Η σκιά της αποσταθεροποίησης πέφτει βαριά πάνω από την Τουρκία στην οποία η κατάσταση παραμένει έκρυθμη, μετά την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος που έγινε εις βάρος της κυβέρνησης του προέδρου Ερντογάν. Μέσα σε λίγες ώρες υπήρξαν πολλαπλές ανατροπές που φέρνουν σήμερα τον πρόεδρο στη θέση του νικητή. Οι αναλυτές σε όλο τον κόσμο ερμηνεύουν τα όσα διαδραματίστηκαν στην Τουρκία τη νύχτα και το πώς η χώρα πέρασε στην εξουσία του στρατού έστω και για λίγο.
Τα κομβικά σημεία που ανέτρεψαν το κλίμα είναι σύμφωνα με τις διεθνείς αναλύσεις δύο: Η εμφάνιση του Ερντογάν και το διάγγελμά του και η παρέμβαση στήριξης των ΗΠΑ η οποία σηματοδότησε τις υπόλοιπες δηλώσεις συμπαράστασης στη τουρκική κυβέρνηση. Η πρωτοφανής εικόνα του προέδρου να απευθύνεται στο λαό μέσα από την οθόνη ενός κινητού είναι μια στιγμή που θα γραφτεί στην ιστορία. Πολλοί σχολιάζουν πως αν ο πρόεδρος δεν είχε εγκαίρως ξεσηκώσει τους εκατομμύρια υποστηρικτές του, τα γεγονότα θα είχαν πάρει διαφορετική τροπή. O ηγέτης που έχει ταυτιστεί με την λογοκρισία των media και του ίντερνετ, χρησιμοποίησε αυτό που πολεμούσε και κατάφερε να δημιουργήσει το απαραίτητο κλίμα για την ανατροπή της προδοσίας. Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ στέλνουν σαφές μήνυμα υπέρ του Ερντογάν.
Αν και για μερικούς αναλυτές ο Λευκός Οίκος καθυστέρησε να πάρει θέση και αρχικά ήταν σε ρόλο παρατηρητή, όταν οι εξελίξεις άρχισαν να παίρνουν πιο δραματική τροπή, έγινε η παρέμβαση και ο Λευκός Οίκος ανακοίνωσε πως ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα κάλεσε όλες τις πλευρές στην Τουρκία να υποστηρίξουν την «δημοκρατικά εκλεγμένη» κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο Μπαράκ Ομπάμα κάλεσε επίσης—έπειτα από μια συνομιλία που είχε με τον υπουργό του των Εξωτερικών Τζον Κέρι—να «επιδειχθεί αυτοσυγκράτηση και να αποφευχθεί η βία και ένα λουτρό αίματος» στην Τουρκία. Τη σκυτάλη πήρε το Βερολίνο και ηγέτες άλλων χωρών που σε διπλωματικό επίπεδο θωράκιζαν τον Ερντογάν εκτός συνόρων.
Η ανάλυση του Stratfor για το πραξικόπημα και τους λόγους που απέτυχε
Τα πραξικοπήματα συνήθως αξιολογούνται με βάση ένα και μοναδικό κριτήριο: αν πέτυχαν ή όχι τον σκοπό τους. Και παρόλο που τα αποτελέσματα είναι αυτά που μετρούν περισσότερο για εκείνους που έχουν εξουσία κι εκείνους που την ορέγονται, αυτή του είδους η αποτίμηση αγνοεί την ανατομία όσων παραγόντων κάνουν τελικά επιτυχημένο ένα πραξικόπημα.
Η τρέχουσα κατάσταση στην Τουρκία αποκαλύπτει έναν σημαντικό βαθμό σχεδιασμού και συντονισμού, αλλά η «επιτυχία» του εξαρτάται από τα ίδια ακριβώς πράγματα με όλα τα υπόλοιπα πραξικοπήματα.
Τι κατάφερε το πραξικόπημα
Μεταφορές
Τα πρώτα σημάδια του πραξικοπήματος εμφανίστηκαν μέσω της συντονισμένης διακοπής του ελέγχου των μεταφορικών περασμάτων. Οι στρατιώτες, που ενεπλάκησαν, στήθηκαν σε μεγάλες γέφυρες της Κωνσταντινούπολης και διάφορους δρόμους της Άγκυρας και της Σμύρνης. Τουρκικά F-16 έκαναν χαμηλές πτήσεις πάνω από την τουρκική πρωτεύουσα. Οι πολίτες κλήθηκαν να παραμείνουν στα σπίτια τους. Τα αεροδρόμια έκλεισαν και όλες οι πτήσεις ακυρώθηκαν.
