Στο πιο πρόσφατο τεύχος του Lucky Peach που έχει τίτλο «το τεύχος του φύλου» και είναι μισό «αρσενικό τεύχος» και μισό «θηλυκό» [μέχρι τη μέση είναι «for men», το γυρνάς ανάποδα και γίνεται «for women»] υπάρχει ένα πολύ ωραίο θέμα για τις haenyo, τις δύτριες των κορεάτικων νησιών Jeju. Οι γυναίκες αυτές βουτούν εδώ και πολλές γενιές στο βυθό της περιοχής για να πιάσουν όστρακα, μαλάκια και φύκια (όσα χωράει η ποδιά από δίχτυ που κουβαλούν) τα οποία πουλούν στα μικρά εστιατόρια της ακτής για να γίνουν σασίμι. Οι πιο πολλές είναι τρίτης ηλικίας, κάποιες εβδομήντα χρονών, και συνεχίζουν μια παράδοση που χάνεται στα βάθη του χρόνου. Την εποχή των γιαγιάδων τους υπήρχαν εκατοντάδες, σήμερα δεν έχουν μείνει παραπάνω από είκοσι. Η συγγραφέας του κομματιού επισκέφτηκε το χωριό που ζουν οι τελευταίες haenyo, το Gueom-ri και πήρε μία πολύ συγκινητική συνέντευξη από τρεις από αυτές. Την Ko Jua Ja, την Mun Yeon Ok και την Jung Won Oh.
Σε ποια ηλικία ξεκινήσατε να βουτάτε;
KJJ: Είμαι εβδομήντα τώρα, που σημαίνει ότι βουτάω πάνω από 50 χρόνια. Πώς στο καλό γέρασα τόσο; Απ’ το πουθενά! Είναι μεγάλος μπελάς τα χρόνια.
MYO: Εγώ περίπου πριν από 35 χρόνια. Αυτή είναι γριά (αναφέρεται την KJJ).
JWO: Εγώ πριν από καμία σαρανταριά.
Φαίνεστε πολύ υγιείς.
KJJ: Υγιείς; Κοίτα πόσες ρυτίδες!
Ήσασταν γύρω στα είκοσι όταν αρχίσατε να βουτάτε;
KJJ: Ναι, είκοσι.
JWO: Ήμασταν όλες κάτω από είκοσι.
Ποιος σας έμαθε πώς να βουτάτε;
KJJ: Όταν ήμασταν νέες παίζαμε απλά στο νερό. Όλα τα παιδιά της γειτονιάς κολυμπούσαν σε αυτόν τον ωκεανό. Αλλά τώρα τα παιδιά δεν μπορούν να κολυμπήσουν, επειδή τα κατασκευαστικά έργα έκαναν το νερό πολύ βαθύ. Έσκαψαν τον βυθό και έχτισαν έναν κυματοθραύστη για να μπορούν οι πιο μεγάλες ψαρόβαρκες να πλησιάζουν στην ακτή. Έκανε τα νερά πολύ βαθιά, ακόμα κι όταν έχει άμπωτη.
MYO: Εγώ ήμουν περίπου εφτά ή οχτώ. Όταν κάναμε διάλειμμα απ’ το σχολείο μαθαίναμε πώς να κολυμπάμε και αργότερα πώς να βουτάμε. Σιγά-σιγά γίναμε δύτριες. Αρχίσαμε στα ρηχά νερά και μετά πηγαίναμε όλο και πιο βαθιά, και έτσι γίναμε αργότερα δύτριες.
KJJ: Στην αρχή γραπωνόμασταν με τα χέρια μας από τον βυθό (αρπάζει τον αέρα) Yong yong yong yong… Επειδή ήμασταν πολύ μικρές.
Πότε αποφασίσατε να γίνετε haenyo;
ΜΥΟ: Δεν έγινε έτσι. Οι γονείς μας βουτούσαν, έτσι τους ακολουθούσαμε και μαζεύαμε φύκια που ήταν σχετικά πιο εύκολο στην αρχή. Παίζαμε απλά και μετά, όταν φτάσαμε σε μια ηλικία που μπορούσαμε να προχωρήσουμε σε πιο δύσκολα, γίναμε haenyo. Μετά παντρευτήκαμε και η κατάδυση έγινε κάτι που βοηθούσε να επιβιώσουμε.
