Ήταν αναμφίβολα ένας περηφανής θρίαμβος για την κυβέρνηση, τον Τσίπρα προσωπικά αλλά και για όλους όσοι εξακολουθούν να πιστεύουν στο φαινομενικά αδύνατο. Με την πλάτη στον τοίχο, το μαχαίρι της οικονομικής ασφυξίας στον λαιμό, τις τράπεζες κλειστές, το όριο ανάληψης στα 50-60 Ευρώ κι από αύριο βλέπουμε, τους περισσότερους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα απλήρωτους, την καταστροφολογία στο κόκκινο, την αμφιβολία διάσπαρτη, το «διευθυντήριο» της ΕΕ, το εγχώριο πολιτικό κατεστημένο και βέβαια όλα τα μεγάλα ΜΜΕ από επιφυλακτικά έως ανοικτά εχθρικά απέναντί του, το «Όχι» σάρωσε άνετα με 61.3%. Ποσοστό που φαντάζει ακόμα πιο εντυπωσιακό με δεδομένο ότι το δημοψήφισμα αυτό προβλήθηκε επίμονα από πολλές πλευρές σαν Ναι ή Όχι στο Ευρώ, ερώτημα που δημοσκοπικά συγκεντρώνει πάνω από 70% καταφατικές απαντήσεις.
Αν κάποιοι οπαδοί του «Ναι» ψάχνονται ακόμα να βρουν τι έφταιξε για τον «διασυρμό», δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στα γεγονότα της εβδομάδας που προηγήθηκε. Το «Ναι» ουσιαστικά «αυτοκτόνησε» όχι επειδή στερούνταν μέσων ή επιχειρημάτων αλλά επειδή αφενός δεν είχε σοβαρό αφήγημα και πρόσωπο ικανό να το πάρει επάνω του, αφετέρου επειδή η στήριξη που του επιφύλαξε η εγχώρια διαπλεκόμενη ολιγαρχία και το πιστό της πολιτικό προσωπικό ήταν τόσο απροσχημάτιστη, απροκάλυπτη και σνομπ ώστε εντέλει γύρισε μπούμερανγκ. Εκεί, νομίζω, την πάτησε το σύστημα. Δεν είπα ποτέ ότι όλοι όσοι υποστήριξαν το «Ναι» ήταν εγκάθετοι ή «κατευθυνόμενοι», στα σοβαρά όμως πίστευαν οι υψηλοί του σπόνσορες ότι μπορούσαν να κερδίσουν κόσμο ανασταίνοντας πολιτικά φαντάσματα όπως οι Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Κώστας Σημίτης, επιστρατεύοντας τις φοβέρες του Σόιμπλε, τις υστερίες του Άδωνι και τα δάκρυα του Μπογδάνου, επενδύοντας κοντολογίς για πολλοστή φορά στον τρόμο;
Δεν λέω φυσικά – ουδέποτε το είπα - ότι όλοι όσοι υποστήριξαν το «Ναι» ήταν εγκάθετοι ή «κατευθυνόμενοι», στα σοβαρά όμως πίστευαν οι υψηλοί του σπόνσορες ότι μπορούσαν να κερδίσουν κόσμο ανασταίνοντας πολιτικά φαντάσματα όπως οι Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και Κώστας Σημίτης, επιστρατεύοντας τις φοβέρες του Σόιμπλε, τις υστερίες του Άδωνι και τα δάκρυα του Μπογδάνου, επενδύοντας κοντολογίς για πολλοστή φορά στον τρόμο;
Ήταν οι νέοι ψηφοφόροι, δηλαδή οι 18ρηδες που ψήφισαν «Όχι» μαζικά όπως άλλωστε θα επέβαλε η ηλικία τους, ήταν και η επαρχία που έκανε την έκπληξη εφόσον όλοι προεξοφλούσαν ότι θα ψηφίσει πιο συντηρητικά. Θα πρέπει βέβαια κανείς να συνυπολογίσει το μεγάλο ποσοστό της αποχής (37.5%), ενώ υπήρξε και ένα 5% άκυρα-λευκά. Αρκετός κόσμος, τέλος, κατέληξε στο «Όχι» είτε από εγωισμό (από την περήφανη ως τη λαϊκίστικη εκδοχή του) είτε από απλή, πούρα αγανάκτηση.
Ήμουν από εκείνους που στάθηκαν κριτικά απέναντι στο δημοψήφισμα κι ακόμη θεωρώ ότι καλώς έπραξα. Δεν μπορώ όμως να μην αναγνωρίσω ότι το δημοψήφισμα αυτό με τον ευδιάκριτο ταξικό χαρακτήρα που απέκτησε στην πορεία – παρότι μάλιστα οι πιο φτωχοί αναμένεται να πληγούν περισσότερο αν υπάρξει άτακτη χρεωκοπία -, υπήρξε καταλυτικό αφού:
α) Ισχυροποιεί τον Αλέξη Τσίπρα, που προβάλλει πλέον ως αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής στα ελληνικά πολιτικά πράγματα ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα τη θέση του στο εξωτερικό, μιας και «απέσπασε» ποσοστό διπλάσιο της εκλογικής του νίκης τον Φεβρουάριο. Εφόσον το χειριστεί σωστά μπορεί πράγματι να αποδειχθεί «νέος Ανδρέας», χωρίς τα ελαττώματα εκείνου κατ' ευχή. Αν φανεί αρκετά ευφυής, αύριο κιόλας νομιμοποιεί τους μετανάστες β' γενιάς και νομοθετεί το γκέι σύμφωνο συμβίωσης, πράγματα που εξάλλου έχει δρομολογήσει – κερδίζει έτσι ένα μίνιμουμ 5% παραπάνω που του επιτρέπει ακόμα και να ξεφορτωθεί τους ΑΝΕΛ β) Αλλάζει άρδην το πολιτικό σκηνικό. Παραίτηση Σαμαρά, παραίτηση όμως και Βαρουφάκη (φημολογείται ταυτόχρονα ότι παραιτείται κι ο «εκλεκτός» του στην ομάδα διαπραγμάτευσης Γιώργος Χουλιαράκης), για εντελώς διαφορετικούς λόγους αυτή - προφανώς σαν αντίβαρο στο «Όχι» ώστε να «διευκολυνθεί» περαιτέρω μια μελλοντική συμφωνία. Κάποιοι «κακεντρεχείς» αναρωτιούνται αν θα πρέπει να τεθεί θέμα ηγεσίας και στο Ποτάμι. Η Φώφη προσπάθησε να τα συμμαζέψει κρατώντας χαμηλούς τόνους την επόμενη μέρα. Γενικότερα όσοι επένδυσαν πολιτικά στο «Ναι» πάση θυσία, έχουν προς το παρόν τουλάχιστον θέματα.
