Με αφετηρία την οικονομική κρίση του 2008, την ακόλουθη προσφυγική, την οποία διαδέχθηκαν η πανδημία του κορωνοϊού και ο πόλεμος στην Ουκρανία, παρατηρούμε, αν λάβουμε επιπλέον υπ’ όψιν την άνοδο του κινεζικού ολοκληρωτισμού σε συνάρτηση με την κρίση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, το πέρασμα από την κρίση της κανονικότητας στην κανονικότητα της κρίσης. Μπορούμε να κατανοήσουμε την παραπάνω αλληλουχία των κρίσεων ως σειρά επιθανάτιων ρόγχων ενός θνήσκοντος κόσμου και ταυτόχρονα άναρθρων κραυγών της γέννησης της εικονιστικής εποχής. Η ταχύτατη εξεικόνιση των κοινωνικών θεσμών, των διαπροσωπικών σχέσεων και του εαυτού σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή προξενεί πρωτόγνωρη ανασφάλεια, αβεβαιότητα, άγχος, αγανάκτηση και φόβο εντός μιας καθημερινότητας η οποία μοιάζει να εξαϋλώνεται καθώς ψηφιοποιείται. Στην εικονιστική πραγματικότητα, η οποία περιλαμβάνει τη φυσική, την εικονική και την επαυξημένη πραγματικότητα, το άτομο ως εικονιστικό υποκείμενο βιώνει τη ζωή του υβριδικά, δηλαδή ενσώματα και ως ψηφιακή εικόνα εαυτού. Επιδιώκοντας την επιβίωση, την ευτυχία ή τη διεύρυνση της ελευθερίας του, εκχωρεί αθέλητα ένα μέρος της αυτονομίας του σε αλγορίθμους, ενδεχομένως μελλοντικώς, προκειμένου ν’ ανταποκριθεί στις αυξανόμενες απαιτήσεις της εικονιστικής πραγματικότητας ή για ν’ αντιμετωπίσει τον κίνδυνο της τεχνητής νοημοσύνης να ενδώσει στον πειρασμό της αναβάθμισης μέσω της τεχνικής των σωματικών, των διανοητικών και γενικότερα των ψυχικών ικανοτήτων του. Υπό το παραπάνω πρίσμα μπορούμε να θέσουμε το εξής ερώτημα: αν η κρίση είναι η νέα κανονικότητα, μια επιστροφή σ’ ένα βραδύτερο, εν πολλοίς εξιδανικευμένο, παρελθόν ανέφικτη και η περαιτέρω εξεικόνιση αναπόφευκτη, τότε με ποιον τρόπο μπορούμε να βιώσουμε τα οφέλη της ειρηνικά, δίχως να καταβάλουμε ως άτομα και ως κοινωνία αλλά και ως ανθρωπότητα ένα υψηλό αντίτιμο;
Στην εικονιστική συνθήκη τα πλανητικά γεγονότα καθορίζουν άμεσα την καθημερινότητα του ατόμου έτσι ώστε να γίνεται κοσμοφόρο, δηλαδή να φέρει ως Άτλαντας τη Γη στους ώμους του. Ωστόσο λίγες/-οι επωμίζονται ρητά το άχθος του κόσμου. Η ανάληψή του με επίγνωση θα σήμαινε, ανάμεσα σε άλλα, την αλληλεγγύη προς τους πάσχοντες και την υπεράσπιση της δημοκρατίας. Προϋπόθεση των παραπάνω είναι, εκτός από το συμπάσχειν, η καλλιέργεια της διακριτικής ικανότητας των αποχρώσεων των πολιτικών και των κοινωνικών ζητημάτων. Αν τα κυρίαρχα χρώματα του εικοστού αιώνα, το κόκκινο του κομμουνισμού, το καφέ του ναζισμού, το κυανό του φιλελευθερισμού, οδηγήθηκαν στο γκρι, πράγμα εξίσου πιθανό να συμβεί με το πράσινο της οικολογίας στον εικοστό πρώτο αιώνα, τότε πρέπει να μάθουμε να διακρίνουμε χρωματικές αποχρώσεις σε αυτό αφουγκραζόμενες/-οι τόσο την εσωτερική φωνή όσο και τις φωνές των λιγότερο ορατών ατόμων και κοινωνικών ομάδων. Όμως η επιτάχυνση του ατομικού και του κοινωνικού χρόνου με συνέπεια την πύκνωση τόσο των υπαρξιακών όσο και των ιστορικών γεγονότων μαζί με τη διεκδίκηση της προσοχής του εικονιστικού υποκειμένου, την οποία διεκδικεί και το ίδιο, αυξάνοντας την ορατότητά του μέσω της προβολής της μοναδικότητάς του στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης με στόχο την αναγνώριση, δυσκολεύουν την αποστασιοποίηση ως χειραφετητική ακρόαση του φλοίσβου του κόσμου.
Ζητούμενο σήμερα είναι ως άτομα και ως κοινωνίες να πράττουμε με φρόνηση ή, αλλιώς, στον σωστό τόνο, με τον καλύτερο τρόπο στον κατάλληλο χρόνο, στον αστερισμό πολιτικών του βίου. Δηλαδή: α) θεραπεύοντας στο ατομικό επίπεδο μια αναστοχαστική επιμέλεια εαυτού, η οποία θα περιλαμβάνει τον ψηφιακό εαυτό και θα αναγνωρίζει τη δημοκρατία ως αναγκαίο θεσμικό υπόβαθρο τόσο της αυτοπραγμάτωσης όσο και γενικότερα ενός ευδαίμονα βίου, β) διαμορφώνοντας σε κοινωνικό επίπεδο, με τη χρήση της τεχνικής, μια αμεσότερη δημοκρατία π.χ. με κλήρωση και ανακλητότητα των αντιπροσώπων. Εν ολίγοις, στην εικονιστική συνθήκη οφείλουμε να νοηματοδοτήσουμε εκ νέου τον ατομικό και κοινωνικό βίο υπό το πρίσμα ενός ψηφιακού ανθρωπισμού. Δηλαδή διασφαλίζοντας και εμπλουτίζοντας τη δημοκρατία, αλλά επίσης υπερασπίζοντας την ανθρωπινότητα και τη συνέχεια της ανθρωπότητας με την παρούσα μορφή τους. Προκειμένου να το πετύχουμε, είναι φρόνιμο τόσο ν’ αντισταθούμε στη ροπή προς την ευκολία, η οποία μας καθιστά ευάλωτους στις σωτηριολογικές υποσχέσεις της τεχνικής, όσο και να εγκαταλείψουμε την ανάγκη για ιδεολογική καθαρότητα και να συμφιλιωθούμε με την πείνα μας για διανοητική βεβαιότητα. Μετριάζοντας κάπως τη λαχτάρα για ασφάλεια, ίσως μάθουμε να διακρίνουμε στο γκρι της εικονιστικής συνθήκης το κίτρινο του θέρους.
