Άνοιξε την πόρτα με ένα σάλι στους ώμους και νάρθηκα στο χέρι. Μεσημέρι Σαββάτου, λίγο πριν από την πρόβα. «Γλίστρησα προχθές έξω από το Εθνικό. Από μικρή είχα μια αστάθεια». Χαμογελάει. Με το άλλο χέρι μου προσφέρει γλυκά. Έστειλε να τα πάρουν για μένα. Είμαστε στο σπίτι της στο Χαλάνδρι. Ανάμεσα σε παλιούς μπουφέδες, βιβλία και κούκλες. Καθόμαστε απέναντι. Εκείνη κρατώντας το πονεμένο χέρι της κι εγώ πίσω από μια μινιατούρα με άλογα, προσπαθώντας να ισορροπήσω το κασετόφωνο.
Έχεις αγωνία για την πρεμιέρα της Τετάρτης;
Δεν έχω ποτέ αγωνία.
Παράξενο δεν είναι;
Μα ξέρω ότι δεν μπορώ να είμαι ευχαριστημένη από το αποτέλεσμα. Ποτέ δεν είμαι. Κι αυτό δεν το λέω για να κάνω την τελειομανή, γιατί δεν είμαι ούτε αυτό. Έχω γίνει αρκετά ρεαλίστρια και πρακτική και βλέπω πια τι καλύτερο μπορώ να δώσω σε σχέση με το χρονικό πλαίσιο, την οικονομική δυνατότητα και το έμψυχο υλικό που έχω στη διάθεσή μου.
Μια δουλειά στο Εθνικό Θέατρο όμως παρέχει κάποιες εγγυήσεις. Πώς έγινε αυτή η συνεργασία;
Συζήτησα με τον Γιάννη Χουβαρδά για ένα έργο από το ρώσικο ρεπερτόριο που θα ανέβαινε στην Πειραματική Σκηνή και προέκυψε Ο Βυθόςτου Γκόρκι. Βέβαια, το έχω αλλάξει πολύ. Είναι διασκευή. Χρησιμοποιώ μόνο την πλοκή και τους χαρακτήρες, αλλά το κείμενο σε μεγάλο ποσοστό είναι δικό μου.
Το έχεις φέρει στα μέτρα σου δηλαδή. Γιατί διάλεξες το συγκεκριμένο έργο;
Ο Βυθόςδεν ήταν στις πρώτες μου προτεραιότητες. Ήταν, βέβαια, ανάμεσα στα έργα που ήθελα να κάνω στη ζωή μου από παλιά, αλλά όχι ανάμεσα στα πρώτα.
Ποια είναι η πρώτη σου επιθυμία;
Δεν θα στην πω διότι θα μου την κλέψει κανένας άλλος και θα στενοχωρηθώ. Δεν λέω πια τις επιθυμίες μου, απλώς τις ανακοινώνω όταν αυτές μπορούν να εφαρμοστούν.
Ακούγεσαι σαν να έχεις μια πικρία.
Όχι. Απλώς δεν έχω δικό μου προγραμματισμό διότι δεν έχω τα χρήματα, τους μόνιμους ηθοποιούς, τις υποδομές και την οργάνωση που θα μου επέτρεπε να κάνω σχεδιασμούς. Δεν έχω τα μέσα. Οπότε, προσωπικά σχέδια κάνω κάθε δύο τρία χρόνια, κι αυτό βλέποντας και κάνοντας. Συνήθως εργάζομαι στην αγορά και υπακούω στα κελεύσματά της.
Και είσαι ευχαριστημένη έτσι;
Παλιότερα ήμουνα πιο νέα και με μεγαλύτερη ελπίδα. Σήμερα δεν είμαι τόσο απόλυτη αλλά πιο συμβιβασμένη.
Τι συμβιβασμούς έχεις κάνει;
Πάρα πολλούς και έχω μετανιώσει για όλους, αλλά τι μπορώ να κάνω; Έχω ανθρώπινες αδυναμίες.
Μιλάς σκληρά για τον εαυτό σου.
