Φωτογραφία του Γιάννη Ψυχάρη αφιερωμένη στο γάλλο λοχαγό Alfred Dreyfus. "Συγγνώμη γι' αυτήν τη σπίθα που έπεσε από το τσιγάρο μου, γι' αυτή τη μικρή τρύπα στο χαρτί. Το κάψιμο από την Υπόθεση έχει παραμείνει, τίποτα δεν πρόκειται να το σβήσει μέσα στην καρδιά μου. Τίποτε άλλο εκτός από τη δικαιοσύνη δεν θα γιατρέψει την καρδιά της Γαλλίας".
Το Φεβρουάριο του 1898, κι ενώ ξεσπάνε βιαιότητες στη δίκη του Emile Zola -που καταδικάστηκε τελικά σε ένα χρόνο φυλακή για το "Κατηγορώ" του- συναντιώνται μερικοί οπαδοί του Dreyfus, εκ των οποίων και ο Γιάννης Ψυχάρης, και αποφασίζουν την ίδρυση μιας 'Ενωσης για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη. Ο Ψυχάρης αναλαμβάνει μάλιστα και χρέη γραμματέα και αρχίζει να ενημερώνει τους κύκλους των διανοουμένων γι' αυτήν την πρωτοβουλία. Μέσα σε δύο μήνες η 'Ενωση απέκτησε πάνω από 250 μέλη.
Ο φιλολογικός κύκλος της Εστίας. 'Ορθιοι (από αριστερά): Ι. Ψυχάρης, Δ. Κακλαμάνος, Γ. Κασδόνης (εκδότης), Ι. Βλαχογιάννης, Κ. Παλαμάς, Γ. Δροσίνης, Γρ. Ξενόπουλος. Καθιστοί: Θ. Βελλιανίτης, Α. Περρής (εκδότης), Ν. Πολίτης, Στ. Στεφάνου, Μ. Λάμπρος, Γ. Σουρής, Εμμ. Ροΐδης, Εμμ. Λυκούδης.
"Η ζωή μου είναι της Γαλλίας. Ό τι είμαι, στη Γαλλία το χρωστώ. Την αγαπώ σα μητέρα και σαν πατρίδα. Έγινα παιδί της στην ώρα της δυστυχίας και της θλίψης• πώς να μην τη λατρέβω; Γεννήθηκα όμως Γραικός και δεν μπορώ να το ξεχάσω• έχω χρέη και στην Ελλάδα. Θέλησα να της το δείξω. Αφού δεν μπορεί να της είμαι χρήσιμος στον πόλεμο, τουλάχιστο πολεμώ για την εθνική μας γλώσσα." (Πρόλογος του Γιάννη Ψυχάρη στο βιβλίο "Το Ταξίδι μου").
O Ernest Psichari, γιος του Γιάννη Ψυχάρη και της Noemie Renan, κατατάχθηκε στο στρατό σε ηλικία 20 ετών μετά από μια υπαρξιακή κρίση που τον απομάκρυνε από τα σοσιαλίζοντα, ειρηνιστικά και αντιθρησκευτικά πιστεύω της οικογενειάς του. 'Εγραψε μία σειρά βιβλία βασισμένα στις στρατιωτικές του εμπειρίες, ταξιδιωτικά διηγήματα και μυθιστορήματα που εξυμνούν το ιδεώδες της αυταπάρνησης και του ηθικού μεγαλείου. 'Ηταν από τους πρώτους νέους αξιωματικούς που σκοτώθηκαν στο γαλλογερμανικό μέτωπο, σε έναν πόλεμο όπου ξεκληρίστηκε ο ανθός της γαλλικής λογοτεχνίας (Alain-Fournier, Guillaume Apollinaire, Jules Leroux, Charles Péguy, Louis Pergaud...).
Ο τάφος του Ernest Psichari στο γαλλικό χωριό Rossignol.
Η Henriette Psichari, κόρη του Γιάννη Ψυχάρη και της Noemie Renan, συγγραφέας και η ίδια.
Συναρπαστική συνέντευξη (στα γαλλικά) της Henriette Psichari που μιλάει για τον κύκλο του πατέρα της και τις προσωπικότητες που σύχναζαν στο σπίτι τους (Emile Zola, Georges Clemenceau, Ernest Vaughan, εκδότης της εφημερίδας L'Aurore, στρατηγός Marie-Georges Picquart, κ.α) την εποχή της "υπόθεσης Dreyfus".
Μία ακόμη γενιά Ψυχάρη που επιδίδεται στο συγγραφικό έργο. Ο Lucien Psichari, εγγονός του Γιάννη Ψυχάρη και του γάλλου συγγραφέα Anatole France. Ο πατέρας του, ο Michel Psichari, ο μικρότερος γιος του Ψυχάρη, σκοτώθηκε το 1917 στον πόλεμο, ενώ η μητέρα του Suzanne, κόρη του Anatole France, πέθανε κι εκείνη νέα, το 1919. Στη μικρή φωτογραφία, ο Lucien Psichari συνοδεύει τον Anatole France στη Στοκχόλμη το 1921 όπου απονεμήθηκε στον παππού του το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Στη φωτογραφία δεξιά, στέκεται πίσω από τον Anatole France εν αναμονή και των υπολοίπων καλεσμένων.