Απομακρύνοντας εχθρούς- «κλειδιά»
Εκμεταλλευόμενοι την απουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που βρισκόταν εκτός πόλης, οι τούρκοι στρατιώτες πολιόρκησαν τα κεντρικά γραφεία του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) στην Κωνσταντινούπολη. Τα τανκς κατευθύνθηκαν προς το παλάτι του Πρωθυπουργού στην Άγκυρα, αλλά φιλοκυβερνητικοί διαδηλωτές εμπόδισαν μερικές από τις επιχειρήσεις τους. Τουρκικά στρατιωτικά ελικόπτερα άνοιξαν πυρ εναντίον του Παλατιού ενώ πλησίαζαν τα τανκς.
Ενεργειακός έλεγχος/ Υποδομές
Ενώ παραμένει ασαφές αν κόπηκε η ηλεκτροδότηση σε ορισμένα μεγάλα τμήματα τουρκικών πόλεων, είναι σίγουρο πως οι στρατιώτες διέκοψαν την ρευματοδότηση σε μερικές πολύ κρίσιμες κυβερνητικές υποδομές, όπως για παράδειγμα το ανάκτορο Ντολμάμπαχτσε.
Επικοινωνία
Κάποια μέσα ενημέρωσης και κανάλια καταλήφθηκαν από στρατιώτες, που εισέβαλαν στην κρατική τηλεόραση και διέταξαν τους υπαλλήλους να φύγουν κατά ομάδες. Εργαζόμενοι στα κρατικά ΜΜΕ πληροφορήθηκαν πως τώρα τον έλεγχο έχει ο στρατός και τους έγιναν συστάσεις να παραμείνουν στα σπίτια τους, λέγοντάς τους επίσης πως το επόμενο δελτίο θα ήταν το ακόλουθο πρωί. Το Youtube και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είτε έκλεισαν είτε λειτουργούσαν περιοδικά. Ο επικεφαλής του AKP στην Κωνσταντινούπολη βγήκε στο δελτίο ειδήσεων ενός ιδιωτικού καναλιού και κάλεσε τους κατοίκους να «αντισταθούν στο πραξικόπημα και να κατευθυνθούν προς το αεροδρόμιο για την άφιξη του Ερντογάν».
Τι δεν κατάφερε το πραξικόπημα
Οι στασιαστές στρατιώτες δεν κατάφεραν δυο σημαντικές συνιστώσες ενός επιτυχούς πραξικοπήματος, τουλάχιστον μέχρι στιγμής.
Λαϊκή υποστήριξη
Το συστατικό που καθορίζει ποιος έρχεται πρώτος στην Τουρκία είναι η λαϊκή υποστήριξη. Διαδηλώσεις υπέρ του Ερντογάν έκαναν την εμφάνισή τους, με τους συμμετέχοντες τους να εκφράζουν υποστήριξη για τον Τούρκο Πρόεδρο και το κόμμα του. Ο στρατός προετοιμάστηκε για αντίσταση ενισχύοντας την ασφάλεια σε μεγάλους δημόσιους χώρους όπως η πλατεία Ταξίμ, αλλά η παρουσία υποστηρικτών του Ερντογάν ήταν ισχυρή. Τα ΜΑΤ ενώθηκαν με τους διαδηλωτές, πυροβολώντας με τα όπλα τους στον αέρα και ζητώντας στο στρατό να φύγει. Και με την μετάδοση της πληροφορίας πως ο στρατός άνοιξε πυρ εναντίον διαδηλωτών στην γέφυρα του Βοσπόρου, οι υποκινητές του πραξικοπήματος αναμφίβολα είχαν να παλέψουν για λαϊκή υποστήριξη.
Ένωση δυνάμεων
Τέλος, ένα επιτυχημένο πραξικόπημα χρειάζεται τεράστιο όγκο δυνάμεων ασφαλείας που θα ενεργήσουν υπέρ τους κοινού σκοπού και οι εναπομείνουσες δυνάμεις, ειδικά εκείνες που είναι αποδυναμωμένες ή στο περιθώριο, να μπορούν να διαχειριστούν. Στην Τουρκία, είναι ασαφές που εναπόκειται η αφοσίωση του καθενός, αλλά υπάρχουν ενδείξεις αντιπαλότητας ανάμεσα στα διάφορα τμήματα του στρατού.