KJJ: Ναι, το βούτηγμα μας βοηθούσε να συμπληρώσουμε τα προς το ζην. Μας βοήθησε να ζήσουμε. Υπήρχαν πάρα πολλά φύκια, φύκια παντού.
JWO: Όταν ήρθε η στιγμή να γίνουμε δύτριες το κάναμε επειδή είχαμε την ικανότητα να το κάνουμε κι επειδή οι γονείς μας το είχαν κάνει. Δεν είχαμε επιλογή, δεν το σκεφτήκαμε καν. Δεν μάθαμε τίποτα άλλο, τίποτα άλλο δεν ξέρουμε να κάνουμε. Όταν βγήκαμε στη θάλασσα πιάσαμε απλά πράγματα και τα πουλήσαμε και σκεφτήκαμε «υπάρχουν λεφτά σ’ αυτό». Μετά, όταν ήρθε ή ώρα να βγάλουμε τα προς το ζην, έπρεπε να συνεχίσουμε να βουτάμε για να βγάλουμε λεφτά. Εάν είχαμε σπουδάσει μπορεί να μην είχαμε σκεφτεί ποτέ να βουτήξουμε. Είδαμε τα λεφτά, βουτάγαμε μια φορά την ημέρα και μετά μια φορά το μήνα και όταν πέρασε αρκετός καιρός, χωρίς να το καταλάβουμε, είχαμε γίνει haenyo. Όταν παντρευτήκαμε και κάναμε οικογένειες αυτό έγινε το πεπρωμένο μας ολοκληρωτικά. Κάναμε παιδιά και τα αφήναμε στις πεθερές μας. Βουτάγαμε, πηγαίναμε στο σπίτι να τα θηλάσουμε και συνεχίζαμε τις βουτιές. Τώρα είμαστε haenyo για πάντα.
MYO: Έτσι είναι οι γυναίκες των Jeju. Κι έτσι είναι οι haenyo των Jeju. Είναι σκληρές και ανθεκτικές. Οι πιο πολλές Κορεάτισες όταν γεράσουν εξαρτιούνται απ’ τα παιδιά τους για να ζήσουν. Αλλά οι haenyo, ακόμα κι όταν γίνουμε ογδόντα, κερδίζουμε τα δικά μας λεφτά, δεν εξαρτιόμαστε από κανέναν. Δεν απλώνουμε τα χέρια στα παιδιά μας και δεν ζητάμε τίποτα. Αγοράζουμε μόνες μας το φαγητό μας. Εμείς οι γυναίκες των Jeju δεν ζητάμε τίποτα από κανέναν. Ακόμα κι όταν περάσουμε τα ογδόντα, μπορούμε να βρούμε τον τρόπο μας με λίγες αγροτικές δουλειές και λίγη κατάδυση.
Οι άντρες δεν βουτάνε. Δεν υπάρχουν άντρες δύτες στην περιοχή.
«Πίσω, στις παλιές μέρες, δεν είχαμε τις πλαστικές στολές που έχουμε τώρα», λέει η KJJ, «ήταν φτιαγμένες από ένα λεπτό στρώμα από ύφασμα. Για να βγάλεις λεφτά ως δύτρια έπρεπε να βουτάς ακόμα και το χειμώνα, ακόμα κι όταν χιόνιζε. Όταν έχει κρύο οι γυναίκες μπορούν να τα βγάλουν πέρα, οι άντρες δεν το αντέχουν. Οι γυναίκες μπορούν να αντέξουν μέσα στο παγωμένο νερό πάνω από τριάντα λεπτά, οι άντρες δεν μπορούν παραπάνω από πέντε λεπτά. Παλιά έλεγαν ότι αν έμπαιναν στο κρύο νερό θα πέθαιναν τα πουλιά τους. Το κρύο νερό παγώνει το πέος».
Ποιο είναι το ημερήσιο πρόγραμμά σας;
ΜΥΟ: Το πρωί, πηγαίνουμε στο νερό περίπου στις 8, όταν η παλίρροια έχει αδειάσει τα νερά και βουτάμε όσο είναι άδεια. Πάμε σπίτι κάνουμε τις δουλειές κι επιστρέφουμε στη μία ή στις δύο για βουτιά και μετά πάμε στα χωράφια για αγροτικές δουλειές. Φτάνουμε στο σπίτι στις έξι, τρώμε και πέφτουμε για ύπνο.
