρησε ακόμα πως οι συμμετέχοντες που κατανάλωναν υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, έτρωγαν πιο γρήγορα από τους άλλους με τα ελάχιστα επεξεργασμένα τρόφιμα - γεγονός που ενδεχομένως συνέβαλε στην κατανάλωση περισσότερων θερμίδων. Και ο Tulleken παρατήρησε κάτι αντίστοιχο: «είναι τόσο εύκολο να τα μασήσεις και να τα καταπιείς».
Προηγούμενες μελέτες καταδεικνύουν πως το να τρώει κανείς αργά, μειώνει το αίσθημα της πείνας.
«Ήταν πολύ δύσκολο να σταματήσω να τρώω»
«Έπιασα τον εαυτό μου να αναζητά φαγητό πολύ πιο συχνά», λέει ο Tulleken. Έρευνες έχουν στο παρελθόν δείξει πως η κατανάλωση ορισμένων φαγητών όπως υπερ-επεξεργασμένες πίτσες, σοκολάτες, πατατάκια και κέικ μπορούν να προκαλέσουν έντονη επιθυμία, έλλειψη ελέγχου για τις ποσότητες και αδυναμία «φρένου».
Υπάρχουν αποδείξεις πως τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες και λίπος (όπως πολλά υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα) μπορούν να ενεργοποιήσουν κέντρα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την ανταμοιβή, τα συναισθήματα και την κινητοποίηση. Μελέτες σε απεικονίσεις εγκεφάλων καταδεικνύουν ότι όσο πιο συχνά «ανταμείβεται» κάποιος με τρόφιμα, τόσο πιο πολύ χρειάζεται να καταναλώσει για να διατηρήσει το επίπεδο απόλαυσης.
Πολλά υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα έχουν αναπτυχθεί, παρασκευαστεί και δοκιμαστεί από ομάδες ελέγχου, ώστε να γίνουν γευστικά «άψογα». Η γεύση, το επίπεδο αλατιού, η αίσθηση πληρότητας - ακόμα και ο ήχος που κάνουν στο στόμα, έχουν γίνει αντικείμενο μελέτης και βελτιστοποίησης.
«Δεν νομίζω ότι κανείς σε οποιαδήποτε εταιρεία τροφίμων έχει πρόθεση να παχύνει τους ανθρώπους», λέει ο Δρ. Tulleken. «Η παρενέργεια του πραγματικά νόστιμου φαγητού είναι πως είναι δύσκολο να σταματήσει κανείς να τρώει».
Με πληροφορίες από BBC