Λέω αλήθεια. Σε αυτά που κάνω υπάρχει ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό συμβιβασμού. Ξέρω ότι δεν είχα το κουράγιο να ακολουθήσω έναν απολύτως ασκητικό τρόπο στο θέατρο. Ένιωσα φοβισμένη ότι θα μείνω χωρίς φίλους, χωρίς οπαδούς. Κοίταξε, όπως και το κάνουμε, παίζω με τους κανόνες της αγοράς.
Τηρώντας όμως έναν κώδικα σύμφωνο με το σκληρό σου πυρήνα, έτσι δεν είναι;
Σύμφωνοι. Θα επιθυμούσα, όμως, να μην έχω κάνει κανένα συμβιβασμό, με όποιο τίμημα. Αλλά έχω κάνει.
Τι θα είχε συμβεί αν δεν είχες κάνει συμβιβασμούς;
Μπορεί να μην είχα κάνει κανένα βήμα. Από την άλλη, όμως, μπορεί και μέσα από μια ακραία πρόκληση να κατάφερνα πολύ περισσότερα. Αυτό ακριβώς δεν άντεξα. Το να αναμετρηθώ με ένα πράγμα που ήταν απολύτως άγνωστο. Ενώ δεν φοβάμαι να παίρνω ρίσκα, ανακάλυψα ότι τελικά είμαι ριψοκίνδυνη με κάποιους όρους.
Είπες ότι φοβήθηκες μη μείνεις μόνη.
Ναι. Και συμβιβάστηκα περισσότερο από τότε που έχασα τον άνδρα μου.
Πόσα χρόνια έχουν περάσει;
Εκατόν δώδεκα μήνες.
Επιβίωσες, όμως, παρά τη μεγάλη απώλεια.
Αποδείχτηκε ότι είμαι survivor. Κι αυτό κακό το θεωρώ. Αδυναμία μου.
Τι εκτιμάς στον εαυτό σου;
Ευτυχώς υπάρχουν και πράγματα που εκτιμώ σε μένα. Μια βαθύτερη τιμιότητα και στη ζωή και στην τέχνη. Ότι σε σχέση με κάποιους άλλους ανθρώπους είμαι πιο γενναία. Κι ότι είμαι φιλοπερίεργη ακόμη και τώρα.
Επίσης είσαι ένας άνθρωπος που αγαπά τη γνώση.
Είμαι περήφανη για τις γνώσεις που έχω αποκτήσει με τα λίγα μέσα που είχα στη διάθεσή μου. Ναι, αυτό το θεωρώ σημαντικό. Επίσης, πιστεύω ότι έχω κάνει κάποιες ανακαλύψεις στην τέχνη του θεάτρου, ότι έχω φτάσει σε ένα επίπεδο μέσα από τα δικά μου συστήματα υποκριτικής και τον προσωπικό μου δρόμο. Από την άλλη μεριά, όμως, αφού είχα δυνατότητες, έπρεπε να φοβάμαι λιγότερο και κυρίως να μη με νοιάζει και να χάσω. Αλλά με φόβιζε αυτό.
Κάνεις αυστηρή αυτοκριτική. Στήνεις τη Ρούλα στον τοίχο τώρα που την έχουν όλοι αποδεχθεί.
Η δική μου η αποδοχή είναι περίεργη. Ποτέ δεν έχω θεωρηθεί ένας άνθρωπος του θεάματος μη αιρετικός. Ακόμη και σήμερα θεωρούμαι αιρετική, κάτι που είναι τελείως ψευδές. Είναι όπως σε πάρουν από την αρχή. Αφού σκέφτομαι ότι και στον επικήδειο που θα μου βγάλουν θα λένε «η Ρούλα Πατεράκη υπήρξε αιρετική σκηνοθέτις». Εμένα όμως θα με ενδιέφερε να λένε ότι ήμουν κλασική σκηνοθέτις.
