Αφού ο Άντονι Μπουρντέν έβαλε τέλος στη ζωή του σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στη Γαλλία το 2018, στενοί φίλοι, συγγενείς και άνθρωποι που επί δεκαετίες βοήθησαν να γίνει τηλεοπτικός σταρ διεθνώς, συσπειρώθηκαν απέναντι στον καταιγισμό ερωτήσεων των μέσων ενημέρωσης και παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό σιωπηλοί, ειδικά για τις τελευταίες ημέρες του.
Αυτή η σιωπή συνεχίστηκε μέχρι το 2021, όταν πολλοί από τον στενό του κύκλο μίλησαν στο ντοκιμαντέρ «Roadrunner: A Film About Anthony Bourdain» και «Bourdain: The Definitive Oral Biography».
Τα δύο ντοκιμαντέρ έδειξαν μια πιο σύνθετη πλευρά του Άντονι Μπουρντέν, ο οποίος γινόταν ολοένα και πιο αμφιλεγόμενος για την επιτυχία του και τα τελευταία δύο χρόνια είχε επικεντρωθεί στην σχέση του με την Ιταλίδα ηθοποιό Άζια Αρτζέντο. Αλλά κανένα από τα δύο δεν ασχολήθηκε με το πόσο πολύ χαοτική είχε γίνει η ζωή του τους μήνες που οδήγησαν στη νύχτα που κρεμάστηκε σε ηλικία 61 ετών.
Στις 11 Οκτωβρίου, οι Simon & Schuster θα εκδώσουν την πρώτη μη εξουσιοδοτημένη βιογραφία του συγγραφέα και δημιουργού ταξιδιωτικών ντοκιμαντέρ.
Το «Down and Out in Paradise: The Life of Anthony Bourdain» είναι γεμάτο με φρέσκιες, προσωπικές λεπτομέρειες, μεταξύ άλλων ωμά, αγωνιώδη μηνύματα από τις ημέρες πριν το θάνατο του Άντονι Μπουρντέν, όπως οι τελευταίες συνομιλίες με την Άζια Αρτζέντο και την Οτάβια Μπουζία- Μπουρντέν, τη σύζυγό του επί 11 χρόνια, η οποία, από τότε που χώρισαν το 2016, είχε γίνει στενή φίλη του.
«Μισώ κι εγώ τους θαυμαστές μου. Μισώ να είμαι διάσημος. Μισώ τη δουλειά μου», είχε γράψει ο Μπουρντέν στην Οτάβια σε ένα από τα σχεδόν καθημερινά μηνύματα που αντάλλασσαν. «Είμαι μόνος και ζω σε συνεχή αβεβαιότητα».
Βασιζόμενος σε περισσότερες από 80 συνεντεύξεις, αρχεία, μηνύματα και emails από το τηλέφωνο και το λάπτοπ του διάσημου σεφ, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Τσάρλς Λίρσεν παρακολουθεί τη μεταμόρφωση του Άντονι Μπουρντέν από έναν σκυθρωπό έφηβο σε προάστιο του Νιου Τζέρσεϊ που η οικογένειά του δεν μπορούσε να τα βγάλει πέρα οικονομικά, σε έναν «μανιακό της κουζίνας» που έπαιρνε ηρωίνη και «χρυσάφισε» ως συγγραφέας και ένας μοναδικά ταλαντούχος «ερμηνευτής» του κόσμου μέσω των ταξιδιών του.
Ο Τσαρλς Λίρσεν δήλωσε σε συνέντευξή του ότι ήθελε να γράψει ένα βιβλίο χωρίς την «χρυσόσκονη» εκείνου που αποκαλεί «επίσημο προϊόν Μπουρντέν». Και όντως απεικονίζει έναν άνθρωπο που στο τέλος της ζωής του ήταν απομονωμένος, έκανε ενέσεις στεροειδών, έπινε μέχρι λιποθυμίας, επισκεπτόταν πόρνες και είχε σχεδόν εξαφανιστεί από τη ζωή της 11χρονης κόρης του.
«Ποτέ δεν είχαμε αυτή τη μεγάλη είδηση, αυτό το κομμάτι που έλεγε τι συνέβη, πώς ο τύπος με την καλύτερη δουλειά στον κόσμο έβαλε τέλος στη ζωή του», λέει ο Τσαρλς Λίρσεν, πρώην αρχισυντάκτης των Sports Illustrated και People, ο οποίος έχει γράψει βιβλία για τους Ty Cobb, Butch Cassidy και ένα άλογο κούρσας με το όνομα Dan Patch.
