Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε μια είδηση εξέπληξε τους πάντες. Κανένας Αθηναίος δεν περίμενε την απόρριψη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των δύο πιο προβεβλημένων και μεγάλης κλίμακας έργων στην Αθήνα: της πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου και των έργων ανάπλασης στο Φαληρικό Δέλτα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και τα δύο έργα, συνολικού κόστους περίπου 330 εκατομμυρίων ευρώ, είχαν τη δυνατότητα εκκίνησης εντός του προηγούμενου ΕΣΠΑ, οπότε θα ήταν πιο εύκολη η χρηματοδότησή τους, σύμφωνα με γνώστες των κοινοτικών κανονισμών...
Όπως έγινε γνωστό από το ρεπορτάζ του κυριακάτικου «Βήματος», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χαρακτήρισε λίγο έως πολύ τα παραπάνω έργα «διακοσμητικά» και απαίτησε την απένταξή τους από το ενοποιημένο επιχειρησιακό πρόγραμμα Υποδομών και Περιβάλλοντος του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης, δηλαδή του «νέου ΕΣΠΑ». Οι Βρυξέλλες έκριναν ότι σε περίοδο έλλειψης πόρων, όπως η παρούσα, προηγούνται άλλα έργα που αξίζουν την κοινοτική χρηματοδότηση, όπως η ολοκλήρωση των διευρωπαϊκών δικτύων της χώρας και άλλες απαραίτητες, εθνικού χαρακτήρα υποδομές. Οπότε, χωρίς κονδύλια από την Ευρώπη και με δεδομένο ότι το (εθνικό) ταμείο είναι μείον, η υλοποίηση των δύο έργων (φαίνεται ότι) είναι αδύνατη.
Η υπόθεση εγείρει κάποια σοβαρά ερωτήματα. Εκτός από το κύμα χαιρεκακίας που ξέσπασε σε ένα κομμάτι του Ίντερνετ (ειδικά για την περίπτωση της Πανεπιστημίου), εκφράζοντας προσωπικές απόψεις χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση και τις θεωρητικές αριστερές αναλύσεις με όρους gentrification και οικονομικών ελίτ, υπάρχει και μια πιο σοβαρή διάσταση. Το προβαλλόμενο ως απορριφθέν έργο είναι μια σχεδιαζόμενη ανασυγκρότηση του κέντρου με πολλές αστικές παρεμβάσεις και άξονα την οδό Πανεπιστημίου –και όχι απλώς η «πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου», όπως ακούγεται–, δηλαδή ένα μεγάλο έργο της ελληνικής πολιτείας με την υποστήριξη τριών διαδοχικών κυβερνήσεων, του δημάρχου Αθηναίων και των δύο τελευταίων περιφερειαρχών Αττικής. Δεν μιλάμε για το βάψιμο κάποιων σκαλιών ή την κοπή ενός δέντρου.
Ο σχεδιασμός του έργου αφορά έναν άξονα που αρχίζει από το Σύνταγμα και καταλήγει στο τέλος της οδού Πατησίων. Στόχος της παρέμβασης, σύμφωνα με τους υπεύθυνους φορείς, είναι η διαμόρφωση συνθηκών οικονομικής αναζωογόνησης στο κέντρο της Αθήνας και στις όμορες με αυτό περιοχές, η συνολική διευκόλυνση της κυκλοφορίας με τη δημιουργία γραμμής τραμ και γενικότερα μέσων μαζικής μεταφοράς ως το τέλος της Πατησίων, πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, με ταυτόχρονη ανάδειξη του ιστορικού χαρακτήρα του κέντρου. Στο σχέδιο της πολιτείας περιλαμβάνονται και άλλες αστικές παρεμβάσεις με στόχο την αναχαίτιση της οικιστικής, εμπορικής και οικονομικής διάχυσης στην περιφέρεια και τη δημιουργία ενός συμπαγούς οικονομικού και διοικητικού κέντρου της πρωτεύουσας. Η διοργάνωση και χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και των 33 ολοκληρωμένων μελετών που θα πλαισίωναν την υλοποίηση του έργου έγιναν, μάλιστα, από το Ίδρυμα Ωνάση κατόπιν αιτήματος της πολιτείας.
