Όταν πρόσφατα ο Υπουργός Μεταφορών Χρήστος Σπίρτζης ανακοίνωσε την επικείμενη κατάθεση στη Βουλή ενός νέου νομοσχεδίου με αρκετές και σημαντικές αλλαγές στον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, οι αντιδράσεις ήταν ποικίλες. Οι περισσότερες μάλιστα επικεντρώθηκαν στην εισαγωγή εισοδηματικών κριτηρίων για την διαμόρφωση του ύψους των προστίμων που θα επιβάλλονται στους παραβάτες. Η πιο ενδιαφέρουσα και σημαντική είδηση όμως ήταν ότι για πρώτη φορά γίνεται σαφής αναφορά σε παραβάσεις οι οποίες πέραν της κυκλοφοριακής επικινδυνότητας μπορούν να χαρακτηριστούν ως αντικοινωνική συμπεριφορά. Τα παραδείγματα που χρησιμοποιήθηκαν για να γίνει αντιληπτή αυτή η κατηγορία παραβάσεων ήταν η στάθμευση σε διαβάσεις αναπήρων, η χρήση κινητού τηλεφώνου και η ρίψη τσιγάρου από το παράθυρο, παραδείγματα των οποίων ο αντικοινωνικός χαρακτήρας είναι οφθαλμοφανής.
Ωστόσο θεωρώ πως στην κατηγορία αυτή θα έπρεπε να ενταχθεί πρώτη η πλέον αντικοινωνική συμπεριφορά οδηγών στην Ελλάδα - που παραδόξως τυγχάνει μεγάλης ανοχής από την κοινή γνώμη, η μη χρήση κράνους από τους μοτοσυκλετιστές. Δεν ξέρω αν εξακολουθεί να ασκεί γοητεία το γνωστό άσμα "εγώ δεν θέλω μεροκάματο, θέλω χιλιάρα μηχανή και θάνατο" πάντως είναι εντυπωσιακό πως παρότι η παράβαση αυτή τιμωρείται με πρόστιμο 300 ευρώ, πολύ μεγάλο κομμάτι των δικυκλιστών επιλέγει να αγνοεί επιδεικτικά αυτή την υποχρέωση. Οι δρόμοι είναι καθημερινά γεμάτοι με κατά φαντασίαν easy riders που επιλέγουν να ανεμίζει η χαίτη τους, να χαριεντίζονται και να σκορπάνε χαμόγελα, αδιαφορώντας προφανώς για το αν λίγο αργότερα θα σκορπίσουν και τα μυαλά τους στην άσφαλτο. Συνήθως όταν ερωτούνται για τον λόγο για τον οποίο δεν χρησιμοποιούν κράνος στις καθημερινές τους μετακινήσεις απαντούν κάτι του τύπου "Δεν με βολεύει", "Είμαι χρόνια οδηγός και ξέρω τι να αποφεύγω" ή "Προσέχω" ενώ σχεδόν πάντα η συζήτηση κλείνει με το μάντρα τους: "στο κάτω κάτω τον εαυτό μου θέτω σε κίνδυνο, δεν καταλαβαίνω γιατί το Κράτος θεωρεί ότι του πέφτει λόγος". Και εκεί είναι που σφάλλουν εξοργιστικά.
Είτε ευθύνεσαι, είτε όχι για το τροχαίο, είτε οδηγείς ή είσαι ένας αμέριμνος πεζός όταν ξαφνικά γίνεσαι μάρτυρας ενός δυστυχήματος, η ένταση, ο τρόμος, η ταραχή σε κυριεύουν. Οι εικόνες εντυπώνονται στο μυαλό σου και σε συνοδεύουν για πολύ καιρό.
Αλλά ας δούμε πρώτα κάποιους αριθμούς ώστε να αξιολογήσουμε συνολικά τι σημαίνει αυτή η άρνηση να συμμορφωθούν με τη νομοθεσία:
Σε περίπτωση ατυχήματος η χρήση κράνους μειώνει τον κίνδυνο θανάτου κατά 40% και τον κίνδυνο σοβαρής κρανιογκεφαλικής κάκωσης κατά 70% τουλάχιστον. Οι οδηγοί και αναβάτες χωρίς κράνος που εμπλέκονται σε τροχαία ατυχήματα εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά νοσηρότητας, θνησιμότητας και μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας, κάτι που που μεταφράζεται σε υψηλότερα κόστη. Επίσης έχουν αυξημένες ανάγκες μακροπρόθεσμης ιατρικής φροντίδας και υποβοηθούμενης διαβίωσης σε σύγκριση με όσους φοράνε κράνος. Τόσο τα κοινωνικοοικονομικά όσο και τα κόστη υγειονομικής περίθαλψης που βαρύνουν το σύστημα υγείας και κατ' επέκταση τους φορολογούμενους δεν είναι καθόλου αμελητέα. Μάλιστα σύμφωνα με μία μελέτη που διεξήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες και αφορούσε 1550 ατυχήματα μόνο, το CDC υπολόγισε πως η χρήση κράνους εξοικονόμησε στο σύστημα υγείας και κοινωνικής μέριμνας περί τα 3 δις δολάρια. Η παραμονή πολυτραυματιών τροχαίων ατυχημάτων στις Μονάδες Εντατικής Φροντίδας και όταν ξεφύγουν τον κίνδυνο στις Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας (όπου οι κλίνες είναι περιορισμένες) στερεί την πρόσβαση στις μονάδες αυτές σε άλλους ασθενείς, κάτι που πιθανά μπορεί να τους κοστίσει την ζωή τους.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι σοβαροί τραυματισμοί και οι θάνατοι μοτοσυκλετιστών σταθερά και σταδιακά μειώνονται και αυτό αποδίδεται στην ολοένα αυξανόμενη χρήση κράνους. Μάλιστα σύμφωνα με την 4η έκδοση στατιστικών στοιχείων για τους τραυματισμούς, κατά μέσο όρο μόνο το 9% τραυματισμών θυμάτων τροχαίων ατυχημάτων εντός της ΕΕ αφορούν μοτοσυκλετιστές. Τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας όμως δείχνουν πως την ίδια στιγμή στην Ελλάδα το 33% όλων των θανατηφόρων τροχαίων ατυχημάτων αφορούν μοτοσυκλετιστές. Δυστυχώς η μόνη χώρα που μας ξεπερνά είναι η Κύπρος, με 33,6%. Το πιο αποκαλυπτικό στοιχείο όμως είναι πως το ποσοστό θνησιμότητας οδηγών και αναβατών που φορούσαν κράνος είναι 44% μικρότερο από εκείνους χωρίς κράνος.
