Με έκταση ίση με το 1/5 της Ευρώπης, η Γροιλανδία είναι σχεδόν ολόκληρη καλυμμένη από πάγους - οι οποίοι όμως λιώνουν, υπό την κλιματική αλλαγή και την υπερθέρμανση του πλανήτη και το γεγονός αυτό αλλάζει τα έως τώρα δεδομένα.
Η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί στον κόσμο και η μεγαλύτερη εξαρτώμενη περιοχή, με βάση την έκταση. Είναι αυτόνομη περιοχή και συνιστώσα χώρα του Βασιλείου της Δανίας. Εκτιμάται ότι το 81% της έκτασής της καλύπτεται από πάγο.
Η Γροιλανδία ήταν «απλώς» μια παγωμένη, αδιάφορη έκταση στον Αρκτικό Κύκλο έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τότε διαπιστώθηκε η μεγάλη στρατηγική της σημασία και μετατράπηκε σε ένα ιδιότυπο «μήλον της Έριδος», ιδίως μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης. Το 1951 η Δανία επέτρεψε στις ΗΠΑ την εγκατάσταση μεγάλης αεροπορικής βάσης στο Κάνακ, ενώ το 1979 απέκτησε την αυτονομία της και το 1985 αποχώρησε από την τότε ΕΟΚ (σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση). Σήμερα, είναι αυτόνομη επαρχία της Δανίας - διεκδικεί ωστόσο την ανεξαρτησία της, προς το παρόν σε επίπεδο δηλώσεων και υποσχέσεων εκ μέρους του πρωθυπουργού.
«Ξαφνικά», η Γροιλανδία βρίσκεται και πάλι στο πλαίσιο της διεθνούς ατζέντας. Το ενδιαφέρον του Ντόναλντ Τραμπ για την αυτόνομη επικράτεια της Δανίας αναζωπύρωσε τη συζήτηση για το μεγαλύτερο νησί του κόσμου που μπορεί να διαδραματίσει γεωπολιτικό ρόλο στο άμεσο μέλλον. Δεν είναι τυχαίο που Αμερικανός αναλυτής, στέλεχος της καμπάνιας Τραμπ, την χαρακτήρισε μελλοντικό «αυτοκινητόδρομο από την Αρκτική μέχρι τη Βόρεια Αμερική».
Γιατί ο Τραμπ θέλει τη Γροιλανδία
Ο Ντόναλντ Τραμπ, από την πρώτη προεδρικό του θητεία, έχει επανειλημμένως δηλώσει πως θέλει η Γροιλανδία να γίνει αμερικανικό έδαφος. Μόλις τη Δευτέρα, μέσω Truth Social, δήλωσε πως η Γροιλανδία και ο λαός της «θα ωφεληθούν τρομερά εάν και όταν γίνει μέρος του έθνους μας». «Θα το προστατεύσουμε και θα το λατρέψουμε από έναν πολύ φαύλο έξω κόσμο», έγραψε επίσης, και πρόσθεσε: «Κάνε τη Γροιλανδία υπέροχη ξανά!».
Όπως επισημαίνουν οι New York Times, αναλύοντας το ενδιαφέρον του εκλεγμένου προέδρου για το παγωμένο νησί της Δανίας, είναι η υπερθέρμανση του πλανήτη που καθιστά τη Γροιλανδία περιζήτητη, καθώς τη μετατρέπει σε πολύ σημαντική για την παγκόσμια ναυτιλία και το εμπόριο - κάτι ανάλογο ισχύει και για τη Διώρυγα του Παναμά.
Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ τις τελευταίες ημέρες επέμεινε ότι και τα δύο μέρη είναι κρίσιμα για την εθνική ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών. Καλείται να ανακτήσει τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά από τον Παναμά και να προσαρτήσει τη Γροιλανδία από τη Δανία, και τα δύο κυρίαρχα εδάφη με τις δικές τους κυβερνήσεις. Έχουν και κάτι άλλο κοινό: Και οι δύο επηρεάζονται σημαντικά από την κλιματική αλλαγή με τρόπους που παρουσιάζουν διαφαινόμενες προκλήσεις για την παγκόσμια ναυτιλία και το εμπόριο.
