Δενυπάρχει περίπτωση να βρεθείς σε συζήτηση,σε παρέα, σε καφενείο,και να μην ακούς σε κάθε αλλαγή τηςπροφορικής σκυτάλης το φιλικότατοεεεεεε, που δίνει ανάσα στον ομιλητή,του επιτρέπει να έρθειπιο κοντά στο νου του και να συνεχίσει.Εεεεεε λένε και ξαναλένε οι ανταποκριτέςτου εξωτερικού στο ραδιόφωνο, οι τυχαίοιδιαβάτες που καλούνται -ενώπιον τηςκάμερας- να γνωμοδοτήσουν για τηνοικονομία, τη ρύπανση της ατμόσφαιραςκαι την πολιτική. Στο εεεεεε καταφεύγουνοι μαθητές, τα μοντέλα, τα τριωράκια τουΟΤΕ, οι σπορ κάστερ που αναμεταδίδουντους ποδοσφαιρικούς αγώνες.
Ότανμας ρωτούσαν στη μαθητική τάξη "Παιδίμου, πότε έγινε η ναυμαχία της Σαλαμίνας"και απαντούσαμε με ένα μακρόπνοοεεεεεεεε, η επίπληξη ήταν γνωστή: "Τιεεεεεεε και ουουουου, τη χρονολογίαθέλω, όχι αναστεναγμούς...". Τα αναστενάριαόμως συνεχίστηκαν και στις μεγαλύτερεςηλικίες, επισημοποιήθηκαν από τα στόματατων μεγάλων, οπότε το πέμπτο γράμμα τουαλφαβήτου σε παρατεταμένη εκφώνησηαπέβη μέρος της ομιλίας, θεμιτή παρέμβασηχωρίς λοιπά παραστατικά. Πράγματι, μεένα εεεεεεε κερδίζεις χρόνο, αναδιοργανώνειςτη σκέψη σου, παίρνεις βαθιά ανάσα, λεςκαι πάλι "παρών', παρ'ότι για δευτερόλεπταπετάχτηκες στα ενδότερα του εαυτού σουαφήνοντας στη θέση σου ένα εεεεεεεε.
Γιατίόμως επεβλήθη το εεεεεεεε και όχι τοααααααα, το ιιιιιιιιιιι, το ουουουου,το οοοοοοο; Στα αρχαία το "Ε" ήτανεπιφώνημα οργής και φόβου, όσο για ταάλλα φωνήεντα -ακόμα και σήμερα- έχουνδική τους χρήση. Πιθανότατα, επειδή αυτότο φωνήεν είναι "ημίκλειστο", άρα πιόπρόσφορο στη συχνή χρήση, εκτόπισε ταάλλα απο τον καθημερινό λόγο. Λέμε βέβαια"ααααα, όχι τέτοια πράγματα!", ωστόσοπότε δεν το προφέρουμε ως έκφρασηαμηχανίας. Στη θέση του εεεεεεε άλλωστεδεν μπορούμε να φανταστούμε ένα σύμφωνο:τττττττ, ππππππ, ρρρρρρρ, ξξξξξξξξ καιτα λοιπά. Η ομιλία θυσιάζει τα πάντα στηροϊκότητα, στο πηγαίο ανάβλυσμα και στηφωνητική μεταστοιχείωση του ενδόμυχου.Θέλει νερό στο στόμα και αέρα φρέσκο,όχι βότσαλα και σκληρές κοτρόνες.Ουσιαστικά η γλώσσα μιλάει από μόνητης, εκφράζει τον εαυτό της, αυτοσχεδιάζειεμβαπτισμένη στο ενδιάθετο, οπότε κάθε"γλωσσοδέτης" πρέπει να απορρίπτεται.Αν λοιπόν θέλουμε να βρούμε κάτι βαθύτερογια τις αμηχανίες του εεεεεεε, θα πρέπεινα σκεφτούμε το στάτους της καθημερινήςμας ομιλίας, την προφορική μας παιδαγωγική,τη λεπτότατη σχέση εσωτερικού αισθήματοςκαι εξωτερίκευσης.
