Το 2003, ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ιολογίας στο νοσοκομείο Charité Κριστιάν Ντρόστεν ήταν ένας από τους πρώτους επιστήμονες που αναγνώρισαν τον θανατηφόρο ιό SARS.
Τώρα, ως επικεφαλής του εργαστηρίου αναφοράς για τους κορωνοϊούς, είναι ο κορυφαίος ειδικός, σύμβουλος και καθοδηγός της γερμανικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της νέας πανδημίας. Σε αποκλειστική συνέντευξή του στον Guardian, ο Ντρόστεν παραδέχεται πως φοβάται ένα δεύτερο, θανατηφόρο κύμα του ιού ενώ το «παράδοξο της πρόληψης» τον κρατά ξάπγρυπνο τα βράδια.
Με αφορμή την σταδιακή άρση των μέτρων που ξεκινά σήμερα στην Γερμανία, ο Ντρόστεν εξηγεί: «Αυτή τη στιγμή βλέπουμε μισο-άδειες τις ΜΕΘ στην χώρα. Αυτό οφείλεται στο ότι ξεκινήσαμε νωρίς τα τεστ και σε μεγάλη κλίμακα, σταματώντας την επιδημία δηλαδή φέραμε τον δείκτη R0 κάτω από τη μονάδα. Τώρα ξεκινά το παράδοξο της πρόληψης - οι άνθρωποι λένε ότι το παρακάναμε, υπάρχει πολιτική και οικονομική πίεση να επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Το ομοσπονδιακό σχέδιο είναι να αρθεί ελαφρώς το lockdown αλλά επειδή τα γερμανικά κρατίδια θέτουν τους δικούς τους κανόνες, φοβάμαι ότι θα δούμε μεγάλη "δημιουργικότητα" στην ερμηνεία του πλάνου. Και ανησυχώ πως ο δείκτης R0 θα αρχίσει και πάλι να ανεβαίνει, προκαλώντας δεύτερο κύμα».
Αν το lockdown κρατούσε περισσότερο, θα μπορούσε να εξαλειφθεί η νόσος;
Μία ομάδα που προσομοιάζει μοντέλα στην Γερμανία, προτείνει πως με την παράταση της καραντίνας για μερικές ακόμη εβδομάδες, θα μπορούσαμε πραγματικά να «συμπιέσουμε» την κυκλοφορία του ιού σε σημαντικό βαθμό, μειώνοντας τον δείκτη R0 κάτω από το 0,2 (σ.σ κοινώς μόλις ένα νέο κρούσμα μόλυνσης για κάθε πέντε υφιστάμενα). Τείνω να συμφωνήσω αλλά δεν έχω αποφασίσει εντελώς. Ο δείκτης αυτός είναι απλώς ένας μέσος όρος, μια ένδειξη. Δεν λέει τίποτα για θύλακες υψηλού φορτίου όπως τα γηροκομεία, όπου θα μας πάρει περισσότερο χρόνο να εξαλείψουμε την νόσο και από όπου θα μπορούσαμε να ξαναδούμε μια ταχύτατη, νέα έξαρση ακόμα κι αν παρατείναμε το lockdown.
Αν προκύψει νέα έξαρση, θα μπορούσε να περιοριστεί;
«Ναι, αλλά δεν μπορεί να γίνει μόνο με μεθόδους ιχνηλάτησης. Τώρα έχουμε αποδείξεις ότι περισσότερες από τις μισές μολύνσεις σημειώνονται πριν ο φορέας που μεταδίδει τον ιό αναπτύξει συμπτώματα. Οι άνθρωποι τον μεταδίδουν δύο ημέρες νωρίτερα. Αυτό σημαίνει ότι όσοι έχουν αναλάβει την ιχνηλάτηση βάσει των ασθενών, αγωνίζονται απέναντι στον χρόνο. Χρειάζονται βοήθεια για να εντοπίσουν όλους όσοι πιθανώς εκτέθηκαν, το συντομότερο δυνατό. Αυτό απαιτεί ηλεκτρονική ιχνηλάτηση επαφών.
