Την ώρα που ο πλανήτης διανύει την τρίτη χρονιά της πανδημίας, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η Όμικρον δεν θα είναι η τελεταία μετάλλαξη του κορωνοϊού που θα αντιμετωπίσoυμε και τονίζουν ότι ο κόσμος δεν πρέπει να χαλαρώσει ακόμη τις άμυνές του.
Εν μέσω ενός κύματος πιο ήπιων μολύνσεων, χώρες σε όλο τον κόσμο χαλαρώνουν περιορισμούς και πολλοί αρχίζουν να υποθέτουν ότι η πανδημία υποχωρεί σταδιακά. Αυτό, δεν ισχύει απαραίτητα επισημαίνει το Bloomberg, που μίλησε με ειδικούς επιχειρώντας να βρει μια απάντηση στο ερώτημα πότε θα τελειώσει η πανδημία αλλά και πώς θα είναι η ζωή έπειτα από αυτή.
Η κρίση δεν θα έχει τελειώσει μέχρι να είναι παρελθόν παντού. Οι συνέπειες θα συνεχίσουν να γίνονται αισθητές στα πλουσιότερα κράτη, προκαλώντας αναταράξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες, τα ταξίδια και την υγειονομική περίθαλψη, καθώς ο κορωνοϊός σε μεγάλο βαθμό θα συνεχίσει ταλαιπωρεί τις αναπτυσσόμενες χώρες, με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη, τους επόμενους μήνες.
Πριν από όλα αυτά, ο κόσμος θα πρέπει να ξεπεράσει το τωρινό κύμα. Η Όμικρον μπορεί να φαίνεται ότι προκαλεί λιγότερο σοβαρή νόσηση σε σύγκριση με προηγούμενες μεταλλάξεις, αλλά είναι ιδιαίτερα μεταδοτική, ανεβάζοντας τον αριθμό των κρουσμάτων σε αδιανόητα έως τώρα ρεκόρ. Στο μεταξύ, προκύπτουν αποδείξεις ότι αυτό το στέλεχος μπορεί να μην είναι όσο ακίνδυνο έδειχναν τα πρώτα δεδομένα.
Επίσης, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι η επόμενη μετάλλαξη δεν θα είναι ένα παρακλάδι ενός πιο επικίνδυνου στελέχους, όπως η Δέλτα. Και είναι ρεαλιστικός ο κίνδυνος να μολυνθεί κάποιος από κορωνοϊό πάνω από μία φορά.
«Ο ιός συνεχίζει να ανεβάζει τον πήχη για εμάς κάθε λίγους μήνες», δήλωσε η Ακίκα Ιβασάκι, καθηγήτρια Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Γέιλ. «Όταν πανηγυρίζαμε την απίστευτη αποτελεσματικότητα των ενισχυτικών δόσεων του εμβολίου έναντι της μετάλλαξης Δέλτα, ο πήχης είχε ήδη ανέβει από την Όμικρον. Φαίνεται ότι διαρκώς προσπαθούμε να προφτάσουμε τον κορωνοϊό», υπογράμμισε.
Ωστόσο, η προοπτική δεν είναι μόνο σκοτεινή. Τα αντιιικά φάρμακα έχουν βγει στην αγορά, τα εμβόλια είναι πιο διαθέσιμα και τα self test είναι τώρα εύκολα και φτηνά σε πολλές χώρες. Όμως, οι επιστήμονες συμφωνούν ότι είναι υπερβολικά νωρίς για να υποτεθεί ότι η κατάσταση είναι υπό έλεγχο.
Σε έξι μήνες, πολλές από τις πλουσιότερες χώρες θα έχουν κάνει τη μετάβαση από την πανδημία στην ενδημική φάση. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι οι μάσκες θα είναι παρελθόν. Ο κόσμος θα πρέπει να δώσει έμφαση στις ενισχυτικές δόσεις, αλλά και να παλέψει με τις οικονομικές και πολιτικές «πληγές» της πανδημίας. Επίσης, υπάρχει η «σκιά» του long covid.
