Με μία ανάλυση για τον υπερτουρισμό στην Ευρώπη, η αμερικανική εφημερίδα The Washington Post συμπεραίνει πως το καλοκαίρι που μόλις τελείωσε ήταν εκείνο «που η Ευρώπη γύρισε την πλάτη στους τουρίστες».
Κάπου ανάμεσα στις επιθέσεις με νεροπίστολα στη Βαρκελώνη, την απεργία πείνας στα Κανάρια Νησιά, τα νέα τέλη στη Βενετία και τους περιορισμούς στα κρουαζιερόπλοια στην Ελλάδα, έχει γίνει ξεκάθαρο: Οι ντόπιοι σε πολλούς από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Ευρώπης έχουν κουραστεί με τους τουρίστες, αναφέρει το ρεπορτάζ.
Οι ανησυχίες για τον υπερτουρισμό αυξάνονταν εδώ και χρόνια, πολύ πριν ο κορωνοϊός αναγκάσει τα σύνορα να κλείσουν προσωρινά. Μετά από μια παύση λόγω της πανδημίας, η ιλιγγιώδης επιστροφή του συντριπτικού πλήθους έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις σε πολλά μέρη της Γης. Αυτό το καλοκαίρι, ο κόσμος αντέδρασε με νέους τρόπους.
«Είδαμε πολλές περισσότερες διαμαρτυρίες και πολύ περισσότερο κόσμο να βγαίνει στους δρόμους λέγοντας, 'Φτάνει πια. Φύγετε, τουρίστες'», λέει ο Σεμπάστιαν Ζένκερ, καθηγητής Τουρισμού στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης.
Οι διαδηλωτές πραγματοποίησαν μια από τις πιο μεγάλες διαδηλώσεις της σεζόν στη Βαρκελώνη τον Ιούλιο, κρατώντας νεροπίστολα και αναγκάζοντας τους σαστισμένους τουρίστες να φύγουν από τις αυλές των εστιατορίων. Οι κάτοικοι έφεραν πινακίδες που έγραφαν «Ο μαζικός τουρισμός σκοτώνει την πόλη» και «Οι τουρίστες να πάνε σπίτι τους» και είπαν στους δημοσιογράφους ότι οι ντόπιοι δεν είχαν πλέον την οικονομική δυνατότητα να ζουν εκεί. Ένα μανιφέστο που δημοσιεύτηκε από ομάδες υπεράσπισης ζητούσε από την πόλη να μειώσει τον αριθμό των τερματικών σταθμών κρουαζιέρας, να μειώσει τη δραστηριότητα των αεροδρομίων, να απαγορεύσει τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις διακοπών και να σταματήσει να χρησιμοποιεί δημόσιο χρήμα για την προβολή της πόλης.
Ο παγκόσμιος τουρισμός φέτος αναμένεται να ανακάμψει πλήρως από την πανδημία, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. οι διεθνείς αφίξεις έφταναν το 1,5 δισεκατομμύριο το 2019. Και ενώ προορισμοί σε όλο τον κόσμο έχουν δυσκολευτεί με την εισροή, η αγωνία είναι ιδιαίτερα υψηλή στην Ευρώπη αυτό το καλοκαίρι. Μόνο η Ισπανία είχε περισσότερους από 53 εκατομμύρια επισκέπτες μέχρι τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, αύξηση 12% από το 2023, σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία.
Η Ρέιτσελ Ντοντς, καθηγήτρια στη σχολή διαχείρισης φιλοξενίας και τουρισμού στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Τορόντο, είπε ότι είχε προειδοποιήσει ότι ο τουρισμός θα «επιστρέψει χειρότερος από ποτέ» μετά την ηρεμία της πανδημίας, ειδικά σε προορισμούς που δεν επανεξέτασαν την προσέγγισή τους. «Ήταν σαν μια προφητεία που έγινε πραγματικότητα», είπε.
