«Έδειξα ενδιαφέρον για τις τέχνες από μικρή ηλικία, αυτό συμπεριλάμβανε και τα video games, τις συλλεκτικές κάρτες και τα κόμικς, τους συνηθισμένους τρόπους με τους οποίους μεγάλωναν τα παιδιά στα τέλη της δεκαετίας του '90 και αρχές του 2000.
Θυμάμαι, μια φορά που επισκέφτηκα τη γιαγιά μου, είχε αντίγραφα έργων από διάσημους ζωγράφους σε κορνίζες έξω από το διαμέρισμά της και αυτά πάντα τα έβλεπα με ενδιαφέρον.
Ωστόσο, αυτό που πραγματικά με εντυπωσίασε ήταν ένα έργο του Νταλί, αυτό με τους ελέφαντες με τα μακριά πόδια και το άσπρο άλογο ("Ο Πειρασμός του Αγίου Αντωνίου"). Δεν μπορούσα να το καταλάβω, τι ακριβώς έλεγε, αλλά οπτικά ήταν εντυπωσιακό.
Η γιαγιά θα μου μάθαινε στη συνέχεια πολλά πράγματα, από την αγγλική λογοτεχνία μέχρι και την κλασική μουσική. Επέμενε στην αγγλική λογοτεχνία. Βέβαια, το μόνο που είχα στο μυαλό μου τότε ήταν το skateboarding.
Όταν ήμουν έντεκα-δώδεκα χρονών, η μητέρα μου πάντα μου έδινε κόμικς που έδιναν οι κυριακάτικες εφημερίδες. Πέρναγα τα απογεύματα διαβάζοντας κόμικς και μετά συνέχιζα το skate με φίλους. Όλες αυτές οι επιρροές και οι εικόνες θα επέστρεφαν αργότερα, όταν ήμουν πια ένας νεαρός ενήλικας».
Έτσι μας καλωσορίζει ο street artist Paperman στο διαμέρισμά του στα Ιλίσια, κάνοντας μια αναδρομή στα εφηβικά του χρόνια. Ένα διαμέρισμα που αποπνέει τέχνη και δημιουργία, από κει ξεκινάει κάθε επόμενο έργο του και οι εξορμήσεις του σε κάθε γωνιά της Αθήνας.
«Ο πραγματικός λόγος που διάλεξα να δουλεύω με paste ups ήταν το ότι αμφισβητούσα τον εαυτό μου και η αδυναμία μου να ζωγραφίσω σε μεγάλους τοίχους με το στυλ που είχα τότε, ειδικά με λεπτομέρειες. Έτσι, έπρεπε να βρω μια λύση για να κάνω street art με το δικό μου στυλ».
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στους Αμπελόκηπους, οι γονείς του ήρθαν στην Ελλάδα από τις Φιλιππίνες προς αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης. Από μικρή ηλικία γνώρισε το χωνευτήρι πολιτισμών που λέγεται Αθήνα, όπου κάποια πράγματα τα μαθαίνεις έξω στον δρόμο, μέσα από τις παρέες, το skateboarding και τις βόλτες στην πόλη. Δεν άργησε να δείξει ενδιαφέρον για το graffiti και τα πρώτα του tags άρχισαν να εμφανίζονται στους τοίχους της πόλης.
Τον κέρδισε η τεχνική του paste up, η μέθοδος όπου δημιουργείς από πριν το έργο σε χαρτί και στη συνέχεια το κολλάς στην επιφάνεια που έχεις επιλέξει να «χτυπήσεις». Κάπως έτσι γεννήθηκε ο Paperman, o «Χάρτινος Άνθρωπος».
Έχοντας bachelor of arts, τα street έργα του είναι σουρεαλιστικά, ψυχεδελικά, απίστευτα λεπτομερή, σε αυτά ο Moebius συναντά τον Νταλί και αν τα κοιτάξεις από κοντά, θα σε οδηγήσουν σε ένα πραγματικό trip.
Από τα Ιλίσια στην καρδιά της μεγαλούπολης, ο Paperman μίλησε στη LiFO για την τέχνη του paste up, την Αθήνα και τη ζωή του.