Ήρθε για να μείνει η Covid-19;
Ο Πίτερ Χότεζ, του Baylor College επεσήμανε ότι γίνεται μεγάλη συζήτηση για το ότι η Όμικρον είναι ένας ήπιος ιός και πως ουσιαστικά λειτουργεί ως «εμβόλιο» που θα δημιουργήσει μαζική ανοσία της αγέλης σε όλο τον πλανήτη. «Αυτό είναι προβληματικό για πολλούς λόγους», τόνισε.
Οι ειδικοί πιστεύουν τώρα ότι ο ιός δεν θα εξαλειφθεί ποτέ εντελώς και αντί για αυτό θα συνεχίσει να εξελίσσεται για να δημιουργήσει νέα κύματα μολύνσεων. Οι μεταλλάξεις είναι πιθανές κάθε φορά που το παθογόνο αναπαράγεται, οπότε η αύξηση των κρουσμάτων τους θέτει όλους σε κίνδυνο.
Το απόλυτο μέγεθος της τωρινής έξαρσης σημαίνει ότι είναι αναπόφευκτες οι περισσότερες νοσηλείες, θάνατοι και μεταλλάξεις. Πολλοί άνθρωποι που μολύνονται δεν περιλαμβάνονται στα επίσημα στατιστικά, είτε επειδή τα self test δεν δηλώνονται, είτε επειδή δεν κάνουν ποτέ τεστ. Ο Τρέβορ Μπέντφορντ, επιδημιολόγος στο Κέντρο Έρευνας για τον Καρκίνο Fred Hutchinson, στο Σιάτλ, εκτιμά ότι δηλώνεται μόνο το 20-25% των μολύνσεων με τη μετάλλαξη Όμικρον στις ΗΠΑ.
Με τα ημερήσια κρούσματα να ξεπερνούν κατά μέσο όρο τα 800.000 στα μέσα Ιανουαρίου, ο αριθμός με τις υποβόσκουσες λοιμώξεις στις ΗΠΑ μπορεί να ξεπέρασε τις 3 εκατομμύρια την ημέρα, ή περίπου το 1% του πληθυσμού, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Μπέντφορντ. Με δεδομένο ότι η ανάρρωση παίρνει 5-10 ημέρες, έως και το 10% των πολιτών της χώρας μπορεί να είχαν μολυνθεί ανά πάσα στιγμή.
Ο Μπέντφορντ δεν είναι ο μόνος που μιλά για τέτοιους αστρονομικούς αριθμούς. Με το τωρινό ποσοστό μόλυνσης, τα μοντέλα δείχνουν ότι πάνω από το 50% του πληθυσμού της Ευρώπης θα έχει μολυνθεί από την Όμικρον έως τα μέσα Μαρτίου, σύμφωνα με τον Χανς Κλούγκε, επικεφαλής του ΠΟΥ για τη «γηραιά» ήπειρο.
Στο μεταξύ, η υπομετάλλαξη ΒΑ.2 εξαπλώνεται ραγδαία στη Νότια Αφρική. Φαίνεται ότι είναι πιο μεταδοτική από το αρχικό στέλεχος και μπορεί να προκαλέσει μια δεύτερη κορύφωση του τωρινού κύματος, σύμφωνα με κορυφαίους επιστήμονες της χώρας.
Το ότι κάποιος έχει μολυνθεί δεν σημαίνει ότι αυτό δεν μπορεί να ξανασυμβεί, καθώς η Covid-19 δεν προκαλεί ανοσία διαρκείας. Νέα στοιχεία δείχνουν ότι η νόσηση από τη μετάλλαξη Δέλτα δεν απέτρεψε τη μόλυνση από την Όμικρον, ακόμη και σε εμβολιασμένους ανθρώπους. Αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί χώρες όπως η Βρετανία και η Νότια Αφρική βίωσαν τέτοιες σημαντικές εξάρσεις ακόμη και αφότου τις είχε σαρώσει η Δέλτα. Επίσης, η επαναλοίμωξη ειναι σημαντικά πιο συχνή με την Όμικρον σε σύγκριση με τα προηγούμενα στελέχη.
