Στις αρχές της πανδημίας, όταν έπεσε κατακόρυφα η ζήτηση για αεροπορικά ταξίδια λόγω των περιορισμών, οι πτήσεις φαντάσματα έγιναν συχνό φαινόμενο. Δύο χρόνια και πλέον αργότερα, ακόμη πετούν «άδεια» αεροπλάνα.
Στα τέλη του 2021 απογειώνονταν από τη Βρετανία περίπου 500 πτήσεις φαντάσματα τον μήνα, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα ο Guardian. Τον περασμένο Ιανουάριο ανάλυση της Greenpeace ανέφερε ότι στην Ευρώπη θα γίνουν πάνω από 100.000 πτήσεις φαντάσματα αυτό τον χειμώνα, προκειμένου οι εταιρείες να διατηρήσουν τα δικαιώματα χρήσης που έχουν σε μεγάλα αεροδρόμια. Η επιβάρυνση για το περιβάλλον- σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Greenpeace- ισοδυναμεί σχεδόν με τις εκπομπές αερίων από 1,4 εκατ. αυτοκίνητα για έναν χρόνο.
Η Lufthansa λέει πως κάνει ό,τι μπορεί, για να γεμίσει τα αεροσκάφη της, αλλά πασχίζει να βρει μια ισορροπία ανάμεσα στο χάος του κορωνοϊού και την ανάγκη να διατηρήσει τις θέσεις της σε αεροδρόμια.
«Οι περιττές πτήσεις δεν είναι άδειες ή πτήσεις φαντάσματα. Είναι προγραμματισμένες πτήσεις για τις οποίες έχουν γίνει λίγες κρατήσεις, λόγω της πανδημίας. Παρά τη μικρή ζήτηση η Lufthansa Group Airlines πρέπει να εκτελεί αυτές τις πτήσεις, προκειμένου να συνεχίσει να έχει δικαιώματα απογείωσης και προσγείωσης σε μεγάλα αεροδρόμια της ΕΕ», δήλωσε στο CNN εκπρόσωπος της εταιρείας.
«Είμαστε σε μία κλιματική κρίση και ο τομέας των μεταφορών έχει τις πιο γρήγορα αυξανόμενες εκπομπές αερίων στην ΕΕ. Οι ανούσιες πτήσεις φαντάσματα, που ρυπαίνουν, είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου», υπογράμμισε ο Χέρβιγκ Σούστερ, εκπρόσωπος της καμπάνιας «European Mobility For All», της Greenpeace.
«Θα ήταν ανεύθυνο εκ μέρους της ΕΕ να μην κάνει το εύκολο, να τερματίσει τις πτήσεις φαντάσματα και να απαγορεύσει τα αεροπορικά ταξίδια σε κοντινούς προορισμούς, για τους οποίους υπάρχει λογική σιδηροδρομική σύνδεση», συμπλήρωσε. Γιατί, όμως, συνεχίζονται οι πτήσεις φαντάσματα; Το CNN επιχείρησε να δώσει μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
Πολύτιμα πλεονεκτήματα
Ο λόγος που οι αεροπορικές εταιρείες συνεχίζουν να πραγματοποιούν αυτές τις ακριβές πτήσεις είναι το παιχνίδι των θέσεων στα μεγάλα αεροδρόμια.
Ακόμη και χωρίς επιβάτες, οι αεροπορικές εταιρείες πρέπει να προστατεύσουν αυτά τα δικαιώματά τους. Πρόκειται για εξαιρετικά πολύτιμα πλεονεκτήματα για τις εταιρείες. Με πάνω από 200 από τα πιο πολυσύχναστα κέντρα του πλανήτη να λειτουργούν σε πλήρη χωρητικότητα, η ζήτηση για πτήσεις ξεπερνά τη διαθεσιμότητα διαδρόμων προσγείωσης και χώρων στα τέρμιναλ.
Για να το διαχειριστούν αυτό, τα αεροδρόμια χωρίζονται σε θέσεις. Πρόκειται για τη δυνατότητα οι εταιρείες να προσγειώνονται, να αποβιβάζουν επιβάτες, να ανεφοδιάζονται, να υποδέχονται νέους επιβάτες και να απογειώνονται εκ νέου, όλα αυτά μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Οι εταιρείες κάνουν το πρόγραμμα πτήσεων με βάση τη διαθεσιμότητα των θέσεων τόσο στο αεροδρόμιο απογείωσης όσο και σε εκείνο προσγείωσης. Για τη μεγιστοποίηση των εσόδων, το πρόγραμμα πρέπει να είναι ευθυγραμμισμένο με τη ζήτηση. Αυτός ο συντονισμός δεν είναι κάτι εύκολο.