Το βιβλίο έχει ήδη προκαλέσει αντιδράσεις της οικογένειας του Άντονι Μπουρντέν, πρώην συναδέλφων του και στενών φίλων του. Ο αδελφός του, Κρίστοφερ Μπουρντέν, έστειλε δύο emails στη Simon & Schuster τον Αύγουστο, χαρακτηρίζοντας το βιβλίο οδυνηρό και απαιτώντας να μην κυκλοφορήσει μέχρι να διορθωθούν τα πολλά λάθη του συγγραφέα.
«Κάθε τι που γράφει για τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μέσα στην οικογένειά μας ως παιδιά και ενήλικες το κατασκεύασε ή το έκανε εντελώς λάθος», είπε σε συνέντευξή του.
Ο Felice Javit, αντιπρόεδρος και σύμβουλος του εκδότη, απάντησε στον Κρίστοφερ Μπουρντέν: «Με όλο το σεβασμό, διαφωνούμε ότι το υλικό του βιβλίου περιέχει δυσφημιστικές πληροφορίες και επιμένουμε στην επικείμενη έκδοσή μας».
Ο συγγραφέας είπε ότι ο στενός κύκλος του Άντονι Μπουρντέν, ακόμη κι ορισμένοι από τους συνεργάτες του και πρώην μάγειρες αρνήθηκαν να του μιλήσουν για τη βιογραφία, εν μέρει επειδή η επί χρόνια ατζέντισσα του, Κιμ Γουίδερσπουν, τους είπε να μην το κάνουν.
Ωστόσο πρόσθεσε πως αυτή η αντίσταση από το στρατόπεδο του Μπουρντέν βοήθησε να του ανοίξουν άλλες πόρτες. «Πολλοί ήταν πρόθυμοι να μου μιλήσουν επειδή είχαν παραμεληθεί από τον Τόνι», είπε, προσθέτοντας ότι μερικοί αποφάσισαν να μιλήσουν από την οργή τους για τη ζημιά που είχε κάνει στην κόρη του.
Ωστόσο, ένα πρόσωπο από το περιβάλλον του Μπουρντέν που δεν έχει αντιταχθεί στο βιβλίο είναι η σύζυγός του, η οποία ελέγχει την περιουσία του. Άλλωστε το πιο αποκαλυπτικό κομμάτι προέρχεται από αρχεία και μηνύματα που αντλήθηκαν από το τηλέφωνο και το λάπτοπ του, αμφότερα μέρος της περιουσίας.
Ο σεφ Έρικ Ρίπερτ, στενός φίλος που βρήκε τον Μπουρντέν νεκρό στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του στην Αλσατία μετά από μια ημέρα γυρισμάτων για ένα επεισόδιο της εκπομπής του CNN, «Parts Unknown», δήλωσε ότι δεν παρείχε πληροφορίες για το βιβλίο, αν και το έχει διαβάσει. Είπε ότι βρήκε πολλές ανακρίβειες, αλλά εξεπλάγη που περιείχε προσωπικές λεπτομέρειες από εκείνες τις ημέρες στη Γαλλία, τις οποίες είχε πει μόνο σε λίγους ανθρώπους.
Κατά την έρευνά του, ο Τσαρλς Λίρσεν ιχνηλάτησε τα ταξίδια του Μπουρντέν σε Μόντρεαλ, Ιαπωνία και Γαλλία, όπου ο ίδιος και η σύζυγός του κατάφεραν να μείνουν στο ίδιο δωμάτιο όπου πέθανε ο διάσημος σεφ, στο Le Chambard του μικρού χωριού Kaysersberg.
Το βιβλίο ξεκινά με τα πρώτα χρόνια του Άντονι Μπουρντέν, αναλύοντας τον γάμο των γονιών του, τις επιδόσεις του στο σχολείο και τη σχέση του με την πρώτη του σύζυγο, Nancy Putkoski, η οποία, σύμφωνα με τον συγγραφέα, υπήρξε χρήσιμη πηγή.
Ο Μπουρντέν αποφοίτησε από το λύκειο ένα χρόνο νωρίτερα, ώστε να μπορέσει να την ακολουθήσει στο Vassar College. Οι βαθμοί του εκεί ήταν άθλιοι και ήταν πιο ευτυχισμένος τα καλοκαίρια όταν δούλευε σε εστιατόρια στο Provincetown της Μασαχουσέτης. Μετά από δύο χρόνια, γράφτηκε στο Culinary Institute of America.
Το βιβλίο παρακολουθεί την καριέρα του Μπουρντέν στα εστιατόρια της Νέας Υόρκης και τις σχέσεις του με τους εκφοβιστικούς σεφ που τον διαμόρφωσαν. Περιλαμβάνει τη γνωστή ιστορία για το πώς η μητέρα του, Γκλάντις, τότε συντάκτρια στους New York Times, παρέδωσε ένα άρθρο για τα άσχημα μυστικά ενός εστιατορίου του Μανχάταν στην Esther B. Fein, σύζυγο του εκδότη του New Yorker, David Remnick, το οποίο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό.