«Με την Όμικρον, επειδή πλήττει περισσότερο το ανώτερο αναπνευστικό, είναι ακόμη λιγότερο πιθανό να οδηγήσει σε ανοσία διαρκείας σε σύγκριση με τις προηγούμενες μεταλλάξεις», δήλωσε ο Χότεζ. «Σε αυτή τη βάση, είναι λάθος σκέψη να πιστεύουμε ότι αυτό θα είναι με κάποιο τρόπο το τέλος της πανδημίας», συμπλήρωσε.
Η προετοιμασία για τις νέες μεταλλάξεις
Για αυτό είναι ζωτικής σημασίας η προετοιμασία για τις επόμενες μεταλλάξεις του κορωνοϊού. «Όσο υπάρχουν περιοχές όπου ο ιός θα μπορούσε να εξελίσσεται και να προκύπτουν νέες μεταλλάξεις, θα είμαστε όλοι ευάλωτοι σε τέτοια νέα στελέχη», επεσήμανε η Γκλέντα Γκρέι, του Συμβουλίου Ιατρικής Έρευνας Νότιας Αφρικής.
Τα lockdown και τα μέτρα για τα ταξίδια δεν θα φύγουν, ακόμη και αν στο σύνολό τους θα γίνουν λιγότερο περιοριστικά. «Αυτό που θα έχει σημασία είναι το αν θα είμαστε ικανοί να ανταποκριθούμε όταν υπάρχει μια τοπική έξαρση. Ίσως με την επιστροφή στη μεγαλύτερη χρήση της μάσκας ή με τη μεγαλύτερη προσοχή για τις αποστάσεις», επεσήμανε ο Μαρκ ΜακΚλέλαν, πρώην επικεφαλής του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ.
Ο εμβολιασμός παραμένει η βασική γραμμή άμυνας του πλανήτη απέναντι στον κορωνοϊό. Πάνω από το 62% των ανθρώπων παγκοσμίως έχουν κάνει τουλάχιστον μία δόση, αλλά τα συνολικά ποσοστά στις πλούσιες χώρες διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό σε σύγκριση με εκείνα στις αναπτυσσόμενες. Με τον τωρινό ρυθμό, θα χρειαστούν άλλοι πέντε μήνες προκειμένου το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού να έχει κάνει την πρώτη δόση του εμβολίου.
Όμως, μελέτες δείχνουν ότι μία ή δύο δόσεις δεν κρατάνε μακριά τον ιό. Το καλύτερο στοίχημα, σε αυτό το σημείο, είναι μία ενισχυτική δόση, που προκαλεί την παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων και βαθύτερη ανοσολογική απόκριση. Άνθρωποι που έχουν εμβολιαστεί με τα πιο παραδοσιακά εμβόλια- όπως αυτό της κινέζικης Sinovac- θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο ενοχλητικές δόσεις- κατά προτίμηση με διαφορετικά εμβόλια- επεσήμανε η Ιβασάκι.
Τους επόμενους έξι μήνες περισσότερες χώρες θα εξετάσουν το αν θα χορηγήσουν τέταρτη δόση. Το Ισραήλ ήδη ξεκίνησε και οι ΗΠΑ τάσσονται υπέρ για τους ευάλωτους ανθρώπους.
Πώς θα ξέρουμε πότε θα έχει τελειώσει η κρίση
Παρότι ο κορωνοϊός δεν θα κατακλύζει για πάντα τα νοσοκομεία με ασθενείς ούτε θα προκαλεί περιορισμούς, είναι ακόμη ασαφές το πότε- ή πώς- θα γίνει ασφαλές να μείνουν τα μέτρα στην άκρη.
Ο ειδικοί που μίλησαν στο Bloomberg συμφωνούν ότι στις αναπτυγμένες χώρες- συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και μεγάλο μέρος της Ευρώπης- ο ιός θα μπορούσε να τεθεί υπό έλεγχο έως τα μέσα του 2022. Θα υπάρχει καλύτερη πρόσβαση σε χάπια όπως το Paxlovid της Pfizer, τα rapid test θα είναι πιο εύκολα διαθέσιμα και οι άνθρωποι θα έχουν συνηθίσει στην ιδέα ότι ο κορωνοϊός ήρθε για να μείνει.
