Ο Benjamin Stepp, βετεράνος του Πολέμου στο Ιράκ, βρισκόταν στην τάξη των μεταπτυχιακών σπουδών του, προσπαθώντας να συγκεντρωθεί στη διάλεξη που δινόταν. Κανείς από τους συμφοιτητές ή έστω ο καθηγητής του δεν μπορούσαν να ξέρουν ότι υπέφερε σιωπηλά. Το ήξερε όμως το σκυλί του, η Arleigh. Αισθάνθηκε την απόγνωση του και χώθηκε στην αγκαλιά του. "Έπρεπε να βγω από την τάξη. Και βγήκαμε. Ηρέμησα. Πήραμε ανάσα", λέει ο 37χρονος Stepp.
Κατά τη διάρκεια των δύο εκστρατειών του στο Ιράκ, ο βετεράνος επέζησε από ένα σοβαρότατο χειρουργείο στον εγκέφαλο, μετά από τραύμα που υπέστη στο κρανίο και άλλα τόσα χειρουργεία στο πόδι. Τον περισσότερο καιρό υποφέρει από τρομακτικούς πόνους στα πόδια και την πλάτη και όπως λέει από τον πόλεμο γύρισε με ένα απερίγραπτο αίσθημα θυμού, το οποίο εκδηλώνεται σε χρόνο ανύποπτο. "Ο θυμός μας κράτησε ζωντανούς εκεί", λέει ο ίδιος. Τώρα, όμως, που επέστρεψε αυτό το αίσθημα οργής δεν τον εξυπηρετεί πουθενά. Και η Arleigh, που είναι διασταύρωση λαμπραντόρ και γκόλντεν ριτρίβερ, τον βοηθά να αποβάλλει τον θυμό και να ξεπεράσει αυτή την πραγματικά δύσκολη φάση της ζωής του.
Δεν είναι τυχαίο που οι άνθρωποι επέλεξαν τα σκυλιά ως κατοικίδιους συντρόφους, ακριβώς για την ποιότητα τους στο να δημιουργούν συναισθηματικούς δεσμούς με το ανθρώπινο είδος.
Το σκυλί ήταν ένα δώρο στον Stepp από τη μη κερδοσκοπική οργάνωση "K9s For Warriors" που εκπαιδεύει σκύλους για βετεράνους, ακριβώς για να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν το μετατραυματικό στρες, συνέπεια της συμμετοχής στις πολεμικές επιχειρήσεις του Ιράκ. Και η αλήθεια είναι πως πρόκειται για έναν σκύλο εκπαιδευμένο στο να οσμίζεται την απόγνωση και τις αγχώδεις κρίσεις, λίγο πριν εκδηλωθούν, εκπαιδευμένο στο να στέλνει σήματα στον ιδιοκτήτη για το πώς να ανακτήσει τον έλεγχο της αναπνοής του και για να τον βοηθήσει να ηρεμήσει.
Τόσο οι ιδιοκτήτες κατοικιδίων όσo και οι εκπαιδευτές εδώ και χρόνια γνωρίζουν την ικανότητα των σκύλων να αντιλαμβάνονται και να συναισθάνονται τα ανθρώπινα αισθήματα. Τα τελευταία 10 χρόνια, οι ερευνητές έχουν εμβαθύνει πολύ στην ανάλυση του πλέγματος των συναισθημάτων -αρνητικών και θετικών- που μοιράζονται άνθρωποι και ζώα, εξηγεί η Natalia Albuquerque, ερευνήτρια της γνωστικής αντίληψης των ζώων στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο στη Βραζιλία και συνεργαζόμενη με το Πανεπιστήμιο Λίνκολν της Αγγλίας.