— Πότε πρωτοασχολήθηκες με τη street art και πώς θυμάσαι τα πρώτα σου κομμάτια;
Υποθέτω ότι πάντα υπήρχε μέσα μου, κατά τη διάρκεια των εφηβικών μου χρόνων, χάρη στους φίλους από το σχολείο αλλά και εκτός σχολείου, αν και δεν έδινα τόση σημασία τότε λόγω του skateboarding.
Κάποια χρόνια αργότερα, όταν ενηλικιώθηκα, το graffiti ξαναμπήκε στη ζωή μου, χάρη και σε έναν φίλο που είχε μαζί του ένα μαύρο σπρέι. Όταν έβαψα σε έναν τοίχο, γέμισα ικανοποίηση και αυτό πραγματικά με τράβηξε. Τότε είχα διάφορα ψευδώνυμα και σκιτσάριζα πρόσωπα με μαρκαδόρους, ζωγράφιζα χαρακτήρες ή πανκ στίχους στους τοίχους και «τάγκαρα» το όνομά μου.
Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι αν και πέρασαν όλα αυτά τα χρόνια, έχει επιζήσει ένας χαρακτήρας μου σε έναν τοίχο κοντά στην οδό Ασκληπιού. Είχε πλάκα τότε και με γέμιζε ευχαρίστηση, αλλά αυτό που πραγματικά κέντρισε το ενδιαφέρον μου για τη street art ήταν η δουλειά ενός ντόπιου street artist που μου έδειξε η πρώην φίλη μου, από τα paste ups μέχρι τις μεγάλες τοιχογραφίες του στα Εξάρχεια.
Θυμάμαι, τάγκαρα έναν τοίχο μαγαζιού και πρόσεξα μια ασπρόμαυρη αφίσα Α4 με μια κουκουβάγια να κάθεται σε έναν ξύλινο φράχτη, που έγραφε «WD First Solo Exhibition. At Alibi Gallery». Έτσι, πήγαμε στην έκθεση. Όταν μπήκαμε, η έννοια της street art άλλαξε για μένα. Από τη στιγμή που βγήκαμε από την έκθεση, ήξερα ότι στο εξής η street art θα όριζε τη ζωή μου.
Θα σου πω για το πρώτο paste up κομμάτι που έκανα πριν πάρω το ψευδώνυμο Paperman. Ήταν ένα κομμάτι για την εισροή Ασιατών μεταναστών στην Αθήνα, μεταναστών που μάζευαν παλιοσίδερα-σκραπ από κάθε σημείο της πόλης με καροτσάκια από σούπερ-μάρκετ. Αν και αυτό το έργο έχει χαθεί, πάντα θα παραμένει στο μυαλό μου.
— Πώς επέλεξες την τεχνική του paste up;
Ο πραγματικός λόγος που διάλεξα να δουλεύω με paste ups ήταν το ότι αμφισβητούσα τον εαυτό μου και η αδυναμία μου να ζωγραφίσω σε τόσο μεγάλους τοίχους με το στυλ που είχα τότε, ειδικά τις λεπτομέρειες. Έτσι, έπρεπε να βρω μια λύση για να κάνω street art με το δικό μου στυλ. Έτσι σκέφτηκα το όνομα Paperman ή προέρχεται από ένα ρομαντικό animation μικρού μήκους που λεγόταν «Paperman»; Ποιος ξέρει; Ίσως με κυνηγήσουν για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων στο μέλλον.
— Και πώς δημιουργείται ένα paste up κομμάτι, από την αρχή μέχρι το τέλος;
Πραγματικά υπάρχουν πολλές και διαφορετικές μέθοδοι. Είτε κάνεις τα πάντα με το χέρι, με χαρτί και πένα, είτε ψηφιακά, και τυπώνεις τα κομμάτια σε κάποιο μαγαζί.
