Κάτω από τον ιατρικό όρο «καρκίνος» βρίσκονται 200 περίπου διαφορετικά ογκολογικά νοσήματα, εκ των οποίων 10 μπορούν να αποφευχθούν με την βοήθεια του πρώτου και μοναδικού διαθέσιμου αντικαρκινικού εμβολίου. Αν η πανδημία μας δίδαξε κάτι αυτό είναι αναμφισβήτητα η αξία του εμβολιασμού και στην περίπτωση του εμβολιασμού έναντι του ιού HPV, το παράδειγμα της Αυστραλίας δείχνει ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας κι αρκετοί άλλοι καρκίνοι μπορούν να εξαλειφθούν. Η συνιδρύτρια και διευθύντρια της ΑΜΚΕ «ΚΑΡΚΙΝΑΚΙ», Μένια Κουκουγιάννη, μιλά για την σημασία του HPV εμβολιασμού στη συνέντευξη που ακολουθεί.
—Τι είναι ο ιός HPV και τι προκαλεί;
Ο ιός HPV των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus, HPV) είναι ένας ιός (DNA ιός), που έχει την ιδιότητα να πολλαπλασιάζεται στις επιφάνειες του ανθρωπίνου σώματος και ενίοτε να προκαλεί ποικίλες βλάβες.
Μέχρι σήμερα, έχουν περιγραφεί πάνω από 150 διαφορετικά στελέχη του ιού ΗΡV. Από τους 40 αυτούς τύπους του ιού HPV, κάποιοι προκαλούν καρκίνους, με ποιο γνωστό τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, και κάποιοι άλλοι μπορούν να προκαλέσουν καλοήθη νοσήματα, όπως τα γεννητικά κονδυλώματα.
—Πως μεταδίδεται;
Ο ιός HPV μεταδίδεται με την άμεση επαφή, με κυριότερο, τη σεξουαλική επαφή. Μπορεί να μεταδοθεί από άντρα σε γυναίκα, από άντρα σε άντρα και από γυναίκα σε γυναίκα H επαφή και μόνο των εξωτερικών γεννητικών οργάνων είναι αρκετή για τη μετάδοσή του ιού HPV. Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί ακόμη και με τη χρήση προφυλακτικού (το οποίο μειώνει αλλά δεν εξαλείφει την πιθανότητα μετάδοσης), καθώς η μόλυνση μπορεί να προκληθεί και μέσω της απλής επαφής με το δέρμα. Η μετάδοση του ιού HPV μέσω στοματικής σεξουαλικής επαφής είναι επίσης δυνατή. Αντικείμενα που έρχονται σε άμεση επαφή με τα γεννητικά όργανα πιθανώς να αποτελούν μέσο μετάδοσης.
Ο ιός HPV μπορεί να μεταφερθεί από έναν άνθρωπο σε άλλο, ακόμα και αν δεν έχουν εκδηλωθεί συμπτώματα μέχρι εκείνη τη στιγμή. Τα συμπτώματα μπορούν να εκδηλωθούν μέχρι και έτη μετά την μόλυνση, καθιστώντας δύσκολο να γνωρίζει κανείς πότε ακριβώς μολύνθηκε. Ο ιός HPV είναι τόσο κοινός, που θεωρείται ότι σχεδόν όλοι μας θα έρθουμε σε επαφή με τουλάχιστον ένα τύπο του σε κάποια στιγμή της ζωής τους.
—O HPV απασχολεί μόνο τα κορίτσια ή όχι και τι προκαλεί στα αγόρια;
Όχι. Ο ιός HPV απειλεί και τα κορίτσια και τα αγόρια. Οι περισσότεροι τύποι του ιού μπορούν να προσβάλλουν εξωτερικές και εσωτερικές επιφάνειες του οργανισμού μας, κυρίως μέσω της σεξουαλικής επαφής, ενώ μπορούν να προκαλέσουν και τα κοινά δερματικά κονδυλώματα (μυρμηγκιές). Στις περισσότερες περιπτώσεις η μόλυνση από τον HPV μπορεί να μην προκαλέσει καμία αλλοίωση ή βλάβη. Η επίμονη όμως λοίμωξη από στελέχη του HPV μπορεί να οδηγήσει σε διάφορους τύπους καρκίνου, με πιο συχνό τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και τα γεννητικά κονδυλώματα.
Ο HPV μπορεί να προκαλέσει και άλλους γυναικολογικούς καρκίνους στο αιδοίο και στον κόλπο, εκ των οποίων ο HPV συσχετίζεται με το 40% και το 70% των περιστατικών αντίστοιχα. Μπορεί να προκαλέσει ακόμη καρκίνο του πρωκτού, του πέους, και καρκίνους τραχήλου και κεφαλής. Σε παγκόσμια κλίμακα, ο HPV εκτιμάται ότι ευθύνεται για το 25%-40% των καρκίνων κεφαλής και τραχήλου, προσβάλλοντας κυρίως (60%) την περιοχή του στοματοφάρυγγα. Ορισμένα στελέχη του ιού HPV προκαλούν τα γνωστά κονδυλώματα, τα οποία είναι καλοήθεις αλλοιώσεις και αποτελούν ένα από τα συχνότερα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, τα οποία υποτροπιάζουν πολύ συχνά, παρά τη θεραπεία τους.
