Τι φοβάστε από την Ελληνική Αστυνομία στα πανεπιστήμια; Χούντα έχουμε; Δεν στοχεύει εσάς, τους μπαχαλάκηδες στοχεύει να διώξει, αυτούς που τόσο καιρό αποδειχτήκατε ανίκανοι να αντιμετωπίσετε. Εσείς εφεξής μια χαρά θα κάνετε το μάθημά σας.
ΑΥΤΗ Η ΕΡΩΤΗΣΗ που δέχθηκα προχθές στο Διαδίκτυο υπήρξε το κίνητρο του κειμένου που ακολουθεί. Κι αυτό διότι συμπυκνώνει την καλή προαίρεση (γιατί υπάρχει και αυτή, εκτός της κακής), την επιφύλαξη σε συνδυασμό με την άγνοια του μεγαλύτερου μέρους της κοινής γνώμης ως προς ένα θέμα που έχει αναδειχθεί σε ζήτημα ιδεολογικής αιχμής τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα.
Τις μέρες αυτές, η κυβέρνηση προχωρεί σε κατάθεση νομοσχεδίου με το οποίο η Ελληνική Αστυνομία αναλαμβάνει τη φύλαξη των πανεπιστημίων και στον κυρίαρχο δημόσιο λόγο επικρέμαται μια υποβολιμαία παρεξήγηση: πως τάχα το πανεπιστήμιο ως σήμερα είναι ένα άνδρο βίας και ανομίας, ένα άβατο στο οποίο η Αστυνομία δεν έχει αρμοδιότητα.
Το πανεπιστήμιο, όμως, δεν είναι άλλη επικράτεια όπου ειδικά ενδημεί η βία. Με τίποτε. Κι εννοείται δεν είναι ούτε πρεσβεία στην οποία ισχύει το ακαταδίωκτο: είναι τμήμα κρατικού εδάφους, προστατεύεται και οφείλει να προστατεύεται.
Ως χώρος ωστόσο, το πανεπιστήμιο διαφέρει από άλλες δημόσιες υπηρεσίες. Όποιος σπούδασε, το ξέρει. Δεν είναι εφορία, υπουργείο ή δημαρχείο. Δεν είναι καν σχολείο. Παντού, όχι μόνο στην Ελλάδα. Για τον λόγο αυτό απολαμβάνει τον μέγιστο βαθμό ελεύθερης έκφρασης και διάδοσης ιδεών που μπορεί να υπάρχει θεσμικά σε μια κοινωνία. Στο σχολείο μπορεί και πρέπει να υπάρχουν περιορισμοί στο τι λέγεται. Στο πανεπιστήμιο ο βαθμός αυτής της ελευθερίας είναι ανεπιφύλακτος. Γι' αυτό και ο πανεπιστημιακός δάσκαλος δεν υφίσταται τις δεσμεύσεις του καθηγητή γυμνασίου και επίσης ο φοιτητής πανεπιστημίου δεν υπομένει τους περιορισμούς του μαθητή.
Αυτή η ιδιάζουσα ελευθερία του πανεπιστημίου είναι αυτό που το κάνει να διαφέρει απ' όλους τους υπόλοιπους θεσμούς του κράτους από τότε που πρωτοεμφανίστηκε στην πρωτοπόρα Ιταλία τον 11ο αιώνα. Διότι εκεί σμιλεύεται η γνώση. Ελεύθερα κι ενίοτε απείθαρχα.
Αυτό είναι αδιανόητο, είναι πρωτοφανές για μια συνταγματική δημοκρατία: είναι σαν να βάλουμε στα σπίτια μας αστυνομικούς για να καταπολεμήσουμε το έγκλημα. Εκτός αν φτάσαμε να ενοχλεί πλέον η πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση, οπότε να ξέρουμε όμως ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά με τα θεμελιώδη του πολιτεύματος.
Γι' αυτό, κατά τα περισσότερα Συντάγματα του νεωτερικού κόσμου –και το ελληνικό– το πανεπιστήμιο είναι αυτοδιοίκητο: εναπόκειται σε αυτό να φυλάξει τον εαυτό του και την εύρυθμη λειτουργία του. Αυτοδιοίκητο αυτό σημαίνει. Ένα σώμα που γνωρίζει το πανεπιστήμιο και λογοδοτεί σε αυτό, ένα σώμα που ανήκει στο πανεπιστήμιο –και όχι η Ελληνική Αστυνομία– μπορεί να αναλάβει την προστασία του.
Σε μια δικαιοκρατούμενη πολιτεία, η ΕΛ.ΑΣ. έχει καθήκον –όχι απλώς δικαίωμα– επέμβασης σε ένα πανεπιστήμιο εφόσον διαπράττονται παράνομες πράξεις που διώκονται αυτεπάγγελτα. Τότε έχει θέση η ΕΛ.ΑΣ. Σαν αναλαμβάνει ο εισαγγελέας, η αυτοδιοίκηση του πανεπιστημίου υποχωρεί, όπως υποχωρεί κάθε διοίκηση όταν κινούνται διωκτικοί μηχανισμοί. Θεμελιώδες μου φαίνεται.
Για τον λόγο αυτό, στην καθημερινότητά τους στη Δύση, τα ιδρύματα αυτο-προφυλάσσονται. Αναμενόμενη εξαίρεση, όπου η αστυνομία μπαινοβγαίνει στα πανεπιστήμια, είναι η γειτονική μας Τουρκία.