Ernest Renan, ο γάλλος φιλόσοφος, ιστορικός, φιλόλογος και συγγραφέας. Πεθερός του Γιάννη Ψυχάρη. 'Εχοντας ασπαστεί τις θεωρίες του Δαρβίνου, προκάλεσε τη μήνη της καθολικής εκκλησίας επειδή υποστήριξε πως τα Ευαγγέλια έπρεπε να εξεταστούν κριτικά σαν οποιοδήποτε ιστορικό νοτοκουμέντο.
"'Ημουν στην Αθήνα το 1865, όταν ένιωσα για πρώτη φορά μία δυνατή αίσθηση επιστροφής στο παρελθόν, σαν ένα διεισδυτικό δροσερό αεράκι που ερχόταν από μακριά. Η εντύπωση που μου έκανε η Αθήνα είναι μακράν η πιο έντονη που έχω νιώσει ποτέ. Υπάρχει ένα μόνο μέρος όπου υφίσταται η τελειότητα, δεν υπάρχουν δύο: αυτό είναι. Ποτέ δεν φανταζόμουν κάτι τέτοιο. Μου φανερώθηκε εκεί ένα ιδεώδες αποκρυσταλλωμένο στο πεντελικό μάρμαρο". (Προσευχή στη Ακρόπολη).
Το Μουσείο της Ρομαντικής Ζωής στο Παρίσι. Το κτήριο αυτό ήταν ιδιοκτησία της πρώτης γυναίκας του Γιάννη Ψυχάρη, της Noemie Renan. Εκεί βρίσκεται τώρα το σαλόνι της George Sand.
Κινητοποίηση πιστών στη συντηρητική Βρετάνη ενάντια στην ανέγερση αγάλματος του Ernest Renan (με την Παλλάδα Αθηνά) στη γενετειρά του και αντιπερισπασμός με τοποθέτηση σειράς σταυρών του Γολγοθά.
Ο Ferdinand de Saussure, ο διάσημος ελβετός γλωσσολόγος δίπλα στον οποίον μαθήτευσε ο Γιάννης Ψυχάρης.
"Αγαπητέ μου φίλε,
Η είδηση της αναχώρησής σας με στενοχώρησε. Πάνε σχεδόν δέκα χρόνια που σας γνωρίζω και σας αγαπώ. Είχα συνηθίσει στην ιδέα να σας έχω πάντα στο Παρίσι. Από την άλλη πλευρά, τιμούσατε πολύ τη Σχολή (την Ecole Pratique des Hautes Etudes, στην οποία δίδασκε και ο Ψυχάρης) για να συμβιβαστούμε με την αποχωρησή σας [...] Είμαι αποφασισμένος να κάνω όλα όσα δύναμαι, και πριν απ' όλα απευθυνόμενος σε σας, για να σας αρπάξω από τη Γενεύη και να σας φέρω πίσω σ' αυτούς τους τοίχους. Επιτρέψτε μου για την ώρα να κάνω μια ευχή: θα φεύγατε, είπατε, για να εργαστείτε πιο ελεύθερα ... (Αχ ναι! σας βλέπω να πηγαίνετε για κηνύγι, και όχι για να κάνετε ασκήσεις φωνολογίας στις όχθες της λίμνης). Αλλά σας παρακαλώ, η εργασία αυτή να μην παραμείνει στο στάδιο του σχεδιασμού. Όταν έχει κανείς τη νοημοσύνη σας, οφείλει να είναι δοσμένος στη ζωή. Και η ζωή για σας είναι η επιστήμη. Οι ικανοτητές σας θα φτάσουν εκεί στο απωγειό τους. Και δεν μπορούμε να ζήσουμε τη ζωή παρά μόνο αν αγγίξουμε την απόλυτη αίσθηση αυτής της ανάτασης". (Επιστολή του Γιάννη Ψυχάρη προς τον Ferdinand de Saussure).
"Υπόθεση Dreyfus". Ο Λοχαγός Alfred Dreyfus απολογείται στην αίθουσα του Στρατοδικείου.
Τίτλοι εφημερίδων για την υπόθεση Dreyfus : "Ο προδότης. Η ατίμωση του Alfred Dreyfus". "Ο Alfred Dreyfus στη φυλακή του".
Ο λοχαγός Dreyfus, την ώρα που βγαίνει από την αίθουσα του στρατοδικείου.