Γιατί δυσφορείς με το «αιρετική»;
Γιατί δεν είναι αλήθεια. Υπήρξα ή όχι αιρετική, ανάλογα με το θέμα που είχα να διαπραγματευτώ κάθε φορά. Όχι επί τούτου. Από την άλλη, κλασικός είναι ένας άνθρωπος που ανοίγει δρόμο στην τέχνη του. Σου είπα και πριν ότι πιστεύω ότι έχω ανοίξει το δικό μου δρόμο στην υποκριτική τέχνη. Ότι έχω ανακαλύψει πράγματα στη διδασκαλία του ηθοποιού. Υπάρχει ένα έργο και σαν υστεροφημία αυτό θέλω να αφήσω πίσω μου. Όχι από ελπίδα αλλά από απελπισία. Εγωιστικά.
Πιστεύεις ότι το έχεις ολοκληρώσει αυτό το έργο;
Όχι. Πιστεύω ότι είμαι στη μέση. Ξέρεις τι θα ήθελα; Σαν ένα όνειρο ή σαν ένα τελευταίο προσκύνημα στο χώρο του πειράματος, θα επιθυμούσα να βρεθώ σε ένα τόπο αρκετά γκετοποιημένο, ένα ινστιτούτο θεάτρου για παράδειγμα, όπου θα είχα τα απαραίτητα μέσα για να ερευνώ, με ανθρώπους γύρω μου που να πιστεύουν σε μένα κι εγώ σε εκείνους, με μια καλή υγεία δέκα ετών (όχι παραπάνω), με τα εγχειρίδιά μου και τα εργαλεία μου, για να προχωρήσω κάποια πράγματα στη δουλειά μου. Θα ήθελα, πριν μου τύχει κανένα ουρανοκατέβατο κακό, να έχω ελέγξει αρκετά το παιχνίδι. Όχι υπέρ του θεάτρου ούτε υπέρ της τέχνης. Υπέρ της ασφάλειας του εαυτού μου.
Η υστεροφημία είναι εγωισμός;
Θεωρώ απολύτως ανθρώπινο να θέλει ένας άνθρωπος που έχει δουλέψει και προσπαθήσει πολύ στη ζωή του να αφήσει κάτι πίσω του. Αν, λοιπόν, κάποιος μου έκανε αυτό το δώρο για να ολοκληρώσω τη δουλειά μου και να μη μείνει μετέωρη, θα τον ευχαριστούσα πάρα πολύ. Όποιος κι ήταν. Είτε το κράτος είτε ιδιώτης.
Πιστεύεις ότι οι πολιτικοί μπορούν να κατανοήσουν τους καλλιτέχνες;
Πιστεύω ότι κάποιοι καλλιτέχνες είναι χειρότεροι από τους πολιτικούς. Έχουν πολύ πιο άγριες πολιτικές βλέψεις από τους επαγγελματίες της πολιτικής. Δεν τους βλέπεις; Είναι δημόσια πρόσωπα.
Εσύ δεν είσαι δημόσιο πρόσωπο;
Δεν μου αρέσει να με λένε δημόσιο πρόσωπο. Θέλω να είμαι κάτι καλύτερο από αυτό.
Για τον Χουβαρδά τώρα που ανέλαβε θεσμικό ρόλο στο Εθνικό τι γνώμη έχεις;
Ο Γιάννης Χουβαρδάς δεν υπήρξε ποτέ άνθρωπος των κυκλωμάτων και δέχτηκε πολλά πυρά στην καριέρα του. Πιστεύω ότι στο Εθνικό κάνει πολύ τολμηρές χειρονομίες. Δεν συμφωνώ καθόλου με αυτό που λένε κάποιοι, ότι δηλαδή θέλει να κάνει ένα αριστοκρατικό θέατρο. Όλα αυτά είναι ανυπόστατα. Ο Χουβαρδάς είναι ένας εξαιρετικός σκηνοθέτης και αυτό που κάνει δεν μπορούμε να περιμένουμε να έχει απήχηση σε δύο μήνες. Σε έναν άνθρωπο σαν τον Χουβαρδά πρέπει να δοθεί η δυνατότητα της δημιουργίας. Να μην τον τρομοκρατήσουμε, να μην τον απελπίσουμε με τη συνηθισμένη κακία και σαχλαμάρα, αλλά αντίθετα να τον στηρίξουμε όσο μπορούμε και να τον αφήσουμε να κάνει αυτό που μπορεί.
