Στο Αιγυπτιακό Μουσείο του Καΐρου.

Πρωτοπήγα στο Αιγυπτιακό Μουσείο που στέκει επιβλητικά στη μία πλευρά της πλατείας Ταχρίρ (Tahrir) -σκηνικό του πρόσφατου μακελειού στο Κάιρο- το 1987. Πάνω από 120.000 ευρήματα από την προϊστορική μέχρι την ελληνορωμαϊκή περίοδο φιλοξενούνται σε αυτό το διάσημο μουσείο, το οποίο ιδρύθηκε το 1902. Ο Γάλλος αιγυπτιολόγος August Mariette ήταν ο πρώτος που ξεκίνησε τη σπουδαία αυτή συλλογή τo 1858, η οποία αργότερα εμπλουτίστηκε και σήμερα περιέχει και τη μοναδική ταφή του Τουταγχαμών, του νεαρού Φαραώ, το σώμα του οποίου παρέδωσαν στην αιωνιότη- τα οι δικοί του μέσα σε αλλεπάλληλα χρυσά φέρετρα. Το μουσείο αυτό έχει και μία από τις μεγαλύτερες συλλογές πορτρέτων του Φαγιούμ και μούμιες ολόκληρες που φέρουν στο μέρος του προσώπου ένθετα νατουραλιστικά πορτρέτα καμωμένα από Έλληνες ζωγράφους της ύστερης αρχαιότητας. Είχα δει φωτογραφίες της αίθουσας με τα πορτρέτα, τα οποία εξετίθεντο σε παλιές ξύλινες βιτρίνες στον πρώτο όροφο του μουσείου. Έτσι, βρέθηκα εκεί για τις ανάγκες της έρευνάς μου για το βιβλίο μου «Τα πορτρέτα του Φαγιούμ». Το κτίριο, ανοιχτό ροδί χρώμα, με τους φοίνικες να κοσμούν την πρόσοψή του, φάνταζε εκείνες τις μέρες σαν την πεμπτουσία του εξωτισμού, περιτριγυρισμένο από ένα περιβόλι με διάσπαρτα αιγυπτιακά αγάλματα που το φρουρούσαν. Όταν αντίκριζε κανείς αυτό το κτίριο, ένιωθε πως θα έμπαινε σε έναν ναό ύψιστου πολιτισμού. Η μοναδική αρχιτεκτονική του σου έδινε αυτή την αίσθηση. Και πράγματι. Μπαίνοντας στο εσωτερικό του κτιρίου, αφού πέρασα διπλούς και τριπλούς ελέγχους, μαγεύτηκα. Ένιωσα σαν να είμαι στο Χαν Αλ Χαλίλι, στο παζάρι της Αιγύπτου, αντιμέτωπη με χιλιάδες αρχαιότητες, κρυμμένες σε κάθε πιθανή γωνιά, που έρχονταν στο φως μέσα από τη σκόνη του σύγχρονου παρελθόντος. Οι αίθουσες ήσαν εκθαμβωτικά επιβλητικές, οι θησαυροί του παρελθόντος διάσπαρτοι και στο πάτωμα και στα σκαλιά. Υπήρχε μια σχεδόν αγαπησιάρικη τριτοκοσμικότητα που την ένιωθες βλέποντας μνημειώδη εκθέματα σε παραμελημένες, συνήθως σκονισμένες και με τσαπατσούλικες ταμπέλες βιτρίνες. Ένστολοι φύλακες, επιδεικτικά οπλισμένoι, φρουρούσαν την κάθε γωνιά του μουσείου, δίνοντας το μήνυμα ότι οι θησαυροί του πα- ρελθόντος φυλάσσονται αποτελεσματικά. Σε τέτοιο βαθμό που ένιωθες πως βρισκόσουν σε αεροδρόμιο εν έτει 2011 και όχι σε μουσειακό χώρο. Το 1993, που επισκέφθηκα για πολλοστή πλέον φορά το μουσείο, το ροζ χρώμα του κτιρίου είχε αντικατασταθεί από αυτό της ώχρας κι ένιωθε κανείς πως η μακντοναλντοποίηση της Αιγύπτου είχε αρχίσει να εξουδετερώνει σιγά-σιγά τον εξωτισμό της. Για μένα, συμβολικά, ήταν το τέλος μιας εποχής, το λυρικό ροζ του χθεσινού τριαντάφυλλου πατούσε γερά πια στη γη με την ώχρα της ερήμου. Το 1997 ξαναβρέθηκα στο Αιγυπτιακό Μουσείο να περιμένω μέσα στο γραφείο του γενικού διευθυντή για να του ζητήσω να δανειστούμε πορτρέτα και μούμιες για την έκθεση που διοργάνωσε ο Νίκος Γιανναδάκης. Η γραφειοκρατία και ο «σουλτανισμός» (ένας συγκεντρωτισμός της εξουσίας που είναι κατάλοιπο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) μέσα στο εν λόγω γραφείο με έκανε να νιώθω μια ξαφνική τρυφερότητα για την ελληνική γραφειοκρατία παρόμοιου τύπου, που ομολογουμένως ήταν χειρότερη όταν ήμουνα παιδί, τη δεκαετία του '50. Η απάντησή του «μπορείτε να δείτε τα πορτρέτα σας, αλλά δεν μπορείτε να τα δανειστείτε. Είναι ήδη "μιλημένα", τα έχουμε υποσχεθεί στο Kunsthistorische Museum στη Βιέννη, εν συνεχεία στον καθηγητή Klaus Parlasca στη Φρανκφούρτη για μια μεγάλη έκθεση εκεί και μετά αλλού» με εντυπωσίασε με την ευθύτητά της. Πέσανε τα φτερά μου. Σήμερα, παρακολουθώ από μακριά όσα συμβαίνουν έξω από το μουσείο στην πλατεία Ταχρίρ. Ένστολοι, οπλισμένοι αυτήν τη φορά, πυροβόλησαν και έσφαξαν τουλάχιστον 100 νέους ανθρώπους που δεν διεκδίκησαν τίποτε άλλο από ένα παρόν, όπου κάποιος να ζει ελεύθερα. Να έχει έναν πολιτισμό τού σήμερα χωρίς να ανατρέχει και να προβάλλει μόνο τις μνήμες ενός χλιδάτου πολιτιστικού παρελθόντος. Τις μέρες της επανάστασης βρέθηκαν δύο βανδαλισμένες και αποκεφαλισμένες μούμιες πεταμένες στο πάτωμα του μουσείου. Μήπως οι βανδαλισμένες μούμιες ήταν συμβολική κίνηση; Σήμερα, που φέρνω στο μυαλό μου το μουσείο, αναλογίζομαι: σε τι κόσμο ζούμε, όπου ο βανδαλισμός μιας μούμιας συγκινεί ορισμένους περισσότερο από τη δολοφονία των πιο γενναίων παλικαριών μιας χώρας, των επαναστατών εναντίον μιας στυγερής δικτατορίας;