Αριστερά, ο σοσιαλιστής ηγέτης Jean Jaurès μαζί με μερικούς φίλους, και δεξιά ο Γιάννης Ψυχάρης με τον (υπό καθαίρεση τότε) στρατηγό Picquart. Αληθινός ειρηνιστής, ο Jean Jaurès προσπάθησε με κάθε τρόπο να εμποδίσει τον πόλεμο, επισείοντας την απειλή της γενικής απεργίας. Δολοφονήθηκε από έναν εθνικιστή φοιτητή στις 31 Ιουλίου του 1914, την παραμονή του πολέμου, ενώ ετοιμαζόταν να γράψει στην εφημερίδα του L'Humanité το δικό του Κατηγορώ. Μετά το θανατό του, η μεγάλη πλειοψηφία των σοσιαλιστών προσχώρησε στην "Ιερη Ενότητα", επιδοκιμάζοντας τις προετοιμασίες για τον πόλεμο.
Το Κατηγορώ του Emile Zola. Η κυκλοφορία της εφημερίδας L'Aurore εκτοξεύτηκε με το κείμενο αυτό από τα 30.000 στα 350.000 αντίτυπα. Στο απώγειο της αντιπαράθεσης ανάμεσα στους οπαδούς και τους πολέμιους του Dreyfus , ο Zola φιλοξενήθηκε για ένα διάστημα στο σπίτι του Γιάννη Ψυχάρη για περισσότερη ασφάλεια.
Ο Emile Zola με την οικογενειά του. 'Ισως να κρατάει στα χέρια του στη φωτογραφία δεξιά το φύλλο της εφημερίδας L' Aurore με το άρθρο του.
Ο στρατηγός Marie-Georges Picquart, στενός φίλος κι αυτός του Γιάννη Ψυχάρη, αποδείχτηκε το κεντρικό πρόσωπο στην υπόθεση Dreyfus, ανακαλύπτοντας -τυχαία- και προσκομίζοντας τις αποδείξεις της συνομωσίας ενάντια στον γάλλο λοχαγό που θα οδηγούσαν στην αθώωσή του. Η αναμιξή του αυτή του στοίχισε αρχικά τη θέση του στο στράτευμα, αλλά στο τέλος έγινε ήρωας και αποκαταστάθηκε ταυτόχρονα με τον Dreyfus. Αργότερα διετέλεσε υπουργός Αμύνης στην κυβέρνηση Clemenceau.
Η φωτογραφία δεξιά τον δείχνει να συνομιλεί έξω από το στρατοδικείο με τον Jean Jaures και τον σοσιαλιστή βουλευτή Edmond Gast , ενώ δίπλα τους στέκεται η Alice Mirbeau, η γυναίκα του Octave Mirbeau (του συγγραφέα του Ημερολογίου μιας καμαριέρας).
Ο Georges Clemenceau στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού το 1919 ανάμεσα στους ισχυρότερους ηγέτες της εποχής : τον αμερικανό Πρόεδρο Woodrow Wilson, τον βρετανό Πρωθυπουργό David Lloyd George και τον ιταλό Πρωθυπουργό Vittorio Orlando. Ο Clemenceau, θύμα ο ίδιος ψευδών κατηγοριών περί προδοσίας, υποστήριξε τον Alfred Dreyfus. 'Εγινε Πρόεδρος του γαλλικού Υπουργικού Συμβουλίου από το 1906 μέχρι το 1919 κι από το 1917 μέχρι το 1920, αλλά υπήρξε και πολυγραφότατος δημοσιογράφος. Σ' αυτόν οφείλεται, όχι τυχαία, η πατρότητα του τίτλου "J' Accuse" (Κατηγορώ) στο άρθρο του Zola. 'Εκανε κι αυτός τακτικές επισκέψεις στο σπίτι του Ψυχάρη. Η Henriette Psichari δεν τον πολυσυμπαθούσε ως παιδί, τον έβρισκε πανέξυπνο αλλά μοχθηρό.
"Μοιρολογίστρες, Χιώτισσες, πατριώτισσες μου, μανάδες, αδέρφισσες, θυγατέρες μου, εσείς όλες αν τύχει μια μέρα και κατεβείτε στ’ ακρογιάλι, αν τύχει και περάσετε μπροστά στο άσπρο μου το μνήμα, σταθείτε μια στιγμή, τραγουδήστε μου ένα μοιρολόι από ΄κείνα που σας άκουσα να τραγουδάτε σαν ήμουνα παλικάρι και πήγα στα χωριά της μαστίχας, να μάθω τη λαλιά σας, τα ρωμαίικα.Ποιος ξέρει, μπορεί να με ξυπνήσουν άξαφνα ως και στον τάφο. Τόσο τ’ αγάπησα, τόσο βαθιά τα ΄βαλα μέσα για μέσα στην καρδιά μου τη ρωμαίικη. Δεν είναι ανάγκη να΄χει το μοιρολόι σας λόγια πολλά. Φτάνουν δυο. Πείτε μοναχά πως γύρισα τον κόσμο πέρα πέρα, πως άφησα τη Γαλλία και πως ήρθα να ζεσταθώ, πως ήρθα να ξαποστάσω, στου Ήλιου μας το φως, στην καλοσύνη της πατρίδας…." (επιτύμβια στήλη στον τάφο του Γιάννη Ψυχάρη στη Χίο με δικά του λόγια). (βλ. Πρόγραμμα Τοπικής Ιστορίας ΙΜΕ).
σχόλια