Ο τρόπος με τον οποίο εξαπλώνονται τα συναισθήματα αυτά μεταξύ ανθρώπων και ζώων -κάτι που οι επιστήμονες αποκαλούν συναισθηματική επιδημία- είναι ένα ζωτικό κομμάτι έρευνας των επιστημών. Γι' αυτό και υπάρχουν ακόμη πολλά αναπάντητα ερωτήματα, εξηγεί η Albuquerque. Μέχρι σήμερα, οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα χοιρίδια άγχονται όταν αντιλαμβάνονται ότι άλλα χοιρίδια βρίσκονται σε συνθήκες αιχμαλωσίας, ενώ τα άλογα φαίνεται ότι ανταποκρίνονται διαφορετικά σε ανθρώπους που τους χαμογελούν και διαφορετικά σε όσους εμφανίζουν βίαιες συμπεριφορές. Ακόμη και μία αλλαγή στην έκφραση του προσώπου ενός ανθρώπου είναι αρκετή για να αυξήσει τους καρδιακούς παλμούς ενός αλόγου.
Άλλες έρευνες έχουν αποδείξει ότι σκύλοι και άνθρωποι έχουν παρόμοιες αντιδράσεις στον χαρακτηριστικό ήχο του κλάματος ενός μωρού. Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου πειράματος, οι επιστήμονες έβαλαν 75 σκύλους και 74 ανθρώπους να ακούσουν τρεις διαφορετικούς ήχους για περίπου 10 λεπτά: ένα μωρό κλαίει, ένα μωρό να προσπαθεί να μιλήσει και τον γνώριμο ήχο του ραδιοφωνικού φάσματος, όταν αναζητούμε έναν σταθμό. Στόχος ήταν να ελεγχθεί το επίπεδο κορτιζόλης, ως ένδειξη εκδήλωσης άγχους σε καθένα από τα ηχητικά ερεθίσματα.
Το αποτέλεσμα; Ούτε οι άνθρωποι ούτε οι σκύλοι -τα επίπεδα κορτιζόλής τους, για την ακρίβεια- έδειξαν ότι αγχώθηκαν με το άκουσμα ενός μωρού που μιλούσε ή με τους ήχους του ραδιοφωνικού φάσματος, αν και το τελευταίο, οι άνθρωποι είχαν τη δυνατότητα να το περιγράψουν ως δυσάρεστο ήχο στ' αυτιά τους. Και η γλώσσα του σώματος των σκύλων είχε κάτι να πει γι' αυτόν τον ήχο: κατέβασαν τα αυτιά σε μια προσπάθεια να μην φτάνει στους ακουστικούς πόρους τους αυτός ο καθόλου ευχάριστος ήχος. Ωστόσο, το άκουσμα του κλάματος ενός μωρού προξένησε μία δραστική αντίδραση τόσο στους ανθρώπους όσο και στα σκυλιά: τα επίπεδα κορτιζόλης εκτοξεύθηκαν. Τα σκυλιά απάντησαν με χαρακτηριστικό κούνημα της ουράς, μία αντίδραση που ο Ted Ruffman, μελετητής, συγγραφέας και καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Otago στη Νέα Ζηλανδία, περιγράφει ως συναίσθηση κατώτερου επιπέδου.
Σύμφωνα με τον ίδιο "η συναισθηματική μόλυνση είναι μία πρωτόγονη μορφή ενσυναίσθησης. Όπως λέει, δεν είναι τυχαίο που οι άνθρωποι επέλεξαν τα σκυλιά ως κατοικίδιους συντρόφους, ακριβώς για την ποιότητα τους στο να δημιουργούν συναισθηματικούς δεσμούς με το ανθρώπινο είδος. Επίσης, οι σκύλοι φαίνεται ότι εκδηλώνουν τέτοιου είδους συναισθητικές συμπεριφορές προς άλλους σκύλους, ειδικά σκύλους που γνωρίζουν.