Θα συνεργαστείτε ξανά το καλοκαίρι στην Επίδαυρο με τον Οιδίποδα. Σε φοβίζει να βρεθείς σ' αυτόν το χώρο;
Η Επίδαυρος είναι ένας μυθοποιημένος χώρος. Πιστεύω ότι ποτέ δεν υπήρξε το απόλυτα φυσικό τοπίο της δραματουργίας. Προϋπέθετε πάντα μια σκέψη, και υπό αυτή την έννοια, ακόμα και στην αρχαιότητα όλοι έμπαιναν ανταγωνιστικά σε αυτόν το χώρο. Η μυθοποίηση σήμερα προσθέτει μια μεγαλύτερη δυσκολία. Επομένως κι εγώ έχω τη φοβία του Έλληνα που πρέπει να τιμήσει και το συγκεκριμένο χώρο και το υλικό που διαχειρίζεται. Γνωρίζω ότι αυτή η ανελευθερία μπορεί να οδηγήσει στο πρώτο βήμα για την αποτυχία. Προσπαθώ να μη με τρομάξει η Επίδαυρος, να είμαι πιο κοντά στο γνήσιο τρόμο που έχω όσον αφορά τον ίδιο τον Οιδίποδα.
Οιδίποδας θα είναι ο Μιχαήλ Μαρμαρινός;
Ναι. Ο Μιχαήλ έχει το δαίμονα του θεάτρου. Τον θεωρώ εξαιρετικό ηθοποιό. Δεν θέλω να πω τίποτε άλλο προς το παρόν για την παράσταση. Μόνο ότι αντιλαμβάνομαι πως, ό,τι και να κάνω, μετάφραση θα είναι. Δεν πιστεύω ότι θα κάνω τραγωδία. Η τραγωδία είναι άλλη γλώσσα, άλλη μετρική, άλλη φιλοσοφία, άλλος τρόπος σκέψης.
Η τραγωδία δεν είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για σένα;
Όχι. Ποτέ δεν είχα μεγάλο άγχος να κάνω τραγωδία. Η μεγάλη πρόκληση για μένα θα ήταν να κάνω τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Είχα έρθει σε επαφή με το Φεστιβάλ Αθηνών, αλλά για κάποιο λόγο δεν έγινε. Ίσως και να προφυλάχτηκα, διότι είναι ένα σχέδιο που θα έπρεπε να υλοποιηθεί κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες. Υπό τους όρους ενός προστατευμένου χώρου μελέτης, όπως σου έλεγα πριν. Αυτό το έργο για μένα έχει έναν προορισμό βαθύτερο. Στα κείμενά του ο Θουκυδίδης κατάφερε να ακινητοποιήσει την ιστορία, αφαιρώντας τη ρευστότητά της. Είναι σαν μια τεράστια φωτογραφία όλης της Ιστορίας που φτάνει μέχρι τις μέρες μας. Εκεί βρίσκεται όλη η ουσία της παγκοσμιοποίησης και όλες οι απαντήσεις. Για το λόγο αυτό, αν καταφέρει κανείς να παρουσιάσει αυτήν τη σκέψη, κάνει μια πράξη ανθρωπισμού.
Μου δίνεις την εντύπωση ότι προετοιμάζεσαι για κάτι άλλο. Κάτι που μπορεί και να μην το ξέρεις.
Έχεις δίκιο. Δεν το ξέρω. Θα μπορούσε να είναι ο Θουκυδίδης. Ίσως κάτι άλλο. Το σίγουρο πάντως είναι ότι δεν γεννήθηκα για να κάνω μόνο όσα κάνω τώρα.
Θα ήσουνα ευτυχισμένη τότε;
Ε, ναι! Και θα γκρίνιαζα λιγότερο.
σχόλια