β) Εξελίξεις υπάρχουν και αριστερότερα του Σύριζα. Το αποτέλεσμα πριμοδοτεί αφενός την Αριστερή Πλατφόρμα εντός του κυβερνώντος κόμματος κι αφετέρου τον ΑΝΤΑΡΣΥΑ, που στήριξε δυναμικά το «Όχι». Άγνωστο ακόμα τι αντίκτυπο θα έχει στο ΚΚΕ, του οποίου η ηγεσία επέλεξε αποχή και τις γνωστές χωριστές συγκεντρώσεις, στη βάση όμως φαίνεται ότι επτά στους δέκα «παράκουσαν» την κομματική γραμμή υιοθετώντας την κυβερνητική. Το δημοψήφισμα «δίχασε» μέχρι τον αντιεξουσιαστικό χώρο, εφόσον μερίδα του υιοθέτησε το «Όχι» ενόσω άλλοι προέκριναν την αποχή. Μένει να φανεί αν και τι πολιτικό κέρδος θα αποκομίσουν οι δεξιοί «αντισυστημικοί» που επίσης στήριξαν Σύριζα στο δημοψήφισμα, από τους ΑΝΕΛ μέχρι τη ΧΑ.
γ) Αναγκάζει τους εταίρους να αναδιπλωθούν. Τα τηλέφωνα έχουν «ανάψει», ανακοινώθηκε ήδη έκτακτο Eurogroup και παρότι όλοι προειδοποιούν για τις αρνητικές συνέπειες του «Όχι», δηλώνουν ότι «σέβονται την απόφαση του ελληνικού λαού» και σίγουρα δεν μπορούν να την αγνοήσουν, ειδικά όταν οι εκλογές που θα γίνουν τον Σεπτέμβριο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ίσως επιφυλάσσουν περαιτέρω εκπλήξεις. Παρατηρείται έπειτα νέα «τραμπάλα» του Ευρώ στα ασιατικά, κυρίως, Χρηματιστήρια. Έχω ξαναγράψει ότι αν κάτι τελικά πέτυχε ο Σύριζα όλους αυτούς τους μήνες, ήταν να βγάλει στη φόρα όλες τις δομικές αδυναμίες του σύγχρονου ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η Ελλάδα μπορεί να είναι η «χειρότερη μαθήτρια», δεν είναι όμως η μόνη, άρα αξιολόγηση χρειάζεται και η... δασκάλα. Γενικότερα οι ιθύνοντες της ΕΕ θα πρέπει να προβληματιστούν από το γεγονός ότι όποτε διενεργούνται δημοψηφίσματα που σχετίζονται με κοινοτικές «ντιρεκτίβες» (Ιρλανδία, Γαλλία, Δανία κ.λπ. Ελλάδα τώρα), κατά κανόνα τα χάνουν.
δ) «Ες αύριον τα σπουδαία». Από Τρίτη και μετά θα ξέρουμε αν η κυβέρνηση «θα φέρει συμφωνία σε 48 ώρες», όπως υπερβολικά αισιόδοξα υποσχέθηκε, αν η ΕΚΤ δεήσει να χρηματοδοτήσει τις ελληνικές τράπεζες μέσω του ELA, αν αυτές θα ανοίξουν σε εύθετο χρόνο, αν η ομαλότητα στην αγορά αρχίσει να αποκαθίσταται, αν θα υπάρξει κάποια εξέλιξη προς την κατεύθυνση, έστω, μιας συμφωνίας και τι όρους θα περιλαμβάνει, εφόσον συναφθεί, μετά από όλα αυτά. Συμφωνία πάντως χωρίς ελάφρυνση/αναδιάρθρωση/μερική διαγραφή του χρέους, δίχως γενναία οικονομική βοήθεια κι ένα γερό αναπτυξιακό πακέτο είναι ως μη γενόμενη. Σε περίπτωση νέου αδιεξόδου στις συνομιλίες, μια άτακτη χρεωκοπία συνδυασμένη με στάση πληρωμών και έλλειψη ρευστού μέσα στο κατακαλόκαιρο θα άλλαζε άρδην το πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό, αναζωπυρώνοντας σενάρια για μια σχεδόν υποχρεωτική επιστροφή στη δραχμή. Το βέβαιο είναι πως τίποτε δεν προμηνύεται εύκολο, η επόμενη μέρα θα είναι εξίσου σκληρή κι απαιτητική, ό,τι κι αν επικρατήσει. Γερά νεύρα οπότε, μυαλό καθαρό, πνεύμα συλλογικό και προπαντός, ψυχή βαθιά.
σχόλια