Γιατην πεφωτισμένη μισανθρωπία, ο Φλωμπέραποτελεί φιλόξενο κήπο. Στην αλληλογραφίατου, η οποία εκτείνεται σε εκατοντάδεςσελίδες υπό μορφή ταραχώδους διατριβήςγια το χάλι των συγκαιρινών του, οιλοιδορίες και οι χλευασμοί επανέρχονταιμε το σημειωτόν έμμονων ιδεών.
Γιατη δημοκρατία; Ομολογεί ότι αγαπά μόνοό,τι δεν είναι κοινό, ακόμα και τηναισχρότητα, αρκεί να είναι ειλικρινής.Ό,τι ψεύδεται, ό,τι ποζάρει, ό,τι καταδικάζειτο πάθος και παριστάνει την αρετή τονβγάζει από τα ρούχα του. «Νιώθω γιατους συνανθρώπους μου γαλήνιο μίσος ήέναν οίκτο τόσο απαθή ώστε το ίδιοκάνει». Περιφρονώ τη ζωή, τους ομοίουςμου με τους οποίους τίποτα δεν με συνδέει.
Γιατο σοσιαλισμό; «Όλοι βυθιστήκαμε σεμια κοινή μετριότητα. Η κοινωνική ισότηταπαρεισέφρυσε στο πνεύμα. Κάνουμε βιβλίαγια όλο τον κόσμο, τέχνη για όλο τονκόσμο, επιστήμη για όλο τον κόσμο, όπωςκατασκευάζουμε σιδηροδρόμους καιδημόσια θέρμανση. Η ανθρωπότητα έχειτη μανία της ηθικής κατάπτωσης. Τηναπεχθάνομαι διότι αποτελώ μέρος της».
Γιατη μάζα; Εκφράζει βαθύτατη περιφρόνησηκαι μίσος για κάθε τι το λαϊκό. Έτσιπροφυλάσσεται από την ποταπότητα καιτη γενικευμένη παλιανθρωπιά.
Ο19 αι. γνώρισε πολλές παρόμοιες φωνές·ο Νίτσε δεν έλεγε ότι σε μερικές δεκαετίεςτο πνεύμα θα βρομίσει; Το αναδυόμενοαστικό «πνεύμα», η αποσάθρωση τωνηθών και η ευτέλεια της λογοτεχνίαςανάγκαζαν τον Φλωμπέρ να ορκίζεταικαθημερινά ότι θα πάρει εκδίκηση. Ένιωθεένας εναντίον όλων· στάση ρομαντική,συνάμα όμως και ρεαλιστική, καθότιέβλεπε παντού στερεότυπες εκφράσεις,απολιθωμένες κοινοτυπίες, νεκρά σχήματα.Ως εκ τούτου συνέταξε ένα λεξικόκοινοτοπιών. Αθεΐα; Η κοινοτοπίααποκρίνεται: λαός αθέων δεν μπορεί ναυπάρξει. Καθολικισμός; Ευνόησε τιςτέχνες. Αγροκαλλιέργεια; Έλλειψηεργατικών χειρών. Χαζός; Καλύτερακατεργάρης. Όπλο; Απαραίτητο στην εξοχή.Σοφίτα; Καλή για τους εικοσάρηδες.Ιδεώδες; Εντελώς άχρηστο. Ποιητικήέμπνευση; Την προκαλεί το θέαμα τηςθάλασσας, ο έρωτας, η γυναίκα. Λογοτεχνία;Ασχολία των τεμπέληδων.
Συγγραφέαςπου διέθετε ώρες για μια μόνη φράση, πουπερηφανευόταν ότι μια σελίδα τού έτρωγεπολλές μέρες, ευνόητο ήταν να νιώθειεπιστήθιος εχθρός της κοινωνίας του,περιφρονητής του κοινού νου, αντι-λογοτέχνηςκαι βέβαια ακόμα και αντι-Μπαλζάκ, γιατον οποίο έγραψε, μεμφόμενος τηνευκολογραφία του: έξοχος συγγραφέας,αν ήξερε και να γράφει!
