Ως μαθητής ήταν αργός. Και μέτριος. Παρά το υψηλό μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας του – γιος του γιατρού Ρόμπερτ Ντάργουϊν και μιας γυναίκας της καλής κοινωνίας, της Σουζάνα Γουέτζγουντ – ο Κάρολος Δαρβίνος, σε μικρή ηλικία τουλάχιστον, έμοιαζε να μην τα παίρνει τα γράμματα.
Τελειώνει με κόπο και προσπάθεια τη βασική εκπαίδευση της εποχής του και όταν πια το 1825 τον στέλνουν στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου για να σπουδάσει ιατρική, αποτυγχάνει με κρότο. Προς μεγάλη απογοήτευση του επιστήμονα πατέρα του, ο νεαρός Δαρβίνος ανατριχιάζει, όταν ακούει για περιγραφές ασθενειών και συμπτωμάτων και δεν είναι ακριβώς φανατικός των διαλέξεων – και των πρακτικών εφαρμογών – περί ανατομίας.
Για πολλά χρόνια, η γενική του εικόνα, το μόνο που δεν υπόσχεται είναι ότι ο Δαρβίνος θα είναι κάποιος που θα φέρει την επανάσταση στην ανθρώπινη γνώση, πόσω μάλλον μία θεωρία που θα μιλά για τη βιολογική εξέλιξη μέσω της φυσικής επιλογής. Του αρέσουν τα ταξίδια, οι περιπλανήσεις, η παρατήρηση, η συστηματική καταγραφή, η ενασχόληση με όσα επιστήμονες της εποχής του θεωρούν δεδομένα, πεπερασμένα, ολοκληρωμένα ως ιδέες.
Τι καλό μπορεί να προκύψει από τη συστηματική μελέτη του υπεδάφους, την καταγραφή των σεισμών και τη μυστική ζωή των στρειδιών; Κάτω από τα στρώματα της λάσπης και πίσω από την επίμονη, παρατήρηση των απολιθωμάτων «ανασαίνει» η θεωρία της μετάλλαξης, της εξέλιξης των ειδών.
Μετά την ιατρική, σειρά έχει η θεολογία. Σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και ολοκληρώνει με επιτυχία τις σπουδές, πάλι προς απογοήτευσιν του πατρός του... Το παρήγορο, βέβαια, για τον συγκεκριμένο πατέρα είναι ότι οι ιερείς αμείβονται με καλά χρήματα για την εποχή, αλλά και το ότι ο Δαρβίνος τρέφει μία φυσική αγάπη για την καταγραφή ειδών: γνωρίζει από βοτανολογία, γεωλογία, είναι μανιώδης συλλέκτης σκαθαριών και κρατά ημερολόγιο με κάποιες ενδιαφέρουσες σημειώσεις.
Η ζωή του παίρνει να αλλάζει, όταν αποδέχεται την πρόσκληση για ερευνητική αποστολή στα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. Ο πατέρας του και πάλι δεν ενθουσιάζεται με αυτό το εθελοντικό χάσιμο χρόνου στις ακτές της Νότιας Αμερικής. Τι καλό θα μπορούσε να προκύψει από αυτό; Βασικά, «από αυτό» προέκυψαν κάποιες από τις πιο επαναστατικές αλλαγές στο σύνολο των επιστημών, αλλά, «αυτό» δεν θα μπορούσε να το γνωρίζει κανένας συντηρητικός γονιός, που αγωνιούσε για την κοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση του τέκνου του.
Ο Δαρβίνος αναχωρεί ανακουφισμένος, μακριά από την πατρική επίβλεψη το 1832 και από τότε μέχρι το 1836 θα κρατά ημερολόγιο συγκριτικών μελετών. Τι καλό μπορεί να προκύψει από τη συστηματική μελέτη του υπεδάφους, την καταγραφή των σεισμών και τη μυστική ζωή των στρειδιών; Κάτω από τα στρώματα της λάσπης και πίσω από την επίμονη, εξαντλητική σχεδόν, παρατήρηση των απολιθωμάτων «ανασαίνει» η θεωρία της μετάλλαξης, της εξέλιξης των ειδών.