Ωστόσο θα ήταν τελείως απάνθρωπο να λάβουμε υπόψιν μόνο τις οικονομικές επιπτώσεις της παράβασης. Εξάλλου ο αντικοινωνικός χαρακτήρας της δεν στοιχειοθετείται μόνο στην οικονομική επιβάρυνση και το πρόσθετο αναίτιο βάρος στους περιορισμένους πόρους του εθνικού συστήματος υγείας που συνεπάγεται. Η οδύνη που προκαλούν στους οικείους τους είναι μία διάσταση που προφανώς επιλέγουν να αγνοήσουν. Σε περίπτωση θανάτου, οι άνθρωποι που μένουν πίσω νιώθουν βαθύ πόνο και οργή για την απρόσμενη τραγωδία. Η απώλεια σημαδεύει τις ζωές των γονέων, των συντρόφων και ακόμα περισσότερο τυχόν παιδιών που θα μεγαλώσουν χωρίς εκείνους. Σε περίπτωση μόνιμης βλάβης ή αναπηρίας η οικογένεια καλείται ξαφνικά να επωμιστεί ένα τεράστιο άχθος, που δεν είναι μόνο συναισθηματικό ή ψυχολογικό αλλά και πρακτικό. Προς χάριν όμως της συζήτησης ας θεωρήσουμε - αναληθώς - ότι αυτή η πτυχή του προβλήματος δεν αφορά το κράτος. Εξάλλου ποιος ξέρει, υπάρχει πάντα η πιθανότητα να μισούν σφόδρα τους συγγενείς τους και αυτός να είναι ένας διεστραμμένος τρόπος να τους εκδικηθούν οπότε θεωρούν πως οι συνέπειες της αμέλειας τους και πάλι είναι "δικό τους" ζήτημα.
Όμως σε κάθε περίπτωση ένα τροχαίο αποτελεί ένα σοκαριστικό γεγονός, όχι μόνο για τους οδηγούς και επιβάτες των εμπλεκόμενων οχημάτων αλλά και για τους περαστικούς που τυγχάνει να παρευρίσκονται στον τόπο του δυστυχήματος. Είτε ευθύνεσαι, είτε όχι για το τροχαίο, είτε οδηγείς ή είσαι ένας αμέριμνος πεζός όταν ξαφνικά γίνεσαι μάρτυρας ενός δυστυχήματος, η ένταση, ο τρόμος, η ταραχή σε κυριεύουν. Οι εικόνες εντυπώνονται στο μυαλό σου και σε συνοδεύουν για πολύ καιρό. Αρκετοί άνθρωποι που υπήρξαν μάρτυρες τέτοιων περιστατικών έχουν δηλώσει ότι εξαιτίας των σκηνών που διαδραματίστηκαν μπροστά τους έβλεπαν εφιάλτες και δυσκολεύονταν να οδηγήσουν οι ίδιοι για σημαντικό χρονικό διάστημα. Φανταστείτε λοιπόν πόσο εφιαλτικότερο γίνεται όλο αυτό όταν βλέπεις το κεφάλι κάποιου να λιώνει στο κράσπεδο. Επειδή απλά εκείνος ή εκείνη επέλεξε να μην φορέσει κράνος.
Από την στιγμή λοιπόν του τραυματισμού η κοινωνία επωμίζεται το κόστος της περίθαλψης, της αποκατάστασης ή της αναπηρικής σύνταξης, κάποιοι συμπολίτες μας υφίστανται ακούσια την αγριότητα ενός τροχαίου ατυχήματος ενώ άλλοι πιθανά θα στερηθούν την υγειονομική φροντίδα που δικαιούνται γιατί το κρεβάτι στην ΜΕΘ είναι καπαρωμένο από κάποιον ανεγκέφαλο (μεταφορικά και ίσως και κυριολεκτικά μετά το συμβάν). Λαμβάνοντας υπόψιν λοιπόν όλα αυτά θα ήταν ενδιαφέρον αν, εκτός από τα εισοδηματικά κριτήρια στον καθορισμό των προστίμων, το νέο νομοσχέδιο και το εξής: όσοι βεβαιώνονται με παράβαση για κράνος να αναγκάζονται να υπογράψουν ένα έγγραφο με το οποίο θα απαρνούνταν την πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες υγείας που επιβαρύνουν με την συνειδητή επιλογή τους, καθώς και την καταβολή επιδομάτων αναπηρίας και τυχόν άλλες κοινωνικές παροχές. Άραγε θα εξακολουθούσαν να θεωρούν ότι δεν πέφτει λόγος στο Κράτος, δηλαδή σε εμάς τους πολίτες, για το αν φοράνε κράνος;
σχόλια