Οι πόλεις αντεπιτίθενται
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πολλές πόλεις αγωνίστηκαν με την έλλειψη τουριστικών κονδυλίων. Αλλά οι κάτοικοι των περιζήτητων προορισμών γνώρισαν επίσης μια πιο ειρηνική, λιγότερο πολυσύχναστη εκδοχή των πόλεών τους.
Η Ντοντς, που διευθύνει μια εταιρεία συμβούλων που ονομάζεται Sustaining Tourism (Βιώσιμος Τουρισμός), είπε ότι πολλοί τοπικοί ηγέτες που ανησυχούσαν για τις συνέπειες του τουρισμού επικεντρώθηκαν στην επιστροφή των επισκεπτών αντί να χτίσουν ένα πιο βιώσιμο μοντέλο.
Ενώ πολλοί προορισμοί έχουν δηλώσει ότι δεν είναι αντίθετοι με τον τουρισμό γενικά, προσπαθούν να τον ελέγξουν - ή τουλάχιστον να αποσπάσουν περισσότερα χρήματα από τους επισκέπτες ως αντάλλαγμα, γράφει η Wachington Post και συνεχίζει αναφερόμενη στα μέτρα που εξήγγειλε ο Κυριάκος Μητσοτάκης από την 88η ΔΕΘ: «Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας είπε αυτόν τον μήνα ότι η χώρα θα επιβάλει τέλος 20 ευρώ στους επισκέπτες κρουαζιερόπλοιων στη Σαντορίνη και τη Μύκονο κατά τη διάρκεια της πιο πολυσύχναστης καλοκαιρινής περιόδου ήδη από τον επόμενο χρόνο. Ο δήμαρχος της Σαντορίνης, ενός γραφικού νησιού που έχει κατακλυστεί από τουρίστες που αναζητούν selfies με φόντο λευκά κτίρια και μπλε στέγες, συνιστά όριο 8.000 επισκεπτών από κρουαζιερόπλοια την ημέρα, περίπου το μισό από αυτό που επισκέπτονται το νησί στις πιο πολυσύχναστες μέρες, σύμφωνα με το Reuters. Οι ντόπιοι έχουν παραπονεθεί ότι πάρα πολλοί άνθρωποι πλημμυρίζουν στο νησί για σύντομο χρόνο, αλλά δεν είναι αρκετοί εκείνοι που κάνουν κράτηση για μεγαλύτερες, πιο προσοδοφόρες διανυκτερεύσεις».
Αποκαλώντας τον κλάδο της κρουαζιέρας 'success story' για την ελληνική οικονομία, η Cruise Lines International Association αμφισβήτησε «την μοναδική εστίαση στον τουρισμό κρουαζιέρας για αυτήν την πρόταση». Δήλωσε ότι θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τοπικούς αξιωματούχους για μέτρα διαχείρισης του τουρισμού και προέτρεψε την κυβέρνηση να αναστείλει τη νέα χρέωση μέχρι το 2026.
Η Βενετία, η οποία είδε τον αριθμό των επισκεπτών για μια νύχτα να αγγίζει το ρεκόρ των 3,5 εκατομμυρίων πέρυσι, δοκίμασε ένα νέο τέλος 5 ευρώ για τους τουρίστες ημερήσιων εκδρομών σε συγκεκριμένες ημέρες από τα τέλη Απριλίου έως τον Ιούλιο. Η εύθραυστη ιταλική πόλη έχει επίσης ανακοινώσει όριο 25 ατόμων για ομάδες ξεναγήσεων και απαγόρευση των μεγαφώνων.
Η Μέγκαν Έπλερ Γουντ, διευθύνουσα σύμβουλος του Προγράμματος Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων Αειφόρου Τουρισμού στο Κολλέγιο Επιχειρήσεων SC Johnson του Πανεπιστημίου Κορνέλ, είπε ότι σε ορισμένες πόλεις, τα παράπονα των κατοίκων αντικατοπτρίζουν την ενόχληση που οι τουρίστες έχουν κατακλύσει τις πόλεις τους.