Σε αυτό βοηθά το Worldwide Airport Slot Guidelines, οδηγίες που αποτελούν τα θεμέλια πάνω στα οποία λειτουργεί η διαδικασία της παγκόσμιας κατανομής θέσεων. Τις κατευθυντήριες γραμμές εκδίδουν από κοινού η IATA, το Διεθνές Συμβούλιο Αεροδρομίων και η Παγκόσμια Ένωση Συντονιστών Αεροδρομίων.
Περίπλοκο σύστημα
Η διαχείριση αυτού του συστήματος είναι περίπλοκη. Η κατανομή θέσεων γίνεται δύο φορές τον χρόνο, για τα προγράμματα της χειμερινής και της θερινής περιόδου.
Ο επανασχεδιασμός όλου αυτού κάθε εξάμηνο θα ήταν τόσο σύνθετος, που υπάρχει κανονισμός ο οποίος ορίζει ότι αν μια αεροπορική εταιρεία χρησιμοποιεί επιτυχώς τη θέση της τουλάχιστον κατά 80%, τότε της επιτρέπεται να τη διατηρήσει την επόμενη σεζόν.
Έτσι, υπάρχει ελάχιστη ευελιξία για την εισαγωγή νέων διαδρομών στο δίκτυο, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα αεροδρόμια με συμφόρηση. Για αυτό και οι θέσεις είναι χρυσός.
Στη Βρετανία, το αεροδρόμιο Χίθροου έχει τις πιο πολύτιμες θέσεις. Η περιορισμένη χωρητικότητα έχει εκτινάξει στα ύψη τις τιμές για αυτές. Μία θέση για νωρίς το πρωί αξίζει περίπου 19 εκατομμύρια δολάρια, η τιμή πέφτει στα 13 εκατ. για το μεσημέρι και στα 6 εκατομμύρια για το βράδυ, σύμφωνα με έγγραφο της Βουλής των Κοινοτήτων.
Μεταξύ άλλων συμφωνιών ρεκόρ για μια θέση ήταν εκείνη της Oman Air, που φέρεται να πλήρωσε 75 εκατομμύρια δολάρια για δικαίωμα προσγείωσης και απογείωσης από το Χίθροου, στις αρχές του 2016. Τον Μάρτιο του 2017 η SAS Scandinavian Airlines πούλησε δύο θέσεις στο Χίθροου στην American Airlines έναντι 75 εκατ., σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο.
Οι περισσότερες τέτοιες συμφωνίες δεν γίνονται γνωστές, ενώ γίνεται και ανταλλαγή θέσεων ανάμεσα στις εταιρείες. Λόγω του συστήματος, αν οι εταιρείες περιορίσουν τη χρήση της θέσης, ρισκάρουν να τη χάσουν. Οπότε, συνεχίζουν να κάνουν πτήσεις, ακόμη και αν μετά βίας έχουν επιβάτες.
Χαλάρωση των κανονισμών
Πριν από δύο χρόνια, όταν ξέσπασε η πανδημία επιφέροντας σφοδρό πλήγμα στα αεροπορικά ταξίδια, χαλάρωσε ο κανονισμός του 80%. Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας των ΗΠΑ (FAA) ανέστειλε τον κανονισμό, όπως είχε κάνει το 2002, το 2003 και το 2009, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, το ξέσπασμα του SARS και την παγκόσμια οικονομική κρίση αντίστοιχα.
Στην Ευρώπη, για την τρέχουσα χειμερινή περίοδο το όριο μειώθηκε στο 50%. Όμως, οι αεροπορικές εταιρείες- που είναι αντιμέτωπες με αυξημένη αβεβαιότητα- θέλουν μεγαλύτερη ευελιξία για τη διατήρηση των θέσεών τους.
Για παράδειγμα ο όμιλος Air France-KLM με ανακοίνωση ζήτησε να ληφθεί καλύτερα υπόψη η τρέχουσα κατάσταση με τον κορωνοϊό, για την εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανονισμών, προκειμένου οι αεροπορικές εταιρείες να μπορούν να συνεχίσουν να προσαρμόζουν την προσφορά στα πραγματικά επίπεδα της ζήτησης.
Συγκεκριμένα, ο όμιλος ζήτησε μεγαλύτερη ευελιξία για την εφαρμογή των κανονισμών για λόγους ανωτέρας βίας, προκειμένου να επιτρέπεται να πέφτει κάτω από το 50% το όριο χρήσης των θέσεων. Απαντώντας, η Κομισιόν- που αναγνώρισε ότι η μετάλλαξη Όμικρον έχει προκαλέσει χάος- παρέτεινε τη χαλάρωση των σχετικών κανονισμών έως τις 29 Οκτωβρίου.