Λόγω της αύξησης των θερμοκρασιών, περίπου 11.000 τετραγωνικά μίλια των πάγων και των παγετώνων της Γροιλανδίας έχουν λιώσει τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, με τεράστιες συνέπειες για ολόκληρο τον κόσμο. Εάν ο πάγος λιώσει εντελώς, η Γροιλανδία θα μπορούσε να προκαλέσει άνοδο της στάθμης της θάλασσας έως και επτά μέτρα, σύμφωνα με τη NASA.
Ο πάγος της Γροιλανδίας που υποχωρεί θα μπορούσε να ανοίξει περιοχές για γεωτρήσεις για πετρέλαιο και φυσικό αέριο και μέρη για εξόρυξη κρίσιμων ορυκτών, γεγονός που έχει ήδη προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον και έχει εγείρει ανησυχίες για περιβαλλοντικές βλάβες. Και, η κίνηση των πλοίων στην Αρκτική έχει αυξηθεί κατά 37% την τελευταία δεκαετία, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Αρκτικού Συμβουλίου, καθώς ο θαλάσσιος πάγος έχει μειωθεί. Περισσότερο λιώσιμο των πάγων θα μπορούσε να ανοίξει ακόμη περισσότερους εμπορικούς δρόμους.
Η Κίνα έχει δείξει σημαντικό ενδιαφέρον για μια νέα διαδρομή μέσω της Αρκτικής, και τον Νοέμβριο Κίνα και Ρωσία συμφώνησαν να συνεργαστούν για να αναπτύξουν αρκτικές ναυτιλιακές διαδρομές. «Οι λωρίδες κυκλοφορίας στην Αρκτική αλλάζουν λόγω της κλιματικής αλλαγής», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Jose W. Fernandez, υφυπουργός οικονομικής ανάπτυξης, ενέργειας και περιβάλλοντος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. «Είναι κάτι στο οποίο αφιερώνουμε όλο και περισσότερη προσοχή και κάθε νέα διοίκηση θα πρέπει να αντιμετωπίσει στο μέλλον», είπε.
Ο Τραμπ αποκαλεί την κλιματική αλλαγή φάρσα. Ωστόσο, ο πρώην σύμβουλός του για την εθνική ασφάλεια, Robert C. O'Brien, ισχυρίστηκε πρόσφατα ότι η κλιματική αλλαγή ήταν ένας παράγοντας στο ενδιαφέρον του Τραμπ για την απόκτηση της Γροιλανδίας. «Η Γροιλανδία είναι ένας αυτοκινητόδρομος από την Αρκτική μέχρι τη Βόρεια Αμερική, τις Ηνωμένες Πολιτείες», είπε στο Fox News. «Είναι στρατηγικά πολύ σημαντικό για την Αρκτική, η οποία θα είναι το κρίσιμο πεδίο μάχης του μέλλοντος, επειδή καθώς το κλίμα θερμαίνεται, η Αρκτική θα είναι ένα μονοπάτι που ίσως περιορίσει τη χρήση της Διώρυγας του Παναμά».
Ο Κρις Φιλντ, διευθυντής του Ινστιτούτου Γουντς για το Περιβάλλον στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, είπε ότι το ενδιαφέρον του Τραμπ τόσο για τη Διώρυγα του Παναμά όσο και για τη Γροιλανδία ήταν «κάπως έμμεση παραδοχή» ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική και δημιουργεί νέες παγκόσμιες προκλήσεις. «Είναι ενδιαφέρον ότι η αφήγηση από τον Τραμπ είναι ότι αν ελέγχουμε αυτά τα μέρη, θα ήταν καλύτερα κατά κάποιο τρόπο», είπε.
Η Δανία άλλαξε το εθνόσημο για να τονίσει πως η Γροιλανδία είναι μέρος της
Την ίδια στιγμή, η Δανία δεν συζητά καν το ενδεχόμενο μεγαλύτερης ανεξαρτησίας της Γροιλανδίας : Ο βασιλιάς Φρειδερίκος ο 10ος επέλεξε μάλιστα να αλλάξει το επί αιώνες ίδιο οικόσημό του, ώστε να επισημάνει τη σημασία της Γροιλανδίας. Πλέον, μια πολική αρκούδα - σύμβολο της Γροιλανδίας - είναι περισσότερο από εμφανής σε αυτό.