Η ιστορία έδωσε ώθηση στη συγγραφική καριέρα του Μπουρντέν, οδηγώντας στο best-seller βιβλίο «Kitchen Confidential». Αυτό κέντρισε το ενδιαφέρον της νεοσύστατης εταιρείας μέσων ενημέρωσης Zero Point Zero, η οποία έφτιαξε την πρώτη του εκπομπή, «A Cook’s Tour», και τα επόμενα προγράμματα.
Το βιβλίο εμβαθύνει επίσης στη σχέση του Μπουρντέν με την Άζια Αρτζέντο. Οι δύο τους είχαν εμπλακεί για περίπου δύο χρόνια σε μια ταραχώδη και πολύ δημόσια σχέση που, όπως γράφει ο Λίρσεν, ο Μπουρντέν φαινόταν πρόθυμος να κάνει τα πάντα για να την κρατήσει.
«Βρίσκω τον εαυτό μου απελπιστικά ερωτευμένο με αυτή τη γυναίκα», έγραφε στη σύζυγό του.
Ο Άντονι Μπουρντέν ξόδευε εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια για την Αρτζέντο, παρέχοντας οικονομική υποστήριξη σε εκείνη, τα δύο παιδιά της και μερικές φορές στους φίλους της. Επέμενε σε συνεργάτες να σκηνοθετεί και να εμφανίζεται στην εκπομπή, ενώ έγινε σφοδρός υποστηρικτής του κινήματος #MeToo, αφότου εκείνη είπε στον δημοσιογράφο Ronan Farrow το 2017 ότι ο Χάρβεϊ Γουάινστιν την είχε κακοποιήσει σεξουαλικά.
Κάποια στιγμή, γράφει ο συγγραφέας, ο Μπουρντέν προσέλαβε ιδιωτικό ντετέκτιβ για να ερευνήσει τον Τζίμι Μπένετ, έναν νεαρό μουσικό και ηθοποιό που ήταν 7 ετών όταν πήρε τον ρόλο του γιου της Αρτζέντο στο «The Heart Is Deceitful Above All Things», μια ταινία που σκηνοθέτησε το 2004.
Αφού η Αρτζέντο προχώρησε στην καταγγελία για σεξουαλική επίθεση από τον Γουάινστιν, ο Μπένετ γνωστοποίησε πρόθεσης μήνυση για σεξουαλική κακοποίηση, όπως ισχυρίστηκαν δικηγόροι του- αυτός και η Αρτζέντο έκαναν σεξ όταν εκείνη ήταν 37 ετών και εκείνος 17, δηλαδή ακόμη ανήλικος.
Ο Μπένετ ζήτησε 3,5 εκατ. δολάρια. Ο Μπουρντέν κανόνισε σιωπηλά να του καταβάλει 380.000 δολάρια.
Ο Λίρσεν είπε ότι είχε ανταλλάξει μερικά emails με την Αρτζέντο, η οποία, όπως είπε, επανέλαβε μια φράση του Όσκαρ Γουάιλντ: «Είναι πάντα ο Ιούδας που γράφει τη βιογραφία».
Σε email στους New York Times, η Αρτζέντο δήλωσε ότι δεν είχε διαβάσει το βιβλίο, προσθέτοντας: «Έγραψα ξεκάθαρα σε αυτόν τον άνθρωπο ότι δεν μπορούσε να δημοσιεύσει τίποτα από όσα του είπα».
Όταν ο Μπουρντέν βρισκόταν στο δρόμο, λέει το βιβλίο, η Αρτζέντο έγινε τόσο χειριστική που εξέταζε τους λογαριασμούς του σεφ και της συζύγου του στα social media, κι εξοργιζόταν όταν έβλεπε φωτογραφίες του με την οικογένειά του.
Σε μια ανταλλαγή μηνυμάτων, η Οτάβια Μπούζια αντέδρασε όταν ο Μπουρντέν την προειδοποίησε να μην δημοσιεύσει οικογενειακές φωτογραφίες κατά τη διάρκεια μιας επερχόμενης Γιορτής του Πατέρα.
«Δεν ήθελες να βάλω φωτογραφία με σένα μέσα γιατί η Άζια θα φρίκαρε και έχω την αίσθηση ότι δεν θα αλλάξει σύντομα», έγραψε η πρώην σύζυγος του Μπουρντέν. «Κουράστηκα να προσποιούμαι ότι δεν σε ξέρω. Ή ότι δεν είμαστε ποτέ στο ίδιο μέρος». Ο Μπουρντέν απάντησε, γράφοντας: «Σε καταλαβαίνω. Αλλά ήμουν ειλικρινής. Η κατάσταση με τους παπαράτσι είναι φρικτή. Από τότε που σας άφησα, όμως, [η Άζια] έχει τρελαθεί».
