Για την Ελίζα Κονοφάγου, στην επιστήμη δεν υπάρχουν όρια

Στη σύγχρονη κοινωνία όταν μία γυναίκα καταφέρνει να αναδειχθεί σε κορυφαία επιστήμων, ισορροπημένη σύζυγο και μητέρα, αυτό από μόνο του αποτελεί μία σημαντική υπέρβαση και έναν εντυπωσιακό άθλο. Κι αυτό γιατί, όσα θετικά βήματα κι αν έχουν επιτευχθεί ως προς την ισότιμη αντιμετώπιση των φύλων, στην πράξη τα στερεότυπα παραμένουν βαθιά ριζωμένα στις συνειδήσεις των ανθρώπων ακόμα και στις πιο «ανοιχτές» κοινωνίες.

Από αυτή την άποψη η Ελίζα Κονοφάγου, καθηγήτρια Βιοϊατρικής Μηχανικής και Ραδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, αποτελεί ένα πρότυπο γυναίκας και ανθρώπου που με πλήρη ωριμότητα, συνειδητοποιημένη αποφασιστικότητα και συνεχείς θυσίες ξεπερνά τα εμπόδια που θέτει η κοινωνία αλλά και τα δικά της προσωπικά όρια. Κι αν επέλεξε να ακολουθήσει αυτόν το δύσκολο δρόμο, δεν το έκανε ούτε για τη δόξα ούτε για το χρήμα αλλά για ένα καλύτερο μέλλον για όλους τους ανθρώπους αφού το επιστημονικό έργο της Ελληνίδας ερευνήτριας εστιάζει στις νέες εφαρμογές των υπερήχων για την ανίχνευση καρδιαγγειακών νοσημάτων και για την έγκαιρη διάγνωση σοβαρών ασθενειών.

Μιλώντας στο lifo.gr, αυτό που καταλάβαμε για την Ελίζα Κονοφάγου είναι πως δεν πρόκειται μονάχα για μία έξυπνη, δυναμική και αφοσιωμένη στους στόχους της γυναίκα αλλά με μεγάλη μας χαρά διαπιστώσαμε πως πρόκειται για έναν απλό άνθρωπο που, παρά την επαγγελματική και κοινωνική του αναγνώριση και καταξίωση, διατηρεί χαμηλούς τόνους.

Δικαίως η ιστορία της Ελίζας Κονοφάγου αποτελεί κομμάτι αυτού του αφιερώματος που υποστηρίζει η Samsung με κεντρικό μήνυμα #DoWhatYouCant #GalaxyS8, καθώς η προσπάθεια και το έργο της αποδεικνύουν πως τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Γιατί η Ελίζα Κονοφάγου ξεπερνά τα όρια προκειμένου να αλλάξει τη μοίρα των ανθρώπων.

— Είστε καθηγήτρια Βιοϊατρικής Μηχανικής και Ραδιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης και διευθύντρια του Εργαστηρίου Υπερήχων και Ελαστικής Απεικόνισης. Ποιο ακριβώς είναι το αντικείμενο σας;

Το αντικείμενο με το οποíο ασχολείται το εργαστήριο μου αφορά στον κλινικό υπέρηχο και πιο συγκεκριμένα αναπτύσσουμε καινούριες μεθόδους για την ανίχνευση και εντόπιση ισχαιμικού ή αρρυθμικού μυοκαρδίου λόγω αλλαγής της καρδιακής ελαστικότητας και γενικής λειτουργίας. Επίσης, ασχολούμαστε με το θέμα απεικόνισης της ελαστικότητας της αθηρωματικής πλάκας για την αποφυγή εγκεφαλικών όπως επίσης του καρκίνου του μαστού και του παγκρέατος πριν και μετά την θεραπεία. Επίσης, αναπτύσσουμε μεθόδους για την φαρμακευτική αγωγή μέσα από το αιματοεγκεφαλικό φραγμό για την θεραπεία γλιωμάτων, Αλτσχάιμερ και Πάρκινσον όπως και τον μη επεμβατικό εγκεφαλικό ερεθισμό.