Η γεωπολιτική σημασία της Γροιλανδίας είναι κρίσιμο ζήτημα για τη Δανία, που όχι μόνο δεν θέλει να τη «μεταβιβάσει» με κάποιον τρόπο στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά ούτε και συζητά να προχωρήσει σε μεγαλύτερη ανεξαρτησία, όπως ζητούν οι Γροιλανδοί με δηλώσεις τους. Την περασμένη εβδομάδα, στην πρώτη ομιλία του για το νέο έτος, ο βασιλιάς Φρειδερίκος είπε: «Είμαστε όλοι ενωμένοι και ο καθένας μας δεσμεύεται για το βασίλειο της Δανίας. Από τη δανεζική μειονότητα στο Νότιο Σλέσβιχ – που βρίσκεται ακόμη και έξω από το βασίλειο – και μέχρι τη Γροιλανδία. Ανήκουμε όλοι μαζί».
Ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Múte Egede, κατηγόρησε ωστόσο τη Δανία για γενοκτονία ως απάντηση στις έρευνες για το σκάνδαλο αναγκαστικής αντισύλληψης της δεκαετίας του 1960 και του '70. Στην ομιλία του για το νέο έτος, ο Egede αναφέρθηκε στις εκκλήσεις για ανεξαρτησία της Γροιλανδίας και ζήτησε να αφαιρεθούν τα «δεσμά της αποικιακής εποχής».
Νωρίτερα, απαντώντας στον Τραμπ περί πώλησης της Γροιλανδίας στις ΗΠΑ, ο Múte Egede είχε πει: «Δεν είμαστε προς πώληση και δεν θα είμαστε προς πώληση» και «η Γροιλανδία ανήκει στον λαό της Γροιλανδίας».
Γροιλανδία, το μεγαλύτερο νησί του κόσμου
Η Γροιλανδία γεωγραφικά ανήκει στη Βόρεια Αμερική, όμως πολιτιστικά, δημογραφικά και πολιτικά είναι συνδεδεμένη με την Ευρώπη. Πρωτεύουσα της είναι το Νουούκ ενώ οι κάτοικοι, είναι κυρίως Ινουίτ και ανέρχονται σε περίπου 57.000. Οι γλώσσες που ομιλούνται είναι η δανική και διάφορες διάλεκτοι των Εσκιμώων.
Νοτιοανατολικά της Γροιλανδίας βρίσκονται ο Ατλαντικός Ωκεανός και η Ισλανδία, ανατολικά η Γροιλανδική Θάλασσα, βόρεια ο Αρκτικός Ωκεανός και δυτικά ο Κόλπος Μπάφιν και ο Καναδάς. Βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της καλυμμένη από πάγο. Το παχύ στρώμα πάγου που την καλύπτει έχει πάχος από 300 μέτρα στην περιφέρεια ως 3.000 μ. στο εσωτερικό. Μόνο η νοτιοδυτική και νοτιοανατολική παραλιακή ζώνη δεν σκεπάζονται από πάγους.
Αρχηγός του κράτους είναι ο Βασιλιάς Φρειδερίκος της Δανίας, ο οποίος εκπροσωπείται από έναν ύπατο αρμοστή. Αρχηγός της κυβέρνησης είναι ο πρωθυπουργός. Ο ύπατος αρμοστής διορίζεται από τον μονάρχη και ο πρωθυπουργός (συνήθως ο ηγέτης του κόμματος με τους περισσότερους βουλευτές) εκλέγεται από το Κοινοβούλιο. Σήμερα η Γροιλανδία κυβερνάται από τον συνασπισμό των κομμάτων Siumut και Inuit Ataqatigiit και πρωθυπουργός είναι ο Múte Egede.
Η Γροιλανδία ανακαλύφθηκε το 982 μ.Χ. από τον Νορβηγό Ερρίκο τον Ερυθρό, ο οποίος μετά από τέσσερα χρόνια έφερε στο νησί και άλλους αποίκους. Μετά το 1000, οι Εσκιμώοι του νησιού άρχισαν να γίνονται χριστιανοί, από ιεραπόστολους που έφτασαν εκεί. Το 1814, που χωρίστηκε η Νορβηγία από τη Δανία, η Γροιλανδία παρέμεινε στη Δανία. Χάρη στην προστατευτική πολιτική της Δανίας, ο πληθυσμός αυξήθηκε και δημιουργήθηκαν πολλοί οικισμοί.