Πέντε ημέρες πριν τον θάνατό του, η Αρτζέντο φωτογραφήθηκε να χορεύει με τον Γάλλο δημοσιογράφο Hugo Clément στο λόμπι του Hotel de Russie στη Ρώμη, όπου είχε μείνει μαζί με τον Μπουρντέν. Ο Μπουρντέν εξοργίστηκε, λέει το βιβλίο- κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών, αναζήτησε το όνομά της στο ίντερνετ εκατοντάδες φορές και οι δυο τους διαπληκτίστηκαν μέσω μηνυμάτων και τηλεφώνου.
Ο Τσαρλς Λίρχσεν δεν είναι ο πρώτος άνθρωπος που προσπαθεί να εξηγήσει το άγνωστο: γιατί ο Άντονι Μπουρντέν αυτοκτόνησε και το βιβλίο του προσφέρει μια θεωρία.
Δύο ημέρες πριν ο Μπουρντέν πεθάνει, συνάντησε τον Ρίπερτ για ένα γεύμα στο JY's, ένα εστιατόριο με δυο αστέρια Michelin που ανήκει σε έναν παλιό του φίλο, τον σεφ Jean-Yves Schillinger. Μετά το γεύμα, οι τρεις άνδρες κατευθύνθηκαν στο Φράιμπουργκ, μια γερμανική πόλη 30 μίλια μακριά, για μπύρες αργά το βράδυ.
Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι μετά από αυτό το ταξίδι, ο Μπουρντέν συνειδητοποίησε το συναισθηματικό κόστος του να κυνηγάει συνεχώς την Αρτζέντο.
«Νομίζω ότι στο τέλος, τις τελευταίες ημέρες και ώρες, συνειδητοποίησε τι είχε γίνει ο ίδιος», γράφει. «Δεν τον σέβομαι που αυτοκτόνησε, αλλά συνειδητοποίησε και τελικά κατάλαβε ότι δεν ήθελε να είναι αυτό το άτομο που είχε γίνει».
Οι σκέψεις του Άντονι Μπουρντέν τις τελευταίες ημέρες και ώρες του θα αποτελεί για πάντα αντικείμενο εικασιών. Αλλά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι φίλοι του ανησυχούσαν και τα τελευταία του μηνύματα ρίχνουν φως στην ψυχική του κατάσταση.
Όταν η παρέα επέστρεψε από το Φράιμπουργκ εκείνο το βράδυ, ανήσυχος ο Ρίπερτ, ο οποίος έμενε στο διπλανό δωμάτιο του Μπουρντέν, έβαλε το αυτί του στον τοίχο και προς ανακούφισή του άκουσε τον φίλο του να ροχαλίζει ήρεμα.
Την επόμενη μέρα, λέει το βιβλίο, ο Μπουρντέν με την Αρτζέντο καβγάδιασαν ξανά.
«Είμαι εντάξει», της έγραψε σε μήνυμα. «Δεν είμαι εμπαθής. Δεν ζηλεύω που ήσουν με άλλον άνδρα. Δεν μου ανήκεις. Είσαι ελεύθερη. Όπως είπα. Όπως σου υποσχέθηκα. Όπως πραγματικά εννοούσα. Αλλά ήσουν απρόσεκτη. Ήσουν απερίσκεπτη με την καρδιά μου. Με τη ζωή μου».
Το μόνο πράγμα που πονούσε, έγραψε, ήταν ότι το ραντεβού έγινε στο ξενοδοχείο της Ρώμης που αγαπούσαν. Ζήτησε το έλεός της. Εκείνη έγραψε: «Δεν το αντέχω αυτό».
Του είπε ότι δεν μπορούσε να αντέξει την κτητικότητά του και ότι να παραμείνει πλέον στη σχέση.
Μετά τα γυρίσματα της επόμενης ημέρας, αναφέρει ο συγγραφέας, ο Άντονι Μπουρντέν βγήκε μόνος του και έφαγε και ήπιε πολύ. Τότε έγινε και η τελευταία ανταλλαγή μηνυμάτων με την Αρτζέντο, την οποία ο Λίρσεν τοποθετεί στην αρχή του βιβλίου του:
Μπουρντέν: Υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω;
Αρτζέντο: Σταμάτα να με πρήζεις.
Μπουρντέν: ΟΚ
Εκείνο το βράδυ, κρεμάστηκε.