Ότανλοιπόν συνέλαβε την ιδέα του δίδυμουΜπουβάρ και Πεκισέ (για την ακρίβεια τηδανείστηκε), θαμπώθηκε κυριολεκτικάαπό το εύρος του εγχειρήματος. Επιτέλουςθα έπαιρνε σάρκα και οστά μια σκέψη πουτον παίδευε από μικρό παιδί. Ανήλικοςακόμα, όταν έφυγε κάποια επισκέπτριααπό το πατρικό του σπίτι, παρατήρησετις βλακείες που αράδιασε. Η απόλυτηπίστη στο πνεύμα τα έχει αυτά· ανκάθε έκφραση παίζει ζάρια με τη βαθύτητα,τότε κάθε συμπεριφορά περνάει απόηθικό-αισθητικό δικαστήριο. Όπερ σημαίνειότι η ζωή, θέλει δεν θέλει, ανά πάσαστιγμή κινείται μεταξύ έργου τέχνηςκαι ευτέλειας. Στις αναγνώσεις του,«δίκαζε» σχολαστικά τα διάφορα«αλλά», «διότι», «εντούτοις»που έβρισκε να περισσεύουν. Στην παρέατων Γκονκούρ συχνά έπαιζαν την παρωδίατων κοινών τόπων.
Οιδύο γραφιάδες που θα απομονωθούν γιανα καταπιαστούν με τις επιστήμεςκατάγονται από τη θρυλική στη ΓαλλίαΕγκυκλοπαίδεια (ή Συστηματικό λεξικότων επιστημών, των τεχνών και τωνεπαγγελμάτων), έργο εμπνευσμένο από τονΒρετανό Τσέιμπερς και συντεταγμένο υπότη διεύθυνση του Ντιντερό. Ο Φλωμπέρβέβαια δεν είχε κατά νου να γράψει λίβελοεναντίον του Ντιντερό, του Βολταίρουκαι του Μοντεσκιέ. Αυτό που τον ενθουσίαζεήταν η περιφρόνηση του εγκυκλοπαιδισμού,της κυκλικής γνώσης, του λίγο απ' όλα,του τους-α-του, της ρηχότητας που δρέπειπνευματικές δάφνες, της πνευματικήςεξαχρείωσης που αποτελεί καθεστώς. Αυτότο καθεστώς τον εμπόδιζε να σκεφτεί καινα ζήσει. Άρα όφειλε να το γκρεμίσεισυνθέτοντας τη θλιβερή παρωδία του.
Τοβιβλίο που θα πάρει στα χέρια του οντόπιος αναγνώστης (εκδ. Πόλις, μεταφρασμένοπερίτεχνα από τον Αχ. Κυριακίδη) ευνόητοείναι να μην τον ενθουσιάσει. Μάλιστα,πρόλαβαν να το χαρακτηρίσουν «εγκυκλοπαίδειατης ανθρώπινης βλακείας», οπότεφυσικό είναι να πιστέψει ότι ο συγγραφέαςγελοιοποιεί τις επιστήμες. Πλην όμως οΓάλλος μυθιστοριογράφος δεν είχε τίποταμε τις επιστήμες· το μόνο που τονέθιγε ήταν το αποσαρθρωμένο πνεύμα, ηανάγωγη στάση ζωής. Με τους δύο γραφιάδεςγράφει μιαν αρνητική «πνευματικήαγωγή», όπως με το δράμα του Φρεντερίκέγραψε μιαν «αισθηματική αγωγή».Έβλεπε το έργο του επιστήμονα όπωςακριβώς έβλεπε το έργο τέχνης.
Κατάσυνέπεια ο μοντερνισμός του έργου είναιύπουλος και διόλου ετοιμοπαράδοτος.Ειδικά σε εποχή όπου ο μαζικός πολιτισμός,η κοινωνία της αφθονίας και των μαζικώνμέσων έχουν σηκώσει αντι-φλωμπερικόμπαϊράκι και ασκούν δικτατορία. Δενπρέπει άλλωστε να μας διαφύγει και ογνωστός μηδενισμός του Φλωμπέρ - αξίααμιγής του 19 αι. Αν η ευαισθησία είναικιθάρα που την κρούουν τα εξωτερικάαντικείμενα, έγραφε σε μιαν επιστολήτου, τη γρατζουνίσαμε τόσο πολύ ώστεπολλές χορδές έσπασαν...
σχόλια