— Τι επιδιώκετε μέσα από τις έρευνές σας πάνω στις νέες τεχνικές υπερήχων και πόσο κοντά στους στόχους σας βρίσκεστε;

Το εργαστήριο μου ασχολείται με καινούριες εφαρμογές και βελτιώσεις των υπερήχων που μπορούν να γίνουν όπως και επεκτάσεις στις τωρινές εφαρμογές. Για παράδειγμα, μέχρι τώρα ο ρυθμός απεικόνισης είναι περίπου 30 εικόνες το δευτερόλεπτο παρόλο που η ταχύτητα του ήχου είναι πάνω από 1,5 χλμ το δευτερόλεπτο. Για να μπορέσουμε να εντοπίσουμε και να απεικονίσουμε ηλεκτρομηχανικα κύματα στην καρδιά που διαχέονται σε κάθε παλμό χρειαζόμαστε 1000 εικόνες το δευτερόλεπτο. Λόγω της ταχύτητας του ήχου έχουμε δείξει ότι καταφέρνουμε τέτοιες πολυταχυτατες απεικονίσεις. Επιδιώκουμε να μπορέσουμε όχι μόνο να εντοπίσουμε αλλά και να θεραπεύσουμε παθήσεις σε αρχικό στάδιο που έχει και τις μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.

— Ποια είναι τα βασικά «εργαλεία» που χρειάζεται ένας επιστήμονας για την υλοποίηση των στόχων του;

Ένας επιστήμονας απαιτείται να έχει γνώση του θέματος που μελετάει και των δημοσιεύσεων στον τομέα, να έχει την κατάλληλη ομάδα γύρω του που να ερευνά τις πιο βασικές πλευρές του θέματος και βέβαια την κατάλληλη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη των μεθόδων.

— Σε παλαιότερη συνέντευξή σας έχετε αναφέρει ότι οι γονείς σας έχουν διδακτορικό στα Οικονομικά και τη Χημική Μηχανική. Το δικό σας ερευνητικό ενδιαφέρον θα μπορούσε να είναι προϊόν ενδεχόμενης οικογενειακής πίεσης ή είναι καθαρά επιλογή σας;

Νομίζω ήτανε ο συνδυασμός των δύο. Γεννήθηκα όταν ο πατέρας μου τελείωνε το διδακτορικό του και η μητέρα μου πήρε το δικό της όταν ήμουνα 13 χρονών. Είχα λοιπόν την ευκαιρία να δω και να εμπνευστώ από μικρή από το ερευνητική τάση των γονιών μου αλλά και να συνειδητοποιήσω τις θυσίες τις οποίες απαιτεί.

— Τι θαυμάζετε περισσότερο σε έναν άνθρωπο;.
Την ακεραιότητα, την ανιδιοτέλεια και την γενναιοδωρία.

Από τις πιο σημαντικές στιγμές στη ζωή μου ήτανε όταν γνώρισα τον άντρα μου, Σίμο Συμεωνίδη, ο οποίος με έπεισε να παραμείνω στον ακαδημαϊκό χώρο και να κάνω βασικές επιλογές στην καριέρα μου. Μια άλλη σημαντική στιγμή ήτανε όταν αποφάσισα να κάνω το διδακτορικό μου στον τομέα της ελαστογραφίας που έχει αλλάξει τις απεικονιστικές δυνατότητες των υπερήχων τα τελευταία 20 χρόνια περίπου.

— Τι έχετε στερηθεί περισσότερο για χάρη της επιστήμης;

Αυτό που στερούμαι πιο πολύ είναι η οικογένεια μου, ιδίως όταν απαιτούνται κάποια σαββατοκύριακα στο εργαστήριο ή κάποια εκτεταμένα ταξίδια στο εξωτερικό.

—Οικογένεια ή επιστήμη; Συνδυάζονται εύκολα ή κάποιο από τα δύο θυσιάζεται υπέρ του άλλου;

Τίποτα δεν συνδυάζεται εύκολα, ιδίως άμα χρειάζεται κάποια ισορροπία. Νομίζω ότι είναι καλό να κάνει κανείς όσο το δυνατό περισσότερο ίσες θυσίες αλλά θα έλεγα ότι η οικογένεια είναι το πιο πολύτιμο αγαθό με μεγάλη διαφορά.

—Σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, το ανδρικό φύλο υπερτερεί αριθμητικά στις υψηλές ερευνητικές βαθμίδες. Εσείς έχετε υποστεί αντίστοιχα εμπόδια και διακρίσεις;

Δυστυχώς το ανδρικό φύλο υπερτερεί σε υψηλές βαθμίδες και στους μηχανικούς τα πράγματα είναι ακόμα πιο άνισα. Λόγω της έλλειψης γυναικών υπάρχει ασυνείδητη προκατάληψη (και από τους άντρες και τις γυναίκες εξίσου) ότι οι γυναίκες προάγονται κυρίως λόγω του φύλου τους και όχι των ικανοτήτων τους. Στην πραγματικότητα, όμως, για να αναγνωριστεί μια γυναίκα σε οποιονδήποτε επιστημονικό τομέα, πρέπει να έχει δύο με τρεις φορές περισσότερα προσόντα για να ξεπεράσει την γενική αυτή προκατάληψη. Όταν μονιμοποιήθηκε η θέση μου στο πανεπιστήμιο, κάποιος συνάδελφος πρόφερε τη γνώμη ότι τη θέση αυτή την πήρα λόγω του φύλου μου. Η αλήθεια ήτανε ότι το ποσοστό μονίμων καθηγητριών κυμαινόταν στο 4% εκείνη την περίοδο ενώ πήρα τη μονιμότητα ένα χρόνο πριν των ανδρών συναδέλφων μου. Η αλήθεια είναι ότι οι γυναίκες κάνουν άνισα περισσότερη δουλειά στο σπίτι και την οικογένεια με συνέπειες στην καριέρα τους. Οι καινούριες γενιές είναι πολύ πιο προοδευτικές σε αυτό το θέμα όμως, οπότε έχω πολλές ελπίδες για τις γυναίκες (και τους άντρες) στο μέλλον.

Τίποτα δεν συνδυάζεται εύκολα, ιδίως άμα χρειάζεται κάποια ισορροπία. Νομίζω ότι είναι καλό να κάνει κανείς όσο το περισσότερο ίσες θυσίες αλλά θα έλεγα ότι η οικογένεια είναι το πιο πολύτιμο αγαθό με μεγάλη διαφορά.

— Πώς βλέπετε τις εξελίξεις στην ελληνική πραγματικότητα (οικονομική κρίση, προσφυγικό κτλ); Πώς θα μπορούσε να σταματήσει το κύμα διαρροής Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό;

Η Ελλάδα έχει από τα δυνατότερα μυαλά ανά τον κόσμο. Αλλά δυστυχώς στην κρίση η επιστήμη είναι από τα πρώτα αγαθά που θυσιάζονται. Στην Αμερική, ένα σημαντικό ποσοστό από την φορολογία αποδίδεται για την επιστημονική έρευνα και οι πολίτες είναι περήφανοι για τα επιστημονικά επιτεύγματα της χώρας και θεωρούν ότι έχουν συμβάλλει με τον δικό τους τρόπο. Βέβαια, η Ελλάδα έχει άλλες προτεραιότητες τώρα αλλά σίγουρα η πολιτική της λιτότητας δεν είναι η σωστή μακροπρόθεσμη λύση για να κρατήσει τα ταλέντα και τα μυαλά στην Ελλάδα. Καλύτερη και εξυπνότερη επένδυση στις μελλοντικές γενιές πρέπει να γίνει άμεσα.

— Βλέπετε μελλοντικά τον εαυτό σας να επιστρέφει στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα είναι αντικειμενικά μία από τις πιο όμορφες χώρες του κόσμου. Ως Ελληνίδα θα ήθελα να ζω και να εργάζομαι στην Ελλάδα για να μπορώ να αναδεικνύω το ταλέντο που υπάρχει. Και είναι κάτι το οποίο αντιμετωπίζω ως δίλημμα τακτικά. Πιστεύω πραγματικά ότι στην Ελλάδα υπάρχουν καταπληκτικά μυαλά. Όμως, δεν φτάνει μόνο το μυαλό για την διάκριση. Χρειάζεται η ανάλογη υποδομή. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν υπάρχει η υποδομή που αναλογεί στην διανοητική ικανότητα. Πιστεύω όμως ότι αυτό είναι αναστρέψιμο. Δηλαδή, με την κατάλληλη και συνεχή επένδυση στην παιδεία και την επιστημονική έρευνα, μπορεί να δημιουργηθεί το κατάλληλο κλίμα ώστε ακόμα κι αν κάποιος θέλει να σπουδάσει η να εκπαιδευτεί εκτός Ελλάδας να μπορεί να επιστρέψει και να συνεχίσει την ανοδική του πορεία χωρίς να υποστεί μεγάλο τίμημα στην καριέρα του.

— Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι σας;
Οι επόμενοι στόχοι είναι να εφαρμόσουμε τις μεθόδους μας σε κλινικό επίπεδο. Το όνειρο είναι να μπορούμε να βοηθήσουμε τους ασθενείς που είτε δεν έχουν επιλογή θεραπείας είτε η θεραπεία τους δεν είναι αρκετή.