Ο Ρόμπερτ Βάχτερ, επικεφαλής της ιατρικής σχολής του UCFC, εκτιμά ότι είναι 10 προς 1 οι πιθανότητες έως τα τέλη Φεβρουαρίου οι περισσότερες περιοχές των ΗΠΑ και του ανεπτυγμένου κόσμου να μην πασχίζουν πλέον με σοβαρές εξάρσεις. Ο εμβολιασμός, οι νέες θεραπείες, τα εκτεταμένα τεστ και η ανοσία, λόγω προηγούμενων λοιμώξεων, βοηθούν. Χώρες όπως η Δανία ήδη καταργούν όλους τους περιορισμούς, παρά τις συνεχιζόμενες εξάρσεις.
«Αυτός είναι ένας κόσμος θεμελιωδώς διαφορετικός από εκείνον πριν από δύο χρόνια. Πρέπει να επιστρέψουμε σε κάτι που να μοιάζει με κανονικότητα», δήλωσε ο Βάχτερ. «Δεν πιστεύω ότι είναι παράλογο οι πολιτικοί να το ενστερνιστούν αυτό και οι πολιτικές να το αντικατοπτρίζουν», συμπλήρωσε.
Πότε θα τελειώσει η πανδημία
Σε άλλες περιοχές του κόσμου, η πανδημία θα απέχει πολύ από το τέλος. Η απειλή για νέες μεταλλάξεις είναι μεγαλύτερη στις λιγότερο πλούσιες χώρες.
«Όσο αρνούμαστε να εμβολιάσουμε τον κόσμο, θα συνεχίσουμε να βλέπουμε νέα κύματα», υπογράμμισε ο Χότεζ. «Θα συνεχίσουμε να έχουμε αρκετά επικίνδυνες μεταλλάξεις που θα προέρχονται από χώρες χαμηλού και μέσου εισοδήματος. Εκεί είναι το πεδίο της μάχης», υπογράμμισε.
Ο Άμες Αντάλια, από το Κέντρο για την Ασφάλεια της Υγείας στο πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς εκτιμά ότι η πανδημία θα συνεχιστεί το 2023 για περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου. «Για εμένα, η μετάβαση από την πανδημία στην ενδημική φάση γίνεται όταν δεν ανησυχείς ότι θα καταρρεύσουν τα νοσοκομεία», δήλωσε. «Αυτό θα συμβεί στις περισσότερες δυτικές χώρες το 2022 και θα πάρει λίγο περισσότερο για τον υπόλοιπο κόσμο», συμπλήρωσε.
Σε μέρη της Ασίας, οι υγειονομικοί αξιωματούχοι δεν είναι καν διατεθειμένοι να σκεφτούν να κηρύξουν το τέλος της πανδημίας. Αν και το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη τώρα επιδιώκει να ζήσει μαζί με τον κορωνοϊό, η Κίνα και το Χονγκ Κονγκ ακόμη προσπαθούν να τον εξαλείψουν. Αφού πέρασαν το μεγαλύτερο κομμάτι του 2021 ουσιαστικά χωρίς τον ιό τώρα και οι δύο χώρες είναι αντιμέτωπες με εξάρσεις.
«Δεν έχουμε τις προϋποθέσεις για να ζήσουμε με τον ιό, επειδή το ποσοστό εμβολιασμού δεν είναι καλό, ιδιαίτερα ανάμεσα στους ηλικιωμένους. Δεν θα ανεχόμουν να δω πολλούς ηλικιωμένους ανθρώπους να πεθαίνουν στα νοσοκομεία», δήλωσε η ηγέτης του Χονγκ Κονγκ, Κάρι Λαμ.
Οι αυστηροί περιορισμοί, συμπεριλαμβανομένου του κλεισίματος συνόρων και των καραντινών, μπορεί να είναι σε ισχύ μέχρι το τέλος του 2022, αν και οι η υψηλότερη μεταδοτικότητα των νέων μεταλλάξεων κάνει δυσκολότερη τη διατήρησή τους, όπως δείχνουν οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει το Χονγκ Κονγκ. Το να μείνει εντελώς εκτός ο ιός, όπως έκαναν αρκετές χώρες στην αρχή της πανδημίας, ίσως πλέον δεν είναι εφικτό.