KJJ: Μερικές φορές δεν τρώμε μεσημεριανό. Η θεία μου που είναι επίσης haenyo δεν τρώει ποτέ όταν βουτάει, επειδή δεν μπορείς να κρατήσεις για πολύ την ανάσα. Πρέπει να πεινάς για να βουτήξεις καλά. Αν είσαι χορτάτος δεν μπορείς να βουτήξεις, σου κόβεται η ανάσα. Η αναπνοή σου είναι πολύ γρήγορη.
JWO: Αν μπεις στο νερό δεν ξέρεις καν ότι πεινάς. Τον παλιό καιρό, οι εικοσάρες μπορούσαν να βουτούν και πέντε ώρες ασταμάτητα. Σήμερα όμως δεν έχει απομείνει κανένα θαλάσσιο πλάσμα στο νερό, αλλά είμαστε πια γριές και δεν πειράζει. Αν βουτήξουμε για δυο τρεις ώρες, είναι πολύ. Σήμερα υπάρχει πάρα πολλή μόλυνση, δεν έχουν μείνει και πολλά πλάσματα στη θάλασσα.
Πόσο βαθιά βουτάτε;
JWO: Όσο δύο στύλοι της ΔΕΗ. Οι καλύτερες δύτριες, οι sanggun, μπορούν να βουτήξουν πιο βαθιά από είκοσι μέτρα.
Είστε όλες sanggun;
MYO: Όχι, αυτές οι δύο είναι.
Σας αρέσουν τα θαλασσινά;
ΜΥΟ: Φυσικά και μας αρέσουν.
KJJ: Όχι, όχι στ’ αλήθεια επειδή πρέπει να βουτήξουμε για να τα βγάλουμε.
MYO: Σταμάτα!
Ποιο είναι το αγαπημένο σας;
ΜΥΟ: Το abalone [πεταλίδα].
KJJ: Ναι, φυσικά. Γι’ αυτό είναι τόσο ακριβό, επειδή αρέσει σε όλους.
JWO: Και το αγγούρι της θάλασσας. Είναι νοστιμότατο.
KJJ: Νοστιμότατο.
Τι τρώτε συνήθως; Θαλασσινά;
ΜΥΟ: Ποτέ δεν τρώμε θαλασσινά. Ποτέ δεν τα φάγαμε. Τρώμε λαχανικά.
KJJ: Πρέπει να τρώμε λαχανικά.
JWO: Ακόμα κι αν μας βάλεις ένα πιάτο εδώ μπροστά, δεν μπορούμε να το φάμε. Ξέρεις, πώς λένε ότι οι άνθρωποι που έχουν πολλά λεφτά δεν μπορούν να τα ξοδέψουν. Αυτό έχουμε πάθει με τα θαλασσινά. Ακόμα και παλιότερα που μπορούσα να βγάλω τεράστιες ποσότητες από abalone, δεν μπορούσα να φάω ούτε ένα.
KJJ: Συνέχεια σκεφτόμαστε την τιμή. Συνέχεια σκεφτόμαστε πόσα λεφτά θα βγάζαμε από το κομμάτι που μόλις καταναλώσαμε.
MYO: Είναι μεγάλη σπατάλη στα μάτια μας, έτσι πάμε και πλένουμε μερικά χόρτα και τα τρώμε.
Θα αφήνατε τις κόρες σας να βουτήξουν; Ακόμη και αν ήταν όπως τον παλιό καιρό που μπορούσατε να βγάλετε και πέντε εκατομμύρια won το μήνα;
JWO: Όχι! Ακόμη και τότε βγάζαμε τόσα επειδή δουλεύαμε πέντε ώρες την ημέρα. Όταν βουτάς τόσες πολλές ώρες γυρνάς στο σπίτι και δεν μπορείς να φας και στριφογυρνάς στο κρεβάτι τη νύχτα και δεν μπορείς να κοιμηθείς. Είναι πολύ σκληρό για το σώμα σου όλο αυτό. Όταν ήταν τόσο καλές εποχές βουτάγαμε κάθε μέρα εξαιτίας της απληστίας μας και το σώμα χάνει όλο το λίπος του μέσα σε τρεις μέρες.
σχόλια