Καταρχάς, χρειάζεται να βρεις ένα ωραίο, ψηλό spot, γιατί οι άνθρωποι έχουν μια τάση να ξεκολλάνε τα πόστερ. Στη συνέχεια σχεδιάζεις το κομμάτι που θέλεις να μπει στο συγκεκριμένο σημείο, ένα μήνυμα που θέλεις να διαδοθεί ή απλώς να είναι εντυπωσιακό. Μετά πηγαίνεις στο τυπογραφείο ή στο φωτοτυπάδικο, αν τελικά το φτιάξεις ψηφιακά. Αν το κάνεις με το χέρι, να χρησιμοποιείς πάντα αδιάβροχο μέσο, μαρκαδόρο ή μπογιά.
Μετά από όλα αυτά, αγοράζεις κόλλα ταπετσαρίας και ξυλόκολλα από το χρωματοπωλείο της γειτονιάς σου ή φτιάχνεις σπιτική κόλλα από κάποια DIY συνταγή που μπορείς να βρεις και στο ίντερνετ. Τις ανακατατεύεις σε έναν κουβά μέχρι το μείγμα να αποκτήσει μια παχιά υφή, το αφήνεις να «ξεκουραστεί» για πέντε λεπτά και είσαι έτοιμος. Πάρε τη σκούπα ή το πινέλο σου και το έργο σου, βγες έξω και η «μητέρα Αθήνα» θα σε φροντίσει καλά.
— Πώς θα περιέγραφες το προσωπικό σου στυλ;
Υποθέτω ως ένα συνδυασμό και μείξη ευρωπαϊκών sci-fi κόμικς των δεκαετιών του ’70 και του ’80, tribal μοτίβων από τις Φιλιππίνες και σουρεαλισμού. Δεν ξέρω πώς αλλιώς θα μπορούσα να το περιγράψω. Απλώς πειραματίζομαι με διαφορετικά στυλ που οπτικά μού φαίνονται όμορφα και εντυπωσιακά.
Βέβαια, ο Moebius είναι μια μεγάλη επιρροή στο έργο μου. Το βιβλίο κόμικ «Arzach» και ειδικά η σελίδα με τον ασπρόμαυρο γίγαντα που κρατάει ένα αυτοκίνητο και αντικρίζει τον Moebius, τη γυναίκα και το παιδί του είναι κάτι που με κέρδισε.
— Τι σε εμπνέει για τις εικόνες και τους χαρακτήρες που δημιουργείς και παρουσιάζεις μέσα από τα street art έργα σου;
Προσωπικά βιώματα και ιστορίες ανθρώπων που συναντώ στον δρόμο μου, ειδικά των πιο άτυχων και καταπιεσμένων. Τους ζωγραφίζω και τους εικονογραφώ μέσα από τον σουρεαλισμό. Τις ιστορίες και τους χαρακτήρες που έχουν βγει μέσα από αυτές τις στιγμές τα κρατάω μέσα μου με αγάπη. Ίσως βρίσκονται εκεί για να μου υπενθυμίζουν ότι δεν είμαι μόνος μου ή ότι έχω να κερδίσω και να μάθω κάτι από τις δικές τους εμπειρίες και τα βιώματα.
Στην τελική, πάντα θέλω να ακούω τις ιστορίες των άλλων. Για να τις χρησιμοποιήσω στο επόμενο έργο μου; Για να τους δώσω φωνή; Δεν ξέρω, ίσως χρησιμοποιώ την τέχνη για να εκφράζω τις σκέψεις και τα συναισθήματά μου μπροστά σε αυτές τις ιστορίες ανθρώπων ή μέσα από συγκεκριμένα γεγονότα.
Τελευταία εμπνέομαι από μια καταπληκτική ζωγράφο, φίλη, που μου υπενθυμίζει ότι η υπάρχει και μια πιο φωτεινή πλευρά στη ζωή, κι αυτό είναι καλό. Ελπίζω να καταλάβει αργά ή γρήγορα ότι τα έργα της είναι μοναδικά, όμορφα, και σε κάνουν να σκεφτείς.
