ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΜΠΕΡΝΙ ΣΑΝΤΕΡΣ
Τα ρούχα είναι επικοινωνιακό μέσο. Όλοι το γνωρίζουν, και προπαντός οι γυναίκες. Πόσο μάλλον όταν εκατομμύρια άνθρωποι θα ήταν στημένοι μπροστά στις τηλεοράσεις τους, και αμέτρητοι σχολιαστές έτοιμοι να βαθμολογήσουν (να κατασπαράξουν;) την αμφίεση της Αντιπροέδρου και της Πρώτης Κυρίας στην ορκωμοσία του Τζο Μπάιντεν.
Αν δεν μπορείς να αποκρυπτογραφήσεις τη σημειολογία τους, θα σε βοηθήσουν με δηλώσεις τους οι σχεδιαστές και με τις αναλύσεις τους οι σχολιαστές: το μπλε σιέλ της Τζιλ Μπάιντεν σημαίνει αυτό, το μοβ της Κάμαλα Χάρις το άλλο. Κι αν κάποιος έχει αμφιβολίες τι συμβολίζει το αιώνιο περιστέρι με τον κλάδο ελιάς, η Lady Gaga φρόντισε να μάς εξηγήσει το μήνυμα που εξέπεμπε η καρφίτσα της. Μια πανδαισία χρωμάτων, στυλιστικών επινοήσεων και συμβολισμών που ήθελε να κλέψει την παράσταση.
Και τότε συνέβη κάτι ολωσδιόλου πρωτοφανές. Ενώ η τελετή της ορκωμοσίας βρισκόταν ακόμη σε εξέλιξη, το διαδίκτυο άρχισε να πλημμυρίζει με την εικόνα ενός γεράκου που καθόταν σταυροπόδι μόνος παράμερα, φορώντας μια πατατούκα. Κι αυτός ο γεράκος, μαζεμένος από το κρύο, φορούσε στα σταυρωμένα του χέρια κάτι παλιομοδίτικα, πλεχτά γάντια της δεκαετίας του '70.
Δεν χρειάστηκε πολύ η εικόνα του Μπένι Σάντερς να επισκιάσει σχεδιαστές και στυλίστες. Πρώτα απ'όλα υπήρξε ανεξάντλητο χιούμορ, και μπόλικος αυτοσαρκασμός για δεσπόζοντα σύμβολα των κοινωνικών μέσων. Ίσως, υπήρξαν και λοιδορίες και χλευασμός, αλλά ήταν μηδαμινής σημασίας. Εξίσου ασήμαντες ήταν ορισμένες ξινές και εντελώς άκαιρες κριτικές, οι οποίες είδαν στον διαδικτυακό αυτόν ενθουσιασμό μια υποτίμηση της μεγάλης αλλαγής που σηματοδοτούσε η ορκωμοσία του Μπάιντεν.
Παρών στην ορκωμοσία, αλλά ολομόναχος σε μια γωνία· κουκουλωμένος και κακόκεφος· παλιομοδίτης και κρυουλιάρης, ο γεράκος αυτός αντιμετωπίστηκε με πολλή συμπάθεια. Δεν ήταν ο επικίνδυνος καταστροφέας στον οποίον είχαν προσάψει την απερινόητη ανοησία ότι θα έκανε «κομμουνιστική» την Αμερική. Ήταν το πρόσωπο που ταίριαζε καλύτερα με τη δική μας απομόνωση λόγω της πανδημίας; Ήταν αυτά γάντια που σάρωσαν τις στυλιστικές νοηματοδοτήσεις που σώνει και καλά ήθελαν να επιβάλλουν ορισμένοι; Μήπως η σύνδεση μιας γενιάς, ζορισμένης μέσα στην κρίση, με τις εικόνες των παπούδων τους και των γνωστών τους;
Ίσως φόρος τιμής στον Μπέρνι που μετακίνησε το Δημοκρατικό κόμμα προς τα αριστερά — ο Noah Smith ισχυρίζεται ότι πρέπει να φτάσει κανείς στον Λίντον Τζόνσον για να βρει τόσο αριστερό πρόγραμμα στους Δημοκρατικούς· αλλά συνέβαλε στη νίκη του Μπάιντεν κατανοώντας ότι ο μεγάλος όγκος του Δημοκρατικού κόμματος τοποθετείται στο κέντρο. Ή μήπως, τελικά, ο γενναιόδωρος αποχαιρετισμός ενός 79-χρονου ανθρώπου που δεν πρόκειται να διεκδικήσει ξανά το χρίσμα;
Όλα αυτά, και πιθανόν και άλλα. Αυτό το μείγμα χιούμορ και συμπάθειας ίσως ήταν το πιο υπέροχο συμπλήρωμα στη σημαντική ομιλία του Τζο Μπάιντεν. Μια εμψυχωτική ένδειξη για την πορεία της πληγωμένης αμερικανικής δημοκρατίας και ένα ενθαρρυντικό μήνυμα για την ποιότητα της νέας γενιάς παγκοσμίως.