«Το ανθρώπινο είδος τείνει να αυξάνεται με ρυθμό μεγαλύτερο από αυτό των μέσων για τη συντήρησή του. Ως αποτέλεσμα αυτού, εκτίθεται περιστασιακά σε δριμύ αγώνα για την επιβίωσή του και η φυσική επιλογή θα έχει επηρεάσει οτιδήποτε εντός αυτών των πλαισίων», γράφει στο 21ο κεφάλαιο του μνημειώδους έργου του "Descent of Man" .
Τη θεωρία αυτή, τη συσχετίζει με τα ευρήματά του που συνδέουν τα είδη με τις τοποθεσίες όπου εμφανίζονται, τις έρευνές του για την εκτροφή ζώων και τις ιδέες του σχετικά με τους «Φυσικούς νόμους της αρμονίας». Μέχρι τα τέλη του 1838 θα συγκρίνει ζώα που είχαν επιλεχθεί και εκτραφεί για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά τους, με ζώα που είχαν επιλεγεί από σύνολο τυχαίων του είδους, σύμφωνα με τη θεωρία της Μαλθουσιανής Φύσης έτσι, ώστε κάθε μέρος καινούριας επίκτητης δομής να έχει εφαρμοστεί και τελειοποιηθεί.
Πίστευε ότι αυτό ήταν το καλύτερο σημείο της θεωρίας του για την καταγωγή των ειδών. Ο άνθρωπος που επιστρέφοντας από τον πρώτο επίπονο κύκλο των ταξιδιών αναζήτησης, κάνοντας λίστες με το αν πρέπει να παντρευτεί ή όχι (!), το 1859 δημοσιεύει τα συμπεράσματα των ερευνών του στη Χιλή και τα Γκαλαπάγκος, στο βιβλίο με τίτλο «Η προέλευση των ειδών».
Εκεί, τεκμηριώνει αυτό που φτάνει έως τις μέρες μας: ότι τα είδη του ζωικού βασιλείου, ενάντια στους αριστοτελικούς ισχυρισμούς, δεν παραμένουν αμετάβλητα. Έχουν κοινή καταγωγή και μέσω της φυσικής επιλογής εξελίσσονται μέσα στις χιλιετίες.
Εννοείται ότι με αυτά τα συμπεράσματα δεν χάρηκε ακριβώς ούτε η επιστημονική κοινότητα και σίγουρα όχι η Εκκλησία. Ο άνθρωπος που κάποτε ενθουσιάστηκε από τη θεωρία της ύπαρξης θεϊκού σχεδίου στη φύση, πλέον θεωρούνταν εχθρός της πεποίθησης ότι η δημιουργία του κόσμου ήταν αποτέλεσμα της Θείας Χάριτος. Ο Δαρβίνος χλευάζεται χυδαία: καρικατούρες της εποχής τον παρουσιάζουν ως πίθηκο, ως άνθρωπο χωρίς νόηση και ευαισθησίες. Επιπλέον, χαρακτηρίζεται άθεος και γνήσιος απόγονος των πιθήκων, ενώ συνεργάτες, μαθητές και υποστηρικτές του σύρονται στα δικαστήρια της εποχής.
Πεθαίνει στο Λονδίνο το 1882, ενώ τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής του υποφέρει από διάφορες ασθένειες – κάποιες από αυτές αποδίδονται στη μακρά διαμονή του σε εξωτικά μέρη, όπου τσιμπήθηκε από πλήθος άγνωστων εντόμων. Εργάζεται σκληρά, καταγράφοντας, ταξινομώντας και συγκρίνοντας. Για πολλούς διακεκριμένους εκπροσώπους της επιστημονικής κοινότητας, ο Δαρβίνος ήταν ένας προφήτης, καθώς ενάμιση αιώνα μετά τον θάνατο του, η θεωρία του επαληθεύεται συστηματικά μέσα από πειράματα και σύγχρονες ανακαλύψεις.
Όχι κι άσχημα για έναν αργό και μέτριο μαθητή...
Ακολουθεί ένα από τα πιο εμπεριστατωμένα και συναρπαστικά ντοκιμαντέρ, για τη ζωή, τις περιπετειώδεις περιπλανήσεις του με το Beagle και την εν γένει διαδρομή του, που άλλαξε για πάντα τα όσα γνωρίζουμε για την ύπαρξη μας στον πλανήτη.