Πόσο κοντά είμαστε στην ανοσία της αγέλης;
«Για να επιτευχθεί η ανοσία της αγέλης χρειαζόμαστε ένα 60%-70% του πληθυσμού να φέρει αντισώματα του ιού. Τα αποτελέσματα των τεστ αντισωμάτων δείχνουν ότι σε Ευρώπη και ΗΠΑ, είμαστε ακόμα σε χαμηλά, μονοψήφια νούμερα αλλά και τα τεστ δεν είναι αξιόπιστα. Όλα έχουν προβλήματα και δίνουν εσφαλμένα θετικά αποτελέσματα. Άλλωστε η ανοσία της αγέλης δεν είναι "όλη η ιστορία". Προϋποθέτει απόλυτη «ανάμειξη» του πληθυσμού, αλλά υπάρχουν λόγοι - που εν μέρει αφορούν στον τρόπο που κοινωνικοποιούνται οι άνθρωποι - για τους οποίους όλος ο πληθυσμός δεν θα είναι ποτέ εκτεθειμένος στην μόλυνση, οποιαδήποτε στιγμή. Τα δίκτυα μετατοπίζονται και άλλοι άνθρωποι εκτίθενται στον ιό. Τέτοια φαινόμενα μπορούν να διαμορφώσουν κύματα μόλυνσης. Άλλος παράγοντας που θα μπορούσε να επηρεάσει την ανοσία της αγέλης είναι το κατά πόσο άλλοι κορωνοϊοί μπορούν να προσφέρουν προστασία από αυτόν - όπως ο κορωνοϊός που προκαλεί το απλό κρυολόγημα για παράδειγμα. Δεν το γνωρίζουμε, αλλά είναι πιθανό».
Θα έπρεπε όλες οι χώρες να τους ελέγχουν όλους;
«Δεν είμαι σίγουρος. Ακόμα και στην Γερμανία, που έχει τεράστια δυνατότητα για τεστ και τα περισσότερα γίνονται σε ανθρώπους που αναφέρουν συμπτώματα, δεν έχουμε ρυθμούς θετικών αποτελεσμάτων άνω του 8%. Για αυτό πιστεύω πως οι στοχευμένες εξετάσεις είναι μάλλον οι καλύτερες, για ανθρώπους που είναι ήδη ευάλωτοι, και προσωπικό σε νοσοκομεία και οίκους ευγηρίας, για παράδειγμα. Ο άλλος «στόχος» θα πρέπει να είναι οι ασθενείς κατά την πρώτη εβδομάδα των συμπτωμάτων, ιδίως ηλικιωμένοι ασθενείς που τείνουν να έρχονται στα νοσοκομεία πολύ αργά, όταν τα χείλη τους είναι ήδη μπλε και χρειάζονται διασωλήνωση. Και χρειαζόμαστε ένα σύστημα παρακολούθησης για να παίρνουμε δείγματα από τον πληθυσμό τακτικά, και να παρακολουθούμε την εξέλιξη του δείκτη R0.
Τι είναι γνωστό για την εποχικότητα του ιού;
«Όχι πολλά. Το μοντέλο του Harvard που διαμορφώθηκε με επικεφαλής τον επιδημιολόγο Marc Lipsitch δείχνει πως η μετάδοση μπορεί να επιβραδυνθεί το καλοκαίρι αλλά αυτό θα έχει μικρό αντίκτυπο. Δεν έχω καλύτερα δεδομένα»
Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η πανδημία ξεκίνησε στην Κίνα;
«Έτσι νομίζω. Από την άλλη δεν έχω καταλήξει ότι ξεκίνησε από μία αγορά στην Γουχάν. Είναι πιο πιθανό να ξεκίνησε εκεί όπου το ζώο, ο ενδιάμεσος ξενιστής, γεννήθηκε και μεγάλωσε.
Τι γνωρίζουμε για τον ενδιάμεσο ξενιστή, τον παγκολίνο;
«Δεν βρίσκω κανέναν λόγο για να υποθέσουμε ότι ο ιός πέρασε διαμέσου των παγκολίνων στους ανθρώπους. Υπάρχει μία ενδιαφέρουσα πληροφορία από τον παλιό Sars. Εκείνος ο ιός βρέθηκε σε μοσχογαλές και σκύλους «ρακούν» - κάτι που τα ΜΜΕ παρέβλεψαν. Αυτά τα ζώα εκτρέφονται σε φάρμες στην Κίνα και αποτελούν μια «μεγάλη αγορά». Τα κυνηγούν για την γούνα τους. Αν κάποιος μου έδινε 100.000 δολάρια και ελεύθερη πρόσβαση στην Κίνα για να βρω την πηγή του ιού, θα ήλεγχα τα μέρη όπου εκτρέφονται.