—Με ποιο τρόπο μπορούμε να προφυλαχθούμε από τον ιό HPV;
Μέσω του εμβολιασμού σε αγόρια και κορίτσια, μπορούμε να προφυλάξουμε τα παιδιά μας, τους αυριανούς ενήλικες, από τα στελέχη του ιού HPV. Η χρήση του προφυλακτικού, απαραίτητη για την πρόληψη σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων, μειώνει αλλά δεν αποκλείει την πιθανότητα μετάδοσης του ιού HPV. Άλλοι τρόποι πρόληψης είναι η πλήρης σεξουαλική αποχή ή η μονογαμική σχέση με μονογαμικό σύντροφο. Η τήρηση των κανόνων υγιεινής βοηθάει στην αποτροπή της μικρής πιθανότητας μετάδοσης του ιού HPV μέσω αντικειμένων (ιατρικά όργανα, πετσέτες, εσώρουχα κ.λπ).
Σε δευτερογενές επίπεδο, προκαρκινικές τραχηλικές αλλοιώσεις, οι οποίες αν αφεθούν χωρίς θεραπεία μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο, δύναται να διαγνωσθούν εγκαίρως με εξετάσεις, όπως το τεστ Παπανικολάου σε νεαρές ηλικίες (μέχρι 25 ετών) και τα ειδικά HPV-DNA τεστς.
—Τι συμβαίνει με το εμβολιαστικό πρόγραμμα κατά του ιού HPV στην Ελλάδα κι αν θα πρέπει να περιλαμβάνονται και τα αγόρια στο πρόγραμμα;
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) του 2020, o εμβολιασμός έναντι του HPV συνιστάται σε κορίτσια ηλικίας 11-18 ετών και σε ομάδες υψηλού κινδύνου, όπου αποζημιώνεται πλήρως. Τα εμβόλια έναντι του HPV έχουν επίσης ένδειξη και για τις γυναίκες ηλικίας άνω των 18 ετών όπως και για τα αγόρια / άνδρες άνω των 9 ετών, χωρίς όμως να υπάρχουν οι αντίστοιχες συστάσεις στο ΕΠΕ και κατ’ επέκταση αποζημίωση από τα ασφαλιστικά ταμεία.
Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού δεν περιλαμβάνει δυστυχώς τα αγόρια. Και αυτός είναι ένας από τους στόχους της ΑμΚΕ ΚΑΡΚΙΝΑΚΙ αλλά και της νεοσύστατης Ελληνικής Συμμαχίας για τον HPV: η ένταξη των αγοριών στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, ώστε να προστατεύσουμε και τα κορίτσια και τα αγόρια μας από τον ιό του HPV.
—Πρόσφατα η Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία παρουσίασε στοιχεία σύμφωνα με τα οποία λόγω των lockdown και της πανδημίας έχουνε μειωθεί πολύ οι παιδιατρικοί εμβολιασμοί στα παιδιά και τους εφήβους και ένα από τα εμβόλια παρουσιάζει τη μεγαλύτερη πτώση στην εμβολιαστική κάλυψη είναι το εμβόλιο HPV. Ποιοί κίνδυνοι εγκυμονούν από αυτήν την μείωση στο ποσοστό της εμβολιαστικής κάλυψης που ούτως ή άλλως δεν είναι ψηλή στην Ελλάδα;
Το εμβόλιο κατά του HPV είναι το μόνο εμβόλιο κάποιες μορφές καρκίνου άρα εκ των πραγμάτων, με δεδομένο ότι η πρόληψη πρέπει να είναι προτεραιότητα στη Δημόσια Υγεία, η μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης αποτελεί πλήγμα τις πολιτικές πρόληψης. Το παράδειγμα χωρών όπως η Αυστραλία που η καθολική εμβολιαστική κάλυψη κατά του ιού HPV έχει οδηγήσει σχεδόν στην εξάλειψη του καρκίνου της μήτρας, επιβεβαιώνει ότι οποιαδήποτε συζήτηση για μείωση των ποσοστών εμβολιασμού αποτελεί ήττα στην προσπάθεια να νικήσουμε τον καρκίνο. Μόνο για αύξησης της εμβολιαστικής κάλυψης πρέπει να μιλάμε και ελπίζω ότι η όποια τυχόν μείωση στο πλαίσιο της έκτακτης συγκυρίας που αντιμετωπίσαμε τον τελευταίο ενάμιση χρόνο είναι πρόσκαιρη.