Με τον κόσμο ακόμη στο τέλμα της πανδημίας, οι αναταράξεις λόγω του ιού θα συνεχιστούν. Η τεράστια πίεση στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα επιδεινώνεται λόγω των εργαζόμενων που ασθενούν ή που αναγκάζονται να μπουν σε καραντίνα, λόγω της μετάλλαξης Όμικρον. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ στην Ασία, όπου γίνεται σε μεγάλο βαθμό η παγκόσμια παραγωγή, κάτι που σημαίνει ότι είναι απίθανο να εξαφανιστούν σύντομα οι παγκόσμιες ανησυχίες για τις αυξανόμενες τιμές.
Με πολλές χώρες να ειναι μόνο εν μέρει ανοιχτές σε επισκέπτες, τα διεθνή ταξίδια απέχουν πολύ ακόμη από αυτό που θεωρούνταν φυσιολογικό το 2019. Τα νοσοκομεία και τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν μία μακρά, αργή ανάκαμψη έπειτα από δύο χρόνια μνημειώδους πίεσης.
Και για κάποιους, ο ιός μπορεί να αποτελεί μία ισόβια «καταδίκη». Οι άνθρωποι που πάσχουν από long covid υποφέρουν από σοβαρή κόπωση, μυικούς πόνους, ακόμη και βλάβες στην καρδιά και άλλα όργανα για μήνες.
Πόσο θα είμαστε αντιμέτωποι με τις μακροπρόθεσμες συνέπειες του ιού; «Αυτή είναι η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων», λέει η Γκλέντα Γκρέι. «Ελπίζουμε ότι θα καταφέρουμε να το ελέγξουμε τα επόμενα δύο χρόνια, αλλά τα ζητήματα του long Covid θα επιμείνουν. Θα δούμε ένα τεράστιο βάρος σε ανθρώπους που πάσχουν από αυτό», συμπλήρωσε.
Η ζωή μετά την πανδημία
Τους επόμενους μήνες θα αρχίσει να παίρνει μορφή η αίσθηση του τι σημαίνει να ζούμε μόνιμα με τον κορωνοϊό, επισημαίνει το Bloomberg.
Κάποιες περιοχές μπορεί να ξεχάσουν σχεδόν εντελώς τον ιό, μέχρι μια έξαρση να σημαίνει ότι θα πρέπει να κλείσουν τα σχολεία για μία ημέρα ή εταιρείας θα έχουν πρόβλημα με άρρωστους εργαζόμενους. Άλλες χώρες μπορεί να βασιστούν στη χρήση μάσκας σε κλειστούς χώρους κάθε χειμώνα και μια ετήσια δόση του εμβολίου κατά του κορωνοϊού είναι πιθανό να προσφέρεται μαζί με το αντιγριπικό.
Για να επιμείνει, ο ιός θα πρέπει να εξελιχθεί για να αποφύγει την ανοσία που φτάνει σε υψηλά επίπεδα σε πολλές περιοχές. «Θα μπορούσαν να υπάρξουν πολλά σενάρια. Το ένα είναι πως το επόμενο στέλεχος θα είναι αρκετά μεταδοτικό, αλλά λιγότερο λοιμογόνο. Φτάνει όλο πιο κοντά στον ιό του κοινού κρυολογήματος», δήλωσε η Ιβασάκι.
Αν η εξέλιξη ακολουθήσει ένα πιο τοξικό μονοπάτι, θα καταλήξουμε με μια πιο σοβαρή νόση. «Ελπίζω απλά ότι δεν θα πρέπει να συνεχίσουμε να φτιάχνουν νέα ενισχυτικά εμβόλια κάθε τόσο. Δεν μπορούμε απλά να τους εμβολιάζουμε όλους στον κόσμο τέσσερις φορές τον χρόνο. Είναι δύσκολο να προβλέψεις», καταλήγει η καθηγήτρια του Γέιλ.
