— Πιστεύετε ότι ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος ξεκινά;
Σίγουρα, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτελεί σημείο καμπής στο σύγχρονο διεθνές σύστημα. Η Ρωσία εμφανίζεται να αψηφά κάθε έννοια διεθνούς δικαίου και να βρίσκεται απέναντι σχεδόν σε όλον τον δυτικό κόσμο. Πρόκειται για ακόμα ένα επεισόδιο στην αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, η οποία οξύνεται.
Αρκούν, όμως, αυτά τα στοιχεία ώστε να μιλάμε για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο; Όχι από μόνα τους. Ο Ψυχρός Πόλεμος υπήρξε το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης ιστορικής συγκυρίας, ενός κόσμου που προέκυψε μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και κυριαρχούνταν από την επιβλητική παρουσία δύο υπερδυνάμεων, των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Ρωσία δεν φαίνεται να διαθέτει εκείνα τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά που θα της επιτρέψουν να γίνει ο ένας από τους δύο μείζονες πόλους ενός συστήματος αντίστοιχου με εκείνο του Ψυχρού Πολέμου. Ο κόσμος του εικοστού πρώτου αιώνα είναι πολύ πιο πολύπλοκος από εκείνον του δεύτερου μισού του εικοστού.
— Η Ευρώπη θα αλλάξει για πάντα μετά απ’ αυτή την πολεμική σύρραξη;
Η στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας λειτούργησε αφυπνιστικά για την Ευρώπη. Τα μέλη της Ε.Ε. συνειδητοποίησαν ότι ούτε η δική τους ασφάλεια μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη. Αυτό ισχύει κατά μείζονα λόγο για τα κράτη της Ε.Ε. που γειτνιάζουν με τη Ρωσία. Ταυτόχρονα, τα κράτη της Ε.Ε. βρέθηκαν αντιμέτωπα με μια πραγματικότητα, την οποία όλοι συζητούσαν εδώ και χρόνια, αλλά πλέον λαμβάνει υπαρξιακό χαρακτήρα: η Ε.Ε. είναι μεν ισχυρή οικονομικά, αλλά δεν διαθέτει αντίστοιχη πολιτική και στρατιωτική ισχύ που να την καθιστά υπολογίσιμο παράγοντα σε διεθνή κλίμακα.
Ίσως η ουκρανική κρίση να αποδειχτεί ο καταλύτης για την προώθηση διεργασιών που θα κατατείνουν, επιτέλους, στη διαμόρφωση μιας κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Αν δούμε συνολικά την πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θα διαπιστώσουμε ότι το ενοποιητικό εγχείρημα αναζωογονείται μέσα από την αντιμετώπιση υπαρξιακού χαρακτήρα προκλήσεων. Δεν αποκλείεται να βρισκόμαστε σε μια τέτοια ιστορική στιγμή, τις διαστάσεις της οποίας μόνο εκ των υστέρων θα μπορέσουμε με πληρότητα να αξιολογήσουμε.
Προκειμένου να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν υποστήριξε ότι πολλά από τα ουκρανικά εδάφη ανήκαν προηγουμένως στη Ρωσία, επομένως πρέπει να της επιστραφούν. Αυτή η συλλογιστική δεν απέχει πολύ από ανάλογες διεκδικήσεις της Τουρκίας.
— Μπορεί η Ευρώπη να αντέξει ένα νέο κύμα προσφύγων;
Υπολογίζεται ότι τις πρώτες τέσσερις ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι εγκατέλειψαν την Ουκρανία, αναζητώντας καταφύγιο κατά κύριο λόγο σε όμορα κράτη μέλη της Ε.E., στην Πολωνία, στην Ουγγαρία, στη Σλοβακία και στη Ρουμανία. Μέχρι στιγμής, η κατάσταση μοιάζει να είναι σχετικά διαχειρίσιμη. Αλλά τι θα συμβεί εάν η ένοπλη σύγκρουση κλιμακωθεί και οι προσφυγικές ροές από την Ουκρανία πολλαπλασιαστούν;
Οπωσδήποτε θα χρειαστεί να δαπανηθούν μεγάλα χρηματικά ποσά και παράλληλα να υπάρξει συντονισμός των κινήσεων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η εμπειρία του 2015 και τα προβλήματα που προέκυψαν από την ατελή αντιμετώπιση εκείνης της προσφυγικής κρίσης ενδεχομένως να λειτουργήσουν ως παραδείγματα για την αποφυγή των σφαλμάτων που διαπράχθηκαν τότε.
— Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα κίνητρα του Ρώσου Προέδρου;
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει έναν κύριο στρατηγικό στόχο, τη δημιουργία μιας ζώνης ρωσικής επιρροής, η οποία θα εκτείνεται πέραν των ρωσικών συνόρων. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η προσπάθεια να τεθεί η Ουκρανία υπό ένα καθεστώς ρωσικής κηδεμονίας, με άλλα λόγια να υπάρχει ένα τύποις ανεξάρτητο ουκρανικό κράτος, το οποίο όμως να είναι απόλυτα πειθήνιο όργανο της Μόσχας όταν πρόκειται για τη λήψη αποφάσεων σε μείζονος σημασίας ζητήματα.
Δεν είναι μια νέα σκέψη. Εδώ και αιώνες, από την εποχή των τσάρων, η Ρωσία επιδίωκε την εξάπλωση της κυριαρχίας της και της επιρροής της σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερα τμήματα της ανατολικής Ευρώπης, ώστε το κυρίως ρωσικό έδαφος να είναι ασφαλέστερο απέναντι σε εχθρική επιβουλή.
Το ίδιο συνέβη και κατά τη σοβιετική περίοδο. Για παράδειγμα, η εγκαθίδρυση κομμουνιστικών καθεστώτων στην ανατολική Ευρώπη μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από στρατηγική άποψη δεν ήταν παρά εκδήλωση της επιθυμίας της Μόσχας να δημιουργήσει ένα τεράστιο μαξιλάρι ασφάλειας στα δυτικά των ρωσικών συνόρων.
— Ποιες θα είναι οι συνέπειες την επόμενη μέρα;
Οι συνέπειες είναι πολλαπλές. Από τη μια πλευρά ο πόλεμος έχει έναν προφανή οικονομικό αντίκτυπο. Η αύξηση των τιμών των ορυκτών καυσίμων, όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. Ένα ράλι αύξησης των τιμών όλων των προϊόντων ή, ακόμα χειρότερα, ο εγκλωβισμός σε μια κατάσταση στασιμοπληθωρισμού είναι σενάρια που θα μπορούσαν να γίνουν πραγματικότητα.
Στο πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο η ρωσική εισβολή λειτουργεί αποσταθεροποιητικά στο διεθνές σύστημα. Η παραβίαση των πιο θεμελιωδών κανόνων του διεθνούς δικαίου, όπως η αποχή από τη χρήση βίας και ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας των κρατών, απειλεί να ανοίξει το ευρωπαϊκό κουτί της Πανδώρας.
— Τι είναι αυτό που έχει να φοβάται η Ελλάδα;
Η Ουκρανία δεν είναι δίπλα μας, αλλά δεν είναι και μακριά μας. Βρίσκεται στην ευρύτερη γειτονιά μας. Και μόνο γι’ αυτό η ουκρανική κρίση μάς επηρεάζει. Πέρα από τις οικονομικές και διπλωματικές περιπλοκές που δημιουργεί, ανησυχούμε και για ακόμα έναν ειδικότερο λόγο, για κακό προηγούμενο που ενδεχομένως δημιουργήσει: μια μεγαλύτερη χώρα εισβάλλει στο έδαφος ενός μικρότερου γείτονά της, αδιαφορώντας για το διεθνές δίκαιο. Αν το κάνει η Ρωσία στην Ουκρανία, μήπως αυτό ανοίξει περισσότερο την όρεξη της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας;
Εξάλλου, η Τουρκία ήδη από το 1974 έχει εισβάλει στην Κύπρο και συνεχίζει να έχει παράνομα υπό τη στρατιωτική κατοχή της το βόρειο τμήμα του νησιού. Προκειμένου να δικαιολογήσει την εισβολή στην Ουκρανία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν υποστήριξε ότι πολλά από τα ουκρανικά εδάφη ανήκαν προηγουμένως στη Ρωσία, επομένως πρέπει να της επιστραφούν. Αυτή η συλλογιστική δεν απέχει πολύ από ανάλογες διεκδικήσεις της Τουρκίας.
Βέβαια, η Ελλάδα δεν είναι Ουκρανία. Η ελληνική αμυντική θωράκιση είναι απείρως καλύτερη και επιπλέον η Αθήνα διαθέτει πολύ ισχυρότερα διεθνή ερείσματα σε σύγκριση με το Κίεβο. Και, φυσικά, η Τουρκία δεν είναι Ρωσία. Όμως η ελληνική ανησυχία είναι λογική.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