— Θέλεις να μεταδώσεις κάποιο μήνυμα μέσα από τα έργα σου;
Θέλω να τα νιώσετε και να σκεφτείτε μόνοι σας, μια και είναι αφηρημένα και σουρεαλιστικά, συνεπώς ανοιχτά σε κάθε ερμηνεία. Αν και η τέχνη μου ίσως φαίνεται αρκετά σκοτεινή και τολμηρή, προσπαθώ να προσθέσω μια αχτίδα ελπίδας στα έργα μου, ίσως επειδή θέλω ο ίδιος να πιστέψω ότι υπάρχει ένα φως στην άκρη του τούνελ.
Θυμάμαι όταν ζωγράφισα την πρώτη μου τοιχογραφία, που μπορείς να τη βρεις ακόμα και σήμερα σε κάποιο δρομάκι γύρω από την Ασκληπιού. Ένας ηλικιωμένος στάθηκε για λίγο μπροστά της και δάκρυα έτρεξαν στο πρόσωπό του. Αν και το κομμάτι ήταν σουρεαλιστικό, μίλαγε για την αναζήτηση της γαλήνης όταν κάποιος είναι μόνος. Θα ήθελα να μάθω ποια ανάμνηση ή σκέψη πέρασε από το μυαλό του και τον έκανε να νιώσει έτσι, καλή ή κακή. Σε κάθε περίπτωση, στο τέλος με οδήγησε στο να κάνω περισσότερα έργα.
— Είναι η ίδια η πόλη της Αθήνας και η κοινωνικοπολιτική κατάσταση στην Ελλάδα άλλη μια πηγή έμπνευσης;
Ναι, φυσικά, ειδικά οι κάτοικοί της. Βέβαια, ακόμα και όταν βρισκόμουν στις Φιλιππίνες και σε άλλα μέρη που έχω επισκεφτεί έβρισκα έμπνευση. Είναι ωραίο να ακούς παραλλαγές ιστοριών, σκοτεινές και φωτεινές, από αστέγους, ανθρώπους με ψυχικά νοσήματα, escorts, τουρίστες, πρόσφυγες, ακόμα και από υποτίθεται καθωσπρέπει ανθρώπους. Όλοι έχουμε μια ιστορία να μοιραστούμε, να διηγηθούμε, συγκεκριμένες σκέψεις με αφορμή κάποια γεγονότα ή κάποιον άλλον άνθρωπο.
Κατά τη διάρκεια της μεγάλης προσφυγικής ροής ανθρώπων από τη Συρία που έφταναν εδώ, αναζητώντας άσυλο, συμμετείχα σε μια ομάδα που λέγεται «The Perspectives Art Project». Αυτό το πρότζεκτ βοήθησε πρόσφυγες και καλλιτέχνες που αναζητούσαν άσυλο να πουλήσουν έργα τους σε γκαλερί, ή και χωρίς διαμεσολάβηση. Μέσα από αυτήν τη συμμετοχή άκουσα ιστορίες που στη συνέχεια θα άλλαζαν την οπτική μου όχι μόνο για τη ζωή αλλά και για την τέχνη μου.
Θυμάμαι που έκανα ένα paste up κομμάτι μεγέθους 2xA0, βασισμένο στις εκδιώξεις των προσφύγων από καταλήψεις που έκανε η κυβέρνηση το καλοκαίρι του 2019. Ήταν φρικτό αυτό που συνέβη και δυστυχώς δεν μπορούσες να κάνεις κάτι.
— Τι είναι αυτό που σε γεμίζει, βάφοντας στον δρόμο;
Το γεγονός ότι πραγματικά δεν υπάρχουν πολλοί περιορισμοί σε αυτό που κάνουμε. Απλώς αποφασίζεις τι θέλεις να κάνεις. Κανείς δεν σου λέει να το κάνεις έτσι ή αλλιώς. Γυρνάς στην πόλη, ψάχνοντας σημεία για να ζωγραφίσεις, «κατακλύζεσαι» από τη street art που βλέπεις στον δρόμο, κομμάτια που υποσυνείδητα μπορούν να επηρεάσουν εσένα τον ίδιο και τα δικά σου έργα, ή να δεις κάτι διαφορετικό που δεν είχες δει ποτέ, ή να δεις κάτι νέο στη ζωή σου. Το κακό με αυτό είναι ο χρόνος, η αστυνομία και η παράξενη ηλικιωμένη κυρία που σου πετάει γλάστρες.