Σε μία πρόσφατη μελέτη, 16 ζευγάρια σκύλων, καθένα εκ των οποίων είχε ζήσει κάτω από την ίδια στέγη με κάποιο άλλο, εγιναν μέρος ενός πειράματος στη Βιέννη. Ο ένας από τους δύο σκύλους οδηγήθηκε σε διαφορετικό δωμάτιο και ο άλλος έμεινε πίσω να ακούει ένα είδος γρυλίσματος που προειδοποιούσε για κίνδυνο ή τουλάχιστον για μία αγχώδη εμπειρία. Το αποτέλεσμα ήταν ο σκύλος που είχε μείνει πίσω να αναζητήσει αμέσως τον σύντροφο του και να βρεθεί δίπλα του. Κατά τον ίδιο τρόπο, τα σκυλιά που άκουσαν αυτόν τον ήχο -ειδικά αν ήταν ηχογραφημένο το γάβγισμα του συντρόφου τους- παρουσίασαν αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, ένδειξη άγχους για την κατάσταση που βίωναν.
Αυτή η ικανότητα των σκύλων να αισθάνονται και να ανταποκρίνονται σε συναισθήματα έχει βοηθήσει ανθρώπους σαν τον Stepp που υποφέρουν από αγχώδεις διαταραχές και μετατραυματικό στρες. Όπως εξηγεί ο ίδιος, από το 2015 που πήρε την Arleigh στο σπίτι, εκείνη δέθηκε μαζί του πολύ γρήγορα και με το που αντιλαμβάνεται ότι τα επίπεδα άγχους του ετοιμάζονται να εκραγούν, προσπαθεί να του αποσπάσει την προσοχή για να τον ηρεμήσει. Όπως λέει, αυτό που παθαίνει, αυτές οι εκρήξεις θυμού βιώνονται εσωτερικά, οι γύρω του δεν μπορούν να τις καταλάβουν. Μπορεί, όμως να τις αντιληφθεί το σκυλί. Το να προσπαθεί να του αποσπάσει την προσοχή είναι μια διαδικασία σε εξέλιξη: με το που καταλάβει ότι εκείνος πονάει ή βρίσκεται σε απόγνωση, θα ακουμπήσει την πατούσα της στο πόδι του. Αν εκείνος δεν αντιδράσει καθόλου, που σημαίνει ότι βρίσκεται εν τω μέσω μιας κρίσης πανικού, θα χώσει το κεφάλι της στην αγκαλιά του. Αν εκείνος εξακολουθεί να μην ανταποκρίνεται, θα σταθεί όρθια και θα ακουμπήσει τις πατούσες της στους ώμους της, ακριβώς όπως θα έκανε ένας άνθρωπος που προσπαθεί να καθησυχάσει έναν άλλον...
Όσο εκείνος θα προσπαθεί να ελέγξει την αναπνοή του και με τεχνικές που του έχει διδάξει ο ψυχολόγος να ελέγξει την κρίση άγχους, εκείνη θα είναι δίπλα του. Θα απομακρυνθεί μόνο όταν νιώσει ότι το αρνητικό συναίσθημα που έχει καταβάλλει τον ιδιοκτήτή της έχει αρχίσει να υποχωρεί. Έχοντας την Arleigh στο πλευρό του εδώ και δύο χρόνια, ο Stepp λέει ότι έχει καταφέρει να ελέγξει τόσο τις κρίσεις πανικού, όσο και την οργή με την οποία γύρισε από το Ιράκ. Εξαρτάται πλέον λιγότερο από τα ψυχοφάρμακα και αυτό το οφείλει σ' εκείνη.
Αυτή την ανταλλαγή και μετάδοση συναισθημάτων τη γνωρίζει καλύτερα από τον καθένα ο Brad Hibbard, ιδιοκτήτης ενός κέντρου εκπαίδευσης σκύλων για τυφλούς και βετεράνους πολέμους. Ξέρει ότι το να έχει ο σκύλος - οδηγός αυτοπεποίθηση δεν είναι μόνο μέρος της εκπαίδευσής του, αλλά ο τρόπος που θα μεταδώσει αυτή την αυτοπεποίθηση στο χέρι που κρατάει το λουρί του... "Έχω δει αυτό το συναίσθημα να μεταφέρεται απευθείας από τον σκύλο στον ιδιοκτήτη", λέει και αυτό είναι το πιο ανθρώπινο - σκυλίσιο συναίσθημα που μπορεί να μοιραστούν τα δύο είδη...
Με στοιχεία από New York Times