Αλλά άλλοι, όπως εκείνοι στις Καναρίους Νήσους, αντικατοπτρίζουν μεγαλύτερες ανησυχίες σχετικά με τη μη οικονομικά προσιτή στέγαση και τους καταπονημένους περιβαλλοντικούς πόρους. «Ήταν άνθρωποι που απλά δεν μπορούν να ζήσουν πια έτσι», είπε, αναφερόμενη στους χαμηλούς μισθούς και το υψηλό κόστος ζωής. Η Έπλερ Γουντ είπε ότι οι διαμαρτυρίες είναι ένας τρόπος να τραβήξουν τα φώτα των μέσων ενημέρωσης - και το επίκεντρο των αρχών που μπορεί να είναι σε θέση να ανταποκριθούν. «Νομίζω ότι οι ίδιοι οι πολιτικοί αισθάνονται την πίεση και έτσι οι πολίτες κάνουν ακόμη περισσότερα για να τραβήξουν την προσοχή τους», είπε.
Ο δήμαρχος της Βαρκελώνης είπε τον Ιούνιο ότι οι βρχυπρόθεσμες ενοικιάσεις θα απαγορευθούν μέχρι τα τέλη του 2028 και ότι ο τουριστικός φόρος αυξάνεται από 3,25 σε 4 ευρώ τη βραδιά.
Μηχανή δημιουργίας χρημάτων
Οι κυβερνήσεις έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα όσον αφορά στον τουρισμό, ειδικά όταν οι οικονομίες τους εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τα χρήματα των επισκεπτών. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο τουρισμός αντιπροσωπεύει το 10% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της.
Μια έκθεση του Ιουλίου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ταξιδίων δείχνει ότι οι αφίξεις ξένων για το πρώτο εξάμηνο του έτους είχαν ξεπεράσει τα επίπεδα του 2019 και οι επισκέπτες αναμενόταν να ξοδέψουν περισσότερα από 800 δισεκατομμύρια ευρώ φέτος, αύξηση 13,7% σε σύγκριση με πέρυσι.
Η Ισπανία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Γαλλία σημείωσαν τα μεγαλύτερα άλματα στις δαπάνες των τουριστών, αναφέρει η έκθεση.
Όταν οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι βλέπουν τους τουρίστες ως πηγές εισοδήματος, μπορεί να μην σκέφτονται τι πρέπει να εγκαταλείψουν οι κάτοικοι σε αντάλλαγμα για τον μαζικό τουρισμό, δήλωσε ο Κρίστοφερ Γκάφνεϊ, καθηγητής στο Tisch Center of Hospitality του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. Αυτές οι θυσίες περιλαμβάνουν την ηρεμία και την ησυχία, την ικανότητα να κυκλοφορούν ελεύθερα στους δρόμους τους, την πρόσβαση σε πολιτιστικούς χώρους και, το πιο σημαντικό, την προσιτή στέγαση και ένα διαχειρίσιμο αποτύπωμα άνθρακα.
Ο Γκάφνεϊ είπε ότι οι κάτοικοι σε μέρη όπως η Βαρκελώνη, η Φλωρεντία ή η Λισαβόνα βρίσκουν ότι αυτά τα μέρη είναι «ολοένα και πιο απρόσιτα λόγω των πιέσεων εξευγενισμού που ασκούνται από τους τουρίστες». «Και αυτό περιλαμβάνει τα πάντα, από φαγητό μέχρι μπαρ μέχρι συναυλίες και μετά την απλή σωματική πίεση όλων αυτών των ανθρώπων στην καθημερινή τους ζωή», είπε. «Δεν είναι ωραίο. Σε κανέναν δεν αρέσει να βγαίνει στην Times Square. Είναι αηδιαστικό».
Σε όλο τον κόσμο, οι προορισμοί προσπάθησαν να διατηρήσουν τους αριθμούς των τουριστών υπό έλεγχο αυξάνοντας το κόστος μιας επίσκεψης — με αρκετούς να αυξάνουν, να επαναφέρουν ή να εισάγουν νέους φόρους ή τέλη φέτος. Πολλές πόλεις και χώρες έχουν επικεντρωθεί στην προσέλκυση υψηλότερων δαπανών.
Η Έπλερ Γουντ είπε ότι έχει μελετήσει πολιτικές στη Ρουάντα, όπου η τιμή για την παρακολούθηση γορίλων του βουνού με οδηγούς έχει διπλασιαστεί, στα 1.500 δολάρια, με αυστηρά όρια στον αριθμό των ατόμων που μπορούν να συμμετάσχουν. Ωστόσο, η ζήτηση παρέμεινε ισχυρή. Το χαρακτήρισε «ένα από τα καλύτερα παραδείγματα που έχω δει στον κόσμο του τουρισμού υψηλής αξίας και χαμηλού όγκου».
Μπορεί κάτι να σταματήσει τον υπερτουρισμό;
Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων για τον Αειφόρο Τουρισμό, οι φόροι και τα τέλη πιθανότατα δεν αποθαρρύνουν τους επισκέπτες. «Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι ένας πρόσθετος φόρος δεν μειώνει τις αφίξεις», αναφέρει το πρόγραμμα σε ενημερωτικό δελτίο που κυκλοφόρησε ως απάντηση στις ανησυχίες για τον τουρισμό φέτος.
Στην περίπτωση της Βενετίας, το Reuters ανέφερε ότι οι αντίπαλοι του ημερήσιου τέλους ταξιδιού χαρακτήρισαν τη δοκιμή του αποτυχημένη, επειδή η πόλη εξακολουθούσε να γεμίζει από τουρίστες. Οι αξιωματούχοι είπαν ότι σκοπεύουν να το επαναφέρουν το επόμενο έτος, ενδεχομένως σε υψηλότερη τιμή και για περισσότερες ημέρες. Για τους ανθρώπους που είναι αποφασισμένοι να σημειώσουν την πόλη από τη λίστα τους, η Ντοντς είπε ότι δεν αναμένει μια πρόσθετη χρέωση να κάνει τη διαφορά. «Αν δεν έχεις πάει ποτέ στη Βενετία, θα πας, όσο κι αν κοστίζει», είπε.
Ο Γκάφνεϊ είπε ότι οι πολιτικοί θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν άλλους μοχλούς: Να χρεώνουν περισσότερο τις αεροπορικές εταιρείες για να προσγειώνονται στα αεροδρόμια, για παράδειγμα, οδηγώντας σε υψηλότερους ναύλους που μπορεί να κρατήσουν περισσότερους ταξιδιώτες μακριά. «Τα αεροπορικά ταξίδια διατηρούνται τεχνητά χαμηλά. Τους ενθαρρύνατε να έρθουν», είπε.
Οι ειδικοί στον τουρισμό δεν περιμένουν να αλλάξουν πολλά το επόμενο καλοκαίρι, παρά την προσοχή στο αντιτουριστικό αίσθημα. Ο Ζένκερ είπε ότι ο κύκλος ζωής του τουρισμού συχνά βλέπει τα μέρη να αποκτούν δημοτικότητα, μετά να γίνονται πολύ δημοφιλή και μετά να πέφτουν σε αδυναμία. Είπε ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί στη θεωρία, αλλά στην πραγματικότητα αναμένει ότι οι κορυφαίοι προορισμοί της Ευρώπης θα συνεχίσουν να προσελκύουν ορδές τουριστών, αφήνοντας για άλλη μια φορά τις αρχές να αναζητούν απαντήσεις.
«Θα έχουμε την ίδια συζήτηση το επόμενο έτος», είπε ο ίδιος, σκωπτικά.
Με πληροφορίες από την Washington Post