— Θα θεωρούσες τον εαυτό σου βάνδαλο ή καλλιτέχνη; Είναι προσβολή ο χαρακτηρισμός «βάνδαλος»;
Υποθέτω και τα δύο, αλλά πιο πολύ κλίνω προς το καλλιτέχνης. Μην το πάρετε στραβά, μου αρέσει να «ταγκάρω» στην Αθήνα τα βράδια. Έχει πλάκα και μου θυμίζει τα νιάτα μου όταν βόλταρα στην Αθήνα με το skateboard, ψάχνοντας για νέα spots, πηγαίνοντας ενάντια στους κανόνες, το τι πιστεύει η κοινωνία ότι είναι αποδεκτό ως τέχνη, λειτουργώντας μέσα από την έξαψη της αδρεναλίνης. Θα έλεγα πως είμαι εξαρτημένος από την αδρεναλίνη.
Είναι προσβλητικό να μας αποκαλούν βάνδαλους; Έχει σημασία; Όχι, συνεχίζουμε να βάφουμε την Αθήνα. Αυτό μετράει τελικά.
— Η χρήση των social media και άλλων εφαρμογών σε έχει βοηθήσει να μεταδώσεις το μήνυμα και την τέχνη σου;
Φυσικά και έχουν βοηθήσει. Τα social media σε βοηθάνε να προωθήσεις τη δουλειά σου όχι μόνο τοπικά αλλά και σε όλο τον κόσμο, κάτι που είναι πολύ καλό.
Για παράδειγμα, κάποιοι φίλοι μου, ο Chernobello, ο Pixel Love Project, ο Birdly, ο SoraFac και ο Malo διοργανώνουν ένα φεστιβάλ εδώ στην Αθήνα, το Paste-Up Athens, αφιερωμένο στην τέχνη των paste ups, και το πρότζεκτ χρησιμοποιεί μόνο το Instagram (@pasteupathensfestival) και το Facebook (PAF - PasteUp Athens Festival) για να έρθει σε επαφή με street artists από κάθε γωνιά του πλανήτη.
Ευτυχώς, μας εμπιστεύονται αρκετά για να μας στείλουν τα έργα τους. Τα εκθέτουμε για τον κόσμο εδώ στην Αθήνα και τους ενημερώνουμε γι' αυτή την υποκουλτούρα της street art, γνωστή και ως paste up. Αφού τα εκθέσουμε, κολλάμε τα έργα στο κέντρο της Αθήνας, τα βγάζουμε φωτογραφίες και τα μοιραζόμαστε με τους street artists.
— Θα πρόσθετες χρώμα στα έργα σου κάποια στιγμή;
Έτσι πιστεύω. Όλοι χρειαζόμαστε μια αλλαγή, σωστά; Δεν θα ήταν και τόσο συναρπαστικό να κάνεις το ίδιο πράγμα συνέχεια, ξανά και ξανά. Μέχρι να έρθει αυτή η στιγμή, όμως, θα ήθελα να συνεχίσω με το μαύρο και το άσπρο.
— Κλείνοντας, τι νέο να περιμένουμε από εσένα στο προσεχές μέλλον;
Υποθέτω πως θα τα δείτε όλα στα social media, όπου θα «τρέχουν» μεγαλύτερα και καλύτερα πράγματα. Μπορεί όμως και να εξαφανιστώ μετά από αυτό.
Θα ήθελα να αναφέρω ότι υπάρχει και μια ομάδα καλλιτεχνών που διοργανώνει underground εκθέσεις. Λέγονται «Super Sport». Έφτιαξα ένα έργο σε τοίχο με τον τίτλο «A glimpse of a strange universe» («Μια κλεφτή ματιά σε ένα παράξενο σύμπαν»), μεγέθους γύρω στα 20 τ.μ. Προσκαλούν διάφορους καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους για να δημιουργήσουν έργα τέχνης, από γλυπτική μέχρι installations και performance art. Σίγουρα θα δουλέψω μαζί τους ξανά φέτος και θα μπορείτε εκεί να δείτε τη νέα μου δουλειά.