• • •
ΑΝΑΥΔΟΙ ΔΗΜΟΣΚΟΠΟΙ
Όσο κι αν προσπαθήσει κανείς να το εξορθολογίσει, είναι τουλάχιστον αξιοπερίεργο.
Δημοσκόπηση της Harris Interaction στη Γαλλία, που δημοσιεύτηκε στις αρχές Ιανουαρίου, δείχνει ότι το 56% των Γάλλων θέλουν να εμβολιαστούν κατά της covid-19. Το παράδοξο είναι ότι σε προηγούμενη δημοσκόπηση της ίδιας εταιρείας, με διαφορά μικρότερη από μήνα, το ποσοστό αυτό ήταν μικρότερο κατά 11%.
Σε άλλη δημοσκόπηση που δημοσιεύτηκε επίσης στις αρχές Ιανουαρίου, η Odoxa-Backbone ισχυρίζεται ότι το 58% των Γάλλων δεν θέλουν να εμβολιαστούν.
Αλλαγή της άποψης του 11% σε 20 πάνω-κάτω μέρες και πολύ χειρότερα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα την ίδια περίοδο δημιουργούν ερωτηματικά για την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων. Ο Φιλίπ Βερνάρ της Monde επικαλείται την έννοια της «μιμητικής επιθυμίας» του ανθρωπολόγου Ρενέ Ζιράρ προκειμένου να εξηγήσει τη μεταστροφή των πολιτών: επιθυμούμε συστηματικά ό,τι οι άλλοι μάς υποδεικνύουν ως επιθυμητό, είτε διότι το κατέχουν είτε διότι το επιθυμούν κι αυτοί.
Καλή μεν εξήγηση, αλλά λίγο πειστική. Ούτε την ταχύτητα μεταστροφής εξηγεί, ούτε τα αντίθετα ευρήματα δημοσκοπήσεων.
Πιθανόν, η μεταστροφή των απόψεων οφείλεται στο ότι οι πρώτοι εμβολιασμοί απέδειξαν πως ο εμβολιασμός είναι ασφαλής, καθώς και στις πληροφορίες ότι θα υπάρξει έλλειψη εμβολίων.
Οι δημοσκόποι μένουν άναυδοι με τα ευρήματά τους. Οι πολίτες φαίνεται να είναι ζαλισμένοι από την υπερπληροφόρηση και τις αντικρουόμενες απόψεις, και ασφαλώς το υπαρκτό, αλλά αγνώστων διαστάσεων, φαινόμενο των «ψεκασμένων» δεν μπορεί να αποτελεί την εξήγηση των διακυμάνσεων στις απόψεις τους.
• • •
ΕΝΑΣ ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΣ ΣΑΛΑΜΙΝΟΜΑΧΟΣ
Η αμοιβή τού επικεφαλής της Morgan Stanley, Τζέιμς Γκόρμαν, για το 2020 είναι 33 εκατομμύρια δολάρια, ήτοι αυξημένη κατα 22% από το προηγούμενο έτος, γράφει η Wall Street Journal.
Θα ήθελα πολύ να ακούσω μια θεωρία που να δικαιολογεί το εξωφρενικό αυτό ποσό. Έως τότε, μπορούμε με ένα παράδειγμα να καταλάβουμε το μέγεθός του.
Ένας Σαλαμινομάχος, στον οποίον η Αθήνα θα έδινε τιμητική μηνιαία σύνταξη 1.100 δολαρίων, θα μάζευε αυτό το ποσό ακριβώς στον εορτασμό των 2.500 χρόνων από τη ναυμαχία. Αλλά, αν το ποσό ήταν μικρότερο από 1.000 δολάρια, θα έπρεπε να είχε πολεμήσει στον Τρωικό πόλεμο.
• • •
100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΙΚΚ
Διπλή επέτειος φέτος: 100 χρόνια από την ίδρυση του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (Λιβόρνο, 21 Ιανουαρίου 1921) και 130 χρόνια από τη γέννηση του Αντόνιο Γκράμσι.