Ανπάμε στις ντοπιολαλιές -ειδικά στουςηλικιωμένους- βλέπουμε ότι η κουβέντατους εκφέρεται μεστή, λες και το πράγμαμε τη λέξη έχουν κλείσει ιερή συμμαχία.Οι Κρητικοί, για παράδειγμα, σήμερααποτελούν την πιο προικισμένη "προφορική"κοινότητα σε όλη την ενδοχώρα. Πουθενάχάσμα, κενό, φωνητική απώλεια. Παραδίδονταιστη γλώσσα με την ασφάλεια που παραδίδονταιστο αίσθημά τους. Τίποτα τεχνητό δεντους παιδεύει, ανάσα και φράση πάνεαντάμα, ουσιαστικά μέσα απο το στόματους ανακλαδίζεται το παρελθόν. Τοφυλλοκάρδι τους δεν χρειάζεται να κληθείγια να πάρει τό λόγο, να επινοήσει τονευτό του - τον κατέχει ηδη υπό μορφήπηγαίας ομιλίας.
Αλλακαι σε μας, στις συχνές μας ενδοφασίες,οταν δηλαδή μιλάμε μέσα μας χωρίς ναεκφέρουμε φράσεις (λύνοντας προβλήματα,μαλώνοντας με τον ίσκιο μας, παίρνονταςαποφάσεις), τα εεεεεεε δεν έχουν θέση.Η χασμωδία αρχίζει να εμφανίζεται ότανπρέπει να εξωτερικευτούμε. Ηδη ο Πορφύριος(3ος αιώνας) χώριζε τον "ενδιάθετο λόγο"από τον "προφορικό". Άλλο πράγμα τοενδιάθετο περιεχόμενο, αυτό που κρύβεταιστην καρδιά μας, και άλλο το εκπεφρασμένο"εν τη φωνή".
Σεέναν τόπο όπου οι γλωσσικές μεταρρυθμίσειςσυμπορεύτηκαν με τις πολιτικές και τιςκοινωνικές, ειναι ηλίου φαεινότερο οτιη σχέση ενδιάθετου και προφορικούδιαταράχτηκε. Η "τεχνητή" καθαρεύουσαεκδιώχθηκε για να πάρει τη θέση της η"τεχνικότατη" δημοτική που με τη σειράτης εγκαταλείφθηκε για να επικρατήσειη γλώσσα της πόλης. Μήπως αλλιώςαισθανόμαστε και αλλιώς μιλάμε; Μήπωςδεν υπάρχει νομιμοποιημένη εκφραστικήστους κόλπους της νεοελληνικήςεξωτερίκευσης;
Τοπαράδειγμα του ντόπιου κινηματογράφουπαραμένει καίριο. Στις κωμωδίες, οΛογοθετίδης, Χατζηχρήστος, ο Βέγγος δενκομπιάζουν ποτέ. Το εσωτερικό ρεύμα τουλόγου διαχέεται αβίαστα και ταράζειτις καρδιές. Αντίθετα, στα δραματικάέργα, όπου η λαϊκή γλώσσα απουσιάζεικαι μιλάει πια η τεχνητή εκφραστική τηςπόλης, τα πρόσωπα δεν πείθουν, είναιψεύτικα σαν τα λόγια τους. Θυμηθείτετον Τσαγανέα, τον Κατράκη και τονΚούρκουλο. Όσο για τα εεεεεεεε τα έχειεξαφανίσει ο έτοιμος διάλογος τουσεναρίου.
Χωρίςνα καταδικάζουμε κανέναν, μπορούμε ναπούμε ότι κάποιο ενδόμυχο χάσμα έχειπαραμείνει στη νεολληνική προφορικότητα.Όπως στην εκκλησία της Καπνικαρέας ηταμπελίτσα προειδοποιεί "Προσοχή,σκαλοπάτι", σε κάθε "επίσημη" εκφοράλόγου το ενδιάθετο δεν βρίσκει άμεσηκαι αδιαμεσολάβητη ανταπόκριση στηνομιλία. Η εσωτερική πλευρά της γλώσσαςσκαλώνει κάθε φορά που πρέπει να παραδοθείστην ομιλία, στον όμιλο των ομιλητώνκαι των ακροατών. Με ένα εεεεεεε βρίσκουμετο χρόνο για να προετοιμαστούμε, αλλάτο χάσμα παραμένει.
σχόλια