ΑΣ ΜΟΥ ΕΠΙΤΡΑΠΕΙ εδώ ένας παραλληλισμός μεταξύ ιδιωτικού και πανεπιστημιακού χώρου. Αξιώνουμε από την Ελληνική Αστυνομία να μας προστατέψει από μια κλοπή του σπιτιού μας και να αναζητήσει τους δράστες, αλλά η προσδοκία μας αυτή δεν εκμαιεύει τη συναίνεσή μας να δεχθούμε έναν αστυνομικό μονίμως στο καθιστικό του σπιτιού μας, μήπως τυχόν μας κλέψουν. Έτσι λοιπόν δεν μπορούμε να δεχθούμε τη στρατοπέδευση της Αστυνομίας στο πανεπιστήμιο.
Πιθανώς, τέτοιες σκέψεις να έχει κάποιος τη στιγμή που νιώθει την αγανάκτηση επειδή μόλις υπέστη μια κλοπή και μπαίνει στο σπίτι του και το βλέπει μαντάρα. Φαντάζομαι πως κάπως έτσι θα ένιωσε ο Πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών τη στιγμή του ευτελισμού του ενώπιον της κάμερας, αλλά δεν βλέπω να άφησε την αγανάκτησή του να γίνει πυξίδα της έκτοτε δράσης του. Και προς τιμήν του.
Αντιθέτως, θυμάμαι πιο παλιά να βγαίνουν σε τηλεοπτικά παράθυρα κάποιοι εκπρόσωποι υποτιθέμενων «σωματείων θυμάτων κλοπής» και να ζητάνε αγανακτισμένοι απόδοση δικαιοσύνης: δικαιοσύνη σήμαινε κρεμάλα για τους κλέφτες διότι «η κατάσταση είχε φτάσει στο απροχώρητο» και πάει λέγοντας... Αυτό όμως δεν είναι κράτος δικαίου και δεν είναι τυχαίο πως η Σύνοδος Πρυτάνεων –που ούτε πασιονάριες είναι ούτε λυσσασμένοι αναρχικοί– απορρίπτει την κυβερνητική πρόταση για Ελληνική Αστυνομία στα Πανεπιστήμια.
Και φυσικά, όπως η ΕΛ.ΑΣ δεν γίνεται να σηκώσει τα χέρια στο έγκλημα και να πει «τι να κάνω, εγώ σας πρότεινα να μένω σπίτι σας για να αποτρέπω τους κλέφτες, αλλά εσείς δεν θέλατε, τώρα καλά να πάθετε!», έτσι είναι και με το Πανεπιστήμιο. Η ΕΛ. ΑΣ. πρέπει να κάνει τη δουλειά της όταν οι πανεπιστημιακές αρχές κρίνουν πως ήρθε η ώρα της ή διαπράττονται εγκλήματα που αυτεπαγγέλτως διώκονται.
Μήπως τελικά, ως σήμερα, το περιώνυμο «άσυλο» ήταν πρόσχημα επιχειρησιακής αδράνειας εκ μέρους της; Κι έκτοτε, αφού καταργήθηκε το άσυλο, τι γίνεται; Θέλω να πω ότι η διεξαγόμενη συζήτηση γίνεται περισσότερο για λόγους επικοινωνίας και δημαγωγικής εμπέδωσης μιας επιθετικής ατζέντας law and order παρά για οτιδήποτε άλλο. Μη γελιόμαστε.
Εν κατακλείδι: το πανεπιστήμιο θα πρέπει να διαθέτει υπηρεσία φύλαξης που θα λογοδοτεί στις αρχές του, δηλαδή στον πρύτανη. Κάποια πανεπιστήμια στην Ελλάδα χρειάζονται τέτοια υπηρεσία αυτό-φύλαξης, όπως το Μετσόβιο, η ΑΣΟΕΕ και το Aριστοτέλειο, άλλα πάλι δεν νομίζω, αλλά αυτό ας το αποφασίσουν οι αρχές τους. «Πλήρη αυτοδιοίκηση», είπαμε: άρθρο 16, παρ. 5 του Συντάγματος.
Αυτό είναι το ζητούμενο επικείμενης νομοθέτησης, που αρμόζει σε μια χώρα σαν την Ελλάδα. Αυτή η υπηρεσία δεν μπορεί να είναι η Ελληνική Αστυνομία: ως σώμα υπάγεται αλλού. Ούτε γνωρίζει, ούτε οφείλει να γνωρίζει την καθημερινότητα ενός πανεπιστημίου. Άλλη δουλειά κάνει.
Πέραν αυτού, δεν μπορεί η ΕΛ.ΑΣ να υπαχθεί στις πανεπιστημιακές αρχές. Το όποιο σώμα της Ελληνικής Αστυνομίας τοποθετηθεί στο πανεπιστήμιο θα αναφέρεται αναγκαστικά στον αρχηγό της. Τούτο όμως καταργεί αυτοδικαίως και πλήρως το αυτοδιοίκητο του πανεπιστημίου.
Αυτό είναι αδιανόητο, είναι πρωτοφανές για μια συνταγματική δημοκρατία: είναι σαν να βάλουμε στα σπίτια μας αστυνομικούς για να καταπολεμήσουμε το έγκλημα. Εκτός αν φτάσαμε να ενοχλεί πλέον η πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση, οπότε να ξέρουμε όμως ότι κάτι δεν πάει καθόλου καλά με τα θεμελιώδη του πολιτεύματος.
Το δίλημμα λοιπόν δεν είναι «ή ανομία ή αστυνομία», όπως εσφαλμένα πολύς κόσμος νομίζει. Υπάρχει μπόλικος χώρος ανάμεσα. Αυτόν τον χώρο παλεύουμε ψύχραιμα να διανύουμε καθημερινά στο ελληνικό πανεπιστήμιο, πιστέψτε με, με πολύ πιο ζωτικά προβλήματα από αυτό με το οποίο ασχολήθηκα στο κείμενο αυτό.
σχόλια