Ώρα για εκδίκηση;
Η λύση στο πρόβλημα για τις πτήσεις φαντάσματα μπορεί να είναι απλή, από τη σκοπιά μιας εκ των κορυφαίων ευρωπαϊκών εταιρειών χαμηλού κόστους.
«Αν η Lufthansa πραγματικά χρειάζεται να κάνει αυτές τις πτήσεις- αποκλειστικά για να αποτρέψει την απελευθέρωση αυτών των θέσεων σε ανταγωνιστικές εταιρείες- τότε θα έπρεπε να απαιτηθεί να πουλά τα εισιτήρια σε χαμηλές τιμές», δήλωσε ο επικεφαλής της Ryanair, Μάικλ Ο’ Λίρι.
Το επιχείρημά του είναι πως η Lufthansa και οι θυγατρικές της- Brussels, Swiss και Austrian Airlines- έχουν επωφεληθεί από κρατική βοήθεια ύψους δισεκατομμυρίων. Κατά συνέπεια «αντί να κάνει άδειες πτήσεις προκειμένου απλά να μπλοκάρει τις θέσεις στα αεροδρόμια, η Lufthansa θα έπρεπε να πουλάει τις θέσεις σε αυτές τις πτήσεις σε χαμηλά ναύλα, για να επιβραβεύσει τους Γερμανούς και άλλους Ευρωπαίους φορολογούμενους, οι οποίοι την έχουν επιχορηγήσει με δισεκατομμύρια ευρώ κατά τη διάρκεια της πανδημίας», λέει.
Η μόνη εξαίρεση για τον κανονισμό περί χρήσης των θέσεων στα αεροδρόμια είναι η ρήτρα για λόγους ανωτέρας βίας. Όμως, αυτό δεν ερμηνεύεται με τον ίδιο τρόπο σε όλη την Ευρώπη. Πολλές χώρες δίνουν ελάχιστες ή και καμία εξαίρεση.
Επίσης, η διαδικασία για τις εξαιρέσεις προβλέπει μεγάλη γραφειοκρατία και παίρνει χρόνο. Κάθε μία εξαίρεση χορηγείται ξεχωριστά, για το σημείο εκκίνησης και τον προορισμό του ταξιδιού, που σημαίνει ότι απαιτούνται πάντα δύο εγκρίσεις.
Η Lufthansa θέλει όλες οι χώρες της ΕΕ να δίνουν εξαιρέσεις για τους κανόνες απογείωσης και προσγείωσης, ώστε το ζήτημα να αντιμετωπίζεται με ευελιξία και ελαχιστοποιώντας τη γραφειοκρατία. «Η Κομισιόν πρέπει να προωθήσει ενιαίους κανονισμούς, ώστε να αποφεύγονται οι περιττές πτήσεις και οι εταιρείες να μπορούν να προγραμματίζουν καλύτερα». δήλωσε ο εκπρόσωπος της Lufthansa.
Στο μεταξύ, η ACI Europe, που εκπροσωπεί περισσότερα από 500 αεροδρόμια σε 55 χώρες, έχει εκφράσει δυσαρέσκεια για την κλιμακούμενη ρητορική αναφορικά με τις πτήσεις φαντάσματα. Επίσης, αμφισβητεί τη λογική των μεγάλων εταιρειών ότι οι πτήσεις φαντάσματα είναι αναπόφευκτες.
«Μερικές αεροπορικές εταιρείες υποστηρίζουν ότι αναγκάζονται να κάνουν πολλές άδειες πτήσεις προκειμένου να διατηρήσουν τα δικαιώματα χρήσης θέσεων στα αεροδρόμια. Δεν υπάρχει απολύτως κανένας λόγος ότι αυτό θα έπρεπε να είναι η πραγματικότητα», δήλωσε ο γενικός διευθυντής της ACI Europe, Ολιβιέ Γιάνκοβιτς.
Οι κανονισμοί για τη χρήση θέσεων, λέει, πρέπει να πετυχαίνουν δύο πράγματα στις τρέχουσες συνθήκες. «Να προστατεύουν τις αεροπορικές από τα χειρότερα απρόβλεπτα και να διασφαλίζεται ότι η χωρητικότητα των αεροδρομίων χρησιμοποιείται με υπέρ του ανταγωνισμού τρόπο», ανέφερε.