Το μεγαλύτερο κομμουνιστικό κόμμα της Δύσης και το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα της Ιταλίας, το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα (και όχι το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας, η διαφορά δεν είναι ασήμαντη) διέτρεξε όλον τον σύντομο εικοστό αιώνα (1917 – 1991) μέχρι την αυτοδιάλυσή του. Παρά τις παλιδωνίες του, το ΙΚΚ υπήρξε κόμμα της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της χειραφέτησης και της ισότητας. Είχε την τύχη να έχει στη διαδρομή του τρεις σπουδαίους ηγέτες — τον Αντόνιο Γκράμσι, τον Παλμίρο Τολιάτι και τον Ενρίκο Μπερλινγκουέρ — και πλαισιώθηκε από εξαίρετους διανοητές που έκαναν κομματάκια τον μαρξισμό-λενινισμό.
Πρωτίστως, πιστώνεται με την ενεργό και θετική του συμβολή στη δόμηση του ευρωπαϊκού μεταπολεμικού μοντέλου ανάπτυξης και του κοινωνικού κράτους, μαζί φυσικά με τα χριστιανοδημοκρατικά και σοσιαλιστικά κόμματα. Και, βεβαίως, με την αποφυγή του εμφύλιου πολέμου μετά από 20 χρόνια φασιστικής δικτατορίας, την αποκατάσταση της δημοκρατίας και τη συνταγματική θωράκιση της ιταλικής δημοκρατίας από τον Τολιάτι· μέχρι την καταδίκη της εισβολής των σοβιετικών τανκς στην Τσεχοσλαβακία και την αδιαπραγμάτευτη αντίθεση στην τρομοκρατία από τον Μπερλινγκουέρ.
Τι νόημα έχουν αυτά; Το κομμουνιστικό κίνημα εξαερώθηκε, το σοσιαλιστικό κίνημα συρρικνώθηκε έως απελπισίας, και τα συντηρητικά κόμματα περνούν υπαρξιακή κρίση. Φιλόδοξες ιδεολογικο-πολιτικές συνθέσεις ξεχνιούνται σε ένα εξάμηνο. Όταν δεν έχεις να πεις πολλά πράγματα για το μέλλον, εύλογα έως αναπόφευκτα, στρέφεσαι στη μελέτη του παρελθόντος: τι ήταν σημαντικό, τι ασήμαντο και τι καταστροφικό. Δεν πρόκειται για νοσταλγία ενός κόσμου που χάθηκε, αλλά για απολύτως φυσιολογική διέξοδο προκειμένου να ξεπεράσουμε τη διανοητική στειρότητα των ημερών.
Αυτές τις μέρες, ο καθηγητής Μάνος Ματσαγγάνης μάς θύμισε τον Πιέρ Πάολο Παζολίνι που το 1974 έβλεπε το ΙΚΚ σαν «χώρα καθαρή σε χώρα βρώμικη, χώρα έντιμη σε χώρα ανέντιμη, χώρα ευφυή σε χώρα ανόητη, χώρα καλλιεργημένη σε χώρα αμόρφωτη». Εξωραϊσμός, ασφαλώς, αλλά που κάπου εδραζόταν.
• • •
ΕΝΑΣ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟΣ ΙΟΣ ΠΟΥ ΣΩΖΕΙ ΖΩΕΣ
Ο διευθυντής του νοσοκομείου Fatebenefratelli της Ρώμης, Giovanni Borromeo, και δύο νέοι γιατροί — ένας Εβραίος (εργαζόταν με πλαστά χαρτιά), ο Vittorio Sacerdoti, και ένας αντιφασίστας καθολικός, ο Adriano Ossicini — έσωσαν πολλούς Εβραίους με ένα απλό μεν, έξυπνο δε κόλπο.
Όταν οι Ναζί ανέλαβαν τον έλεγχο της Ρώμης και εισέβαλλαν στο Εβραϊκό γκέτο, αρκετοί Εβραίοι κατέφυγαν στο νοσοκομείο, στο οποίο εισήχθηκαν ως πάσχοντες από το "σύνδρομο Κ".
Το σύνδρομο Κ υποτίθεται πως ήταν μια άκρως μεταδοτική και θανατηφόρος ασθένεια, εξαιτίας της οποίας οι Ναζί απέφυγαν να πλησιάσουν τους "ασθενείς" από τον φόβο μην τυχόν την κολλήσουν. Λέγεται πως την βάπτισαν "Κ" από το όνομα των Ναζί αξιωματούχων της Ρώμης Albert Kesselring και Herbert Kappler.
Ασφαλώς, απλό και πανέξυπνο κόλπο, το οποίο απαιτούσε όμως να έχεις και κότσια.
Στον Giovanni Borromeo (1898-1961) απενεμήθη το 2004 ο τίτλος του Δικαίου των Εθνών.
• • •
ΤΟ ΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Κόψτε τον Γόρδιο δεσμό. Δεν υπάρχουν θελκτικοί σύγχρονοι συντηρητικοί, διότι ο συντηρητισμός απλώς δεν είναι θελκτικός.
— Brad DeLong