—Το Νοέμβριο ανακοινώσατε την Ελληνική συμμαχία για τον HPV (HPV Alliance). Θα θέλατε να μας πείτε μερικά λόγια για αύτη την πρωτοβουλία, την οποία συνυπογράφουν πολλοί επιστημονικοί φορείς;
Με όραμα την εξάλειψη του HPV και των σχετιζόμενων καρκίνων στην Ελλάδα, και με σύνθημα «Ενώνουμε δυνάμεις! Μειώνουμε τον κίνδυνο!» ο Όμιλος Εθελοντών κατά του καρκίνου ΑγκαλιάΖΩ, η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία ΚΑΡΚΙΝΑΚΙ και ο Σύλλογος Καρκινοπαθών-Εθελοντών-Φίλων-Ιατρών Κ.Ε.Φ.Ι. Αθηνών, με την υποστήριξη επιστημονικών εταιρειών και φορέων ασθενών, δημιουργήσαμε την Ελληνική Συμμαχία για τον ΗPV.
Σκοπός της Ελληνικής Συμμαχίας για τον HPV, είναι η ευαισθητοποίηση όλων, γυναικών και αντρών, γονέων και μη, και των φορέων υγείας σχετικά με τον HPV, τις παθήσεις που αυτός προκαλεί, τη σημασία της πρωτογενούς (μέσω εμβολιασμού) και δευτερογενούς πρόληψης (μέσω τακτικού προληπτικού ελέγχου), τον τρόπο έγκαιρης διάγνωσης αλλά και την σωστή και ενδεδειγμένη θεραπεία σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Παράλληλα συστρατευόμαστε και με τους τρεις βασικούς στόχους του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας έως το 2030 για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, οι οποίοι είναι:
Α) να έχει εμβολιαστεί το 90% των κοριτσιών ηλικίας 11 έως 15 ετών
Β) να έχει εξεταστεί το 70% των γυναικών με HPV testing σε ηλικία 35 και 45 ετών
Γ) να τύχει σωστής θεραπευτικής αντιμετώπισης το 90% των γυναικών με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή καρκίνο τραχήλου μήτρας.
—Η πανδημία δημιούργησε μία μονοθεματικότητα στη λειτουργία του ΕΣΥ, με συνέπεια πολύς κόσμος να μένει εκτός επαφής με τον γιατρό ή το νοσοκομείο ή το διαγνωστικό κέντρο με αποτέλεσμα να αυξηθεί το ποσοστό των μη διαγνωσμένων καρκίνων και να αυξηθούν πολύ τα περιστατικά των καθυστερημένων διαγνώσεων. Πώς θα μπορέσουμε να διορθώσουμε αυτή την παράπλευρη απώλεια της πανδημίας;
Έχει παρατηρηθεί μείωση νέων διαγνώσεων καρκίνων στην χώρα μας, λόγω της πανδημίας, όπως και σε όλο τον κόσμο. Η πανδημία δημιούργησε πρωτόγνωρες καταστάσεις για όλους μας και οι ογκολογικοί ασθενείς είναι από τις κατηγορίες εκείνων των ασθενών που η πανδημία επηρέασε περισσότερο. Θεραπείες και χειρουργεία αναβληθήκαν, η πρόσβαση σε νοσοκομεία αστικών κέντρων έγινε δυσκολότερη, και άλλα που όλοι γνωρίζουμε, οδήγησαν στην αύξηση των ποσοστών καρκίνων που άργησαν να διαγνωστούν, δεύτερων καρκίνων που δεν εντοπίστηκαν έγκαιρα, ακόμη και καθυστερήσεις σε βασικές εξετάσεις των ογκολογικών ασθενών.
Έχουμε όμως το θετικό παράδειγμα των παιδιατρικών καρκίνων, όπου η χώρα μας δεν σημείωσε καμία μείωση σε νέες διαγνώσεις και καθυστερήσεις σε θεραπείες, ενώ δεν σημειώθηκαν κρούσματα κορωνοιού σε παιδιά κατά την διάρκεια της θεραπείας τους. Αν και οι μικροί μας ασθενείς είναι πολύ τυχεροί καθώς από φέτος έχουμε το Εθνικό Μητρώο Παιδιών με Καρκίνο, η άμεση θωράκιση των υπηρεσιών υγείας από τους γιατρούς και τους νοσηλευτές μας και στις 7 παιδο-ογκολογικές κλινικές της χώρας αλλά και η ευαισθητοποίηση και επαγρύπνηση της οικογένειας, οδήγησαν στην «καλή πρακτική» που έχει να παρουσιάσει η χώρα μας στην αντιμετώπιση της πανδημίας για αυτή την ιδιαίτερη κατηγορία ασθενών.
Για αυτό και πάγιο αίτημά μας στο «ΚΑΡΚΙΝΑΚΙ» είναι η λειτουργία και Εθνικού Μητρώου Ενηλίκων Ασθενών με Καρκίνο, ώστε καμία μελλοντική πανδημία να μην απειλήσει τους ογκολογικούς ασθενείς. Τα καλά μαθήματα που πήραμε όλοι από την πανδημία είναι ακριβώς η αξία της επιστήμης, της έρευνας, της τεχνολογίας αλλά κυρίως της νίκης που μπορεί να επιφέρει η συνεργασία επιστήμης-πολιτείας-βιομηχανίας στις απειλές κατά της ανθρωπότητας.