Θα ήταν χρήσιμο να εντοπίσουμε τον ασθενή μηδέν, τον πρώτο άνθρωπο που μολύνθηκε από τον ιό;
«Όχι. Ο ασθενής μηδέν είναι σχεδόν σίγουρο πως κόλλησε έναν ιό εξαιρετικά συγγενικό με κάποιους από αυτούς που ακολούθησαν και δεν θα μας βοηθούσε να λύσουμε το υφιστάμενο πρόβλημα. Δεν νομίζω πως μπορούμε καν να ελπίζουμε ότι αυτό θα μας βοηθούσε να αποτρέψουμε μελλοντικές πανδημίες κορωνοϊών ή ότι η ανθρωπότητα θα έχει ανοσία στον επόμενο SARS επειδή θα έχει εκτεθεί σε αυτόν. Άλλοι κορωνοϊοί θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή, ένας βασικός υποψήφιος είναι ο ιός Mers, που προκαλεί το Αναπνευστικό Σύνδρομο της Μέσης Ανατολής, αλλά για να κατανοήσουμε την απειλή θα πρέπει να μελετήσουμε πώς αναπτύσσονται οι ιοί τύπου Mers στις καμήλες της Μέσης Ανατολής.
Είναι οι ανθρώπινες δραστηριότητες υπεύθυνες για την διάδοση κορωνοϊών από τα ζώα σε ανθρώπους;
Οι κορωνοϊοί έχουν την τάση να αλλάζουν ξενιστές όταν υπάρχει ευκαιρία και δημιουργούμε τέτοιες ευκαιρίες μέσα από την αφύσικη εκμετάλλευση των ζώων - την κτηνοτροφία. Τα κοπάδια εκτίθενται στην «άγρια ζωή», ζουν στοιβαγμένα σε μεγάλους αριθμούς που μπορούν να ενισχύσουν τον ιό και οι άνθρωποι έχουν στενή επαφή μαζί τους - για παράδειγμα μέσα από την κατανάλωση κρέατος - οπότε οπωσδήποτε εκπροσωπούν μια πιθανή τροχιά ανάδυσης κορωνοϊών. Οι καμήλες στη Μέση Ανατολή είναι ξενιστές του Mers όσο και του ανθρώπινου κορωνοϊού 229E που προκαλεί το απλό κρυολόγημα. Οι αγελάδες ήταν οι αρχικοί ξενιστές του κορωνοϊού OC43.
Η γρίπη πάντα θεωρείτο μια απειλή για μεγάλο κίνδυνο πανδημίας; Ισχύει ακόμα αυτό;
Οπωσδήποτε, αλλά δεν μπορούμε να αποκλείσουμε άλλους κορωνοϊούς. Μετά το πρώτο ξέσπασμα του Έμπολα το 1976, οι άνθρωποι πίστευαν ότι δεν θα επιστρέψει ποτέ, αλλά του πήρε λιγότερο από 20 χρόνια.
Τι σας κρατάει ξάγρυπνο τη νύχτα;
Στη Γερμανία ο κόσμος βλέπει τα νοσοκομεία που δεν είναι γεμάτα και δεν καταλαβαίνει γιατί τα καταστήματά πρέπει να παραμείνουν κλειστά. Βλέπουν μόνο τι συμβαίνει εδώ και όχι την κατάσταση στην Νέα Υόρκη ή στην Ισπανία. Είναι το παράδοξο της πρόληψης και, για πολλούς Γερμανούς είμαι ο σατανικός τύπος που σακατεύει την οικονομία. Δέχομαι απειλές για τη ζωή μου, τις οποίες προωθώ στην αστυνομία. Πιο ανησυχητικά για μένα είναι τα άλλα email, από ανθρώπους που λένε ότι έχουν τρία παιδιά και ανησυχούν για το μέλλον. Δεν είναι δικό μου λάθος, αλλά αυτοί είναι που με κρατούν ξύπνιο τη νύχτα.
Με πληροφορίες από Guardian
σχόλια