Οπότε, πρέπει να δούμε πώς φτάσαμε στο σημείο ένα μεγάλο έργο της ελληνικής πολιτείας, το οποίο μάλιστα ο ίδιος ο πρωθυπουργός είχε συμπεριλάβει στους πυλώνες της ανάπτυξης της Ελλάδας για τα επόμενα χρόνια, να (φαίνεται ότι) καταλήγει στον κάλαθο των αχρήστων.
Το μεγαλύτερο ζήτημα, όμως, είναι αυτό: αν η κυβέρνηση δεν μπορεί να φέρει εις πέρας ένα σχέδιο για το κέντρο της Αθήνας, πώς περιμένουμε να λυθούν τα σοβαρότερα προβλήματα της ανεργίας και του χρέους;
Μόλις λίγες μέρες νωρίτερα ο υπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, Μ. Χρυσοχοΐδης, δήλωνε από το βήμα της Βουλής ότι επίκειται η άμεση δημοπράτηση του έργου. Από την άλλη, η κοινή ανακοίνωση του ΥΠΟΜΕΔΙ και του ΥΠΕΚΑ τη Δευτέρα, η επίσημη απάντηση δηλαδή μετά τη διαρροή της Κυριακής για «ταφόπλακα» στο έργο, έλεγε ότι η Επιτροπή θα εγκρίνει τελικά τα εν λόγω έργα μετά την έγκριση του συνολικού προγράμματος για το ΣΕΣ 2014-2020. Πηγές του υπουργείου Υποδομών διερωτήθηκαν: «Γιατί κάποιοι βιάζονται να απεντάξουν τα έργα;» και πρόσθεσαν ότι οι φάκελοι των έργων θα υποβληθούν εκ νέου και ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα εγκρίνει τη χρηματοδότησή τους «σε έξι μήνες από σήμερα». Ακούστηκε επίσης από άλλες πηγές ότι οι φάκελοι θα κατατεθούν τις επόμενες 10 ημέρες. Οπότε ως τώρα έχουμε τρία σενάρια για τα έργα: οριστική «ταφόπλακα», έγκριση σε 10 μέρες, έγκριση σε έξι μήνες.
Από την πλευρά του, ο δήμαρχος Αθηναίων δήλωσε προβληματισμένος από την εξέλιξη. «Η επιβεβαίωση εκ μέρους των δύο συναρμόδιων υπουργείων ότι έχει σημειωθεί εμπλοκή στην κοινοτική χρηματοδότηση των δύο μεγάλων έργων για τη μητροπολιτική περιοχή της πρωτεύουσας, δηλαδή για τις αναπλάσεις της οδού Πανεπιστημίου και του Φαληρικού Δέλτα, προκαλεί έντονο προβληματισμό και ανησυχία. Εάν, πάντως, η εμπλοκή των έργων αυτών είναι πράγματι πρόσκαιρη, μπορεί να αποδειχθεί ως ευκαιρία για έναν αρτιότερο και περισσότερο ολοκληρωμένο σχεδιασμό». Και κατέληξε, παίρνοντας αποστάσεις από την υλοποίηση του έργου, πως «σε κάθε περίπτωση, τα έργα που έχει σχεδιάσει και υλοποιεί ο Δήμος Αθηναίων συνεχίζονται απρόσκοπτα βάσει του προγραμματισμού του».
