Το φθινόπωρο ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένο στο μυαλό μας με τη μελαγχολία. Υπάρχει φθινοπωρινή κατάθλιψη;
Η μετάβαση από τις καλοκαιρινές διακοπές στη φθινοπωρινή καθημερινότητα της πόλης μπορεί να μιμηθεί μια μορφή συνδρόμου, δηλαδή ενός συνόλου κλινικών συμπτωμάτων που επιδεινώνουν την καθημερινότητα του ατόμου. Π.χ. έχει παρατηρηθεί ότι μεγάλο ποσοστό ατόμων αμέσως μετά τις διακοπές παρουσιάζει διαταραχές στον ύπνο, σωματική και ψυχική κόπωση, ευμεταβλητότητα της ψυχολογικής διάθεσης και έλλειψη κινήτρου για εργασία.
Τα συμπτώματα αυτά είναι καταθλιπτικού τύπου, «αντιδραστικά» στις συνθήκες αλλαγής (όχι ενδογενή) και παροδικά. Συγκεκριμένα, κατά τη φθινοπωρινή κατάθλιψη ή αλλιώς την εποχική συναισθηματική διαταραχή, το άτομο πέφτει σε κατάθλιψη τους φθινοπωρινούς ή χειμερινούς μήνες. Παρουσιάζει συμπτώματα χαμηλής διάθεσης, αδυναμία άντλησης ικανοποίησης από την καθημερινότητά του και από τις καταστάσεις που κάποτε του έδιναν χαρά.
Τείνει να κλαίει συχνότερα, να νιώθει ότι φταίει για τα «λάθη» που έχει κάνει στη ζωή του μέχρι τώρα και να χάνει σταδιακά την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Μπορεί επίσης να απομονώνεται κοινωνικά και να αποφεύγει τις συναισθηματικές επαφές από φόβο μήπως είναι ανεπιθύμητο ή από το άγχος και τη δυσκολία να διαχειριστεί τις προκλήσεις και τις δυσκολίες μιας σχέσης. Εκδηλώνεται συχνότερα στις γυναίκες από 18 έως 30 ετών.
Προκειμένου να επιστρέψουμε με ευνοϊκότερους ψυχολογικούς όρους, είναι καλύτερα να αποφεύγουμε την επιστροφή της τελευταίας στιγμής, που άλλωστε δημιουργεί άγχος, νευρικότητα και δυσκολία στην επίλυση πρακτικών ζητημάτων.
— Πολλοί αυτή την εποχή αισθάνονται ότι χάνουν το ενδιαφέρον τους για τις συνηθισμένες καθημερινές δραστηριότητες, την εργασία τους κ.λπ. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η προσωπικότητα του ατόμου (χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενοχικά χαρακτηριστικά, εσωστρέφεια, παθητικότητα), όπως και ένα ιστορικό κατάθλιψης, μπορεί να συντελέσουν στην εμφάνιση της φθινοπωρινής κατάθλιψης, αλλά όχι μόνο – ορισμένες βιολογικές διεργασίες διαδραματίζουν εδώ έναν ρόλο.
Στο σκοτάδι η επίφυση του εγκεφάλου εκκρίνει μια ορμόνη που ονομάζεται μελατονίνη, η οποία προάγει τον ύπνο. Όταν οι μέρες είναι μικρότερες και δεν υπάρχει φυσικό ηλιακό φως, η παραγωγή αυτής της ορμόνης αυξάνεται. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, τα άτομα με έντονα τα συμπτώματα της εποχικής κατάθλιψης εκκρίνουν περισσότερη μελατονίνη τους χειμερινούς μήνες, με αποτέλεσμα να πέφτουν σε κατάθλιψη.
— Ενώ οι καλοκαιρινές διακοπές είναι μια εποχή κατά την οποία συνήθως λέμε ότι «φορτώνουμε τις μπαταρίες μας», αυτή η «φόρτιση» φαίνεται να έχει όλο και λιγότερη διάρκεια. Υπάρχει κάποιος τρόπος να εξαργυρώσουμε καλύτερα τις καλοκαιρινές διακοπές;
Η ιδανική προσαρμογή ίσως είναι ένας ουτοπικός στόχος, οπότε ας ξεκινήσουμε από αυτή την αποδοχή.
Προκειμένου να επιστρέψουμε με ευνοϊκότερους ψυχολογικούς όρους, είναι καλύτερα να αποφεύγουμε την επιστροφή της τελευταίας στιγμής, που άλλωστε δημιουργεί άγχος, νευρικότητα και δυσκολία στην επίλυση πρακτικών ζητημάτων.
Το να δώσουμε χώρο και χρόνο στον εαυτό μας να αναλογιστούμε τι αντλήσαμε από τις διακοπές και τι προσδοκίες έχουμε από δω και στο έξης θα μας βοηθήσει. Οι στιγμές παύσης σπανίζουν στις μέρες μας, αλλά είναι τόσο θεραπευτικές σε μια καθημερινότητα που κυλά συχνά χωρίς να την αντιλαμβανόμαστε, με τόσο ταχείς ρυθμούς!
Είναι ιδιαίτερα βοηθητικό, επίσης, να μοιραζόμαστε ανοιχτά τα ανάμεικτα συναισθήματα που νιώθουμε, δίχως να τα κρύβουμε και να ενοχοποιούμε τον εαυτό μας γι' αυτά. Ακόμα και αν δεν περάσαμε τόσο καλά στις διακοπές όσο περιμέναμε ή αν δεν είμαστε τελικά απόλυτα ευχαριστημένοι από τη ζωή και τις επιλογές μας, το να βάλουμε αμέσως σε λέξεις αυτή την κατάσταση, οριοθετεί το βάρος μέσα μας και μας δίνει μια αίσθησης ελέγχου στη ζωή μας.
— Επίσης, τώρα είναι η εποχή των εκκινήσεων, η εποχή που θέτουμε νέους στόχους. Πώς μπορούμε να το διαχειριστούμε καλύτερα όλο αυτό;
Η ιεράρχηση κατά σειρά σπουδαιότητας των υπαρκτών προβλημάτων είναι σημαντική. Συχνά παγιδευόμαστε σε ένα συναίσθημα απογοήτευσης για τα πράγματα που δεν καταφέραμε να κάνουμε εις βάρος της δυνατότητάς μας να θέσουμε στόχους και να επαναπροσδιορίσουμε τα θέλω και τα όνειρά μας. Οι στόχοι μας οφείλουν να είναι ρεαλιστικοί και υλοποιήσιμοι και όχι ουτοπικοί ή «δανεικοί».
Η εξεύρεση εναλλακτικών και πρακτικών λύσεων στις πιεστικές καταστάσεις που μας περιβάλλουν είναι μια τεκμηριωμένη μέθοδος αποσυμφόρησης του άγχους. Πάνω απ' όλα, όμως, η δυνατότητα να προσφέρουμε χώρο και χρόνο στον εαυτό μας για να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα και τις απαιτήσεις της ζωή μας, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει άρνηση, αμφιθυμία και παθητικότητα τις πρώτες μέρες, θα μας βοηθήσει να βιώσουμε τη μετάβαση αυτή ομαλά και αποτελεσματικά.
Δρ Μυρσίνη Κωστοπούλου, κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, συγγραφέας του βιβλίου "Μιλώντας για εμάς και τα προβλήματά μας", εκδόσεις Καστανιώτη