Αξίζει να σημειωθεί ότι και τα δύο έργα, συνολικού κόστους περίπου 330 εκατομμυρίων ευρώ, είχαν τη δυνατότητα εκκίνησης εντός του προηγούμενου ΕΣΠΑ, οπότε θα ήταν πιο εύκολη η χρηματοδότησή τους, σύμφωνα με γνώστες των κοινοτικών κανονισμών. Όμως, συνεχείς αναβολές των σχετικών διαγωνισμών και άλλες καθυστερήσεις οδήγησαν τη χρηματοδότησή τους στο νέο ΕΣΠΑ, με τα γνωστά αποτελέσματα. Οι διαρροές, μάλιστα, που αναφέρουν χαρακτηρισμούς όπως «διακοσμητικά έργα» και «έργα βιτρίνας», δεν συνάδουν με τη γλώσσα που χρησιμοποίησαν οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες, κάτι που φαίνεται να ενισχύει την άποψη ότι η απόρριψη των έργων ίσως και να συνδέεται με το πρόσφατο επικοινωνιακό σόου της κυβέρνησης με τίτλο «Έξοδος από το Μνημόνιο», που, όπως είναι γνωστό, οδήγησε σε αδιέξοδο τους εμπνευστές του.
Το σίγουρο είναι ότι η Κομισιόν του «φίλου» Γιούνκερ δεν αποδείχθηκε ιδιαίτερα γαλαντόμα με την –ακόμα δοκιμαζόμενη από την κρίση– Ελλάδα. Στο νέο πρόγραμμα του 2014-2020 θα διατεθούν για τις υποδομές και το περιβάλλον κονδύλια ύψους το πολύ 5,2 δισ. ευρώ, ενώ στο προηγούμενο ΕΣΠΑ είχαν φτάσει τα 14 δισ. Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι τα λεφτά που δεν θα έρθουν για τα έργα στην Πανεπιστημίου και το Φάληρο δεν θα πάνε σε κάποιο άλλο έργο, περισσότερο απαραίτητο, σύμφωνα με τη γνώμη κάποιων. Το πιθανότερο είναι ότι θα χαθούν για τη χώρα.
Πολλοί μιλούν επίσης για διασυρμό της χώρας μας στους διεθνείς επιστημονικούς κύκλους και τα μεγάλα γραφεία του εξωτερικού. Όπως ξέρουμε όλοι, άπειρα μεγαλόπνοα σχέδια έχουν μείνει στο συρτάρι – ακόμα και τις εποχές που το χρήμα έρρεε. Μηχανικοί και αρχιτέκτονες με συνεργασίες στο εξωτερικό μεταφέρουν μια πολύ άσχημη εικόνα της Ελλάδας σε διεθνείς φορείς, όπως η Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων κ.ά. Παρόμοιο συναίσθημα μας μεταφέρει και ο πολεοδόμος Άρης Καλαντίδης. «Ντράπηκα με την απόφαση της Κομισιόν. Δείχνει πόσο εξαρτημένοι είμαστε από πολύ μακρινά κέντρα αποφάσεων. Το να μας λένε "δεν σας τα δίνουμε γιατί είναι διακοσμητικά έργα" είναι τουλάχιστον προσβλητικό. Κι ας συμφωνώ απολύτως με το σκεπτικό της απόφασης, πως δεν μπορεί να είναι προτεραιότητες σε τέτοια φάση».
Μπορούμε να συνεχίσουμε το ντιμπέιτ για την αξία του έργου στον αιώνα τον άπαντα. Το Ίδρυμα Ωνάση λέει ότι ο αναπτυξιακός χαρακτήρας του έργου αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις 33 μελέτες που πλήρωσε για να εκπονηθούν και να συνοδεύσουν το έργο. Kάποιος μπορεί να πιστεύει ότι θα επικρατήσει κυκλοφοριακό χάος, άλλος ότι θα ήταν καλύτερα να πεζοδρομήσουμε τη Σταδίου, άλλος να ξανακάνουμε κυκλική την Ομόνοια κ.ο.κ. Το μεγαλύτερο ζήτημα, όμως, είναι αυτό: αν η κυβέρνηση δεν μπορεί να φέρει εις πέρας ένα σχέδιο για το κέντρο της Αθήνας, πώς περιμένουμε να λυθούν τα σοβαρότερα προβλήματα της ανεργίας και του